PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Wartość błon kolagenowych w uzupełnianiu ubytków moczowodów u psówwartość błon kolagenowych w uzupełnianiu ubytków moczowodów u psów
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1982/35/3-4.

autorzy

Andrzej Borówka, Andrzej Koziak, Maria Barbara Gabryelewicz, Maciej Wysocki
Klinika Urologii CMKP w Warszawie
Kierownik: prof. dr hab. med. T. Krzeski
Zakład diagnostyki Patomorfologicznej CMKP
Kierownik: prof. dr med. M. Kobuszewska-Faryna

streszczenie

Na podstawie badań doświadczalnych przeprowadzonych na psach stwierdzono, że błona kolagenowa jest użytecznym materiałem do uzu­pełnienia podłużnych ubytków ściany moczowodu. Błona kolagenowa stanowi rusztowanie dla regeneracji ściany moczowodu i ulega szyb­kiemu wchłanianiu. Uzyskane wyniki badań pozwalają przyputzczać, że błona kolagenowa może być przydatna do uzupełnienia ubytków powstałych po rozcięciu rozległych zwężeń moczowodu.

Wyniki badań doświadczalnych przeprowadzonych na zwierzętach dowodzą, że podłużny ubytek moczowodu ulega zagojeniu wskutek re­generacji ściany moczowodu postępującej od brzegów ubytku (2, 7, 10, 11, 12). Obserwacje kliniczne świadczą również o możliwości zagojenia ubytku moczowodu powstałego po podłużnym rozcięciu zwężenia mo­czowodu (5, 7). Warunkiem zagojenia rozciętego zwężenia moczowodu jest długotrwałe odprowadzenie moczu przez przetokę nerkową (5, 7, 11). Wielu autorów podkreśla, że modelowanie moczowodu cewnikiem moczowodowym zapobiega występowaniu wtórnych zwężeń w miejscu ubytku (5, 7, 10, 11). Do uzupełnienia podłużnego ubytku ściany moczo­wodu stosowano wolny przeszczep powięzi, uszypułowany lub wolny płat otrzewnej, torebkę nerkową (3, 9).

Celem podjętej przez nas pracy było zbadanie, czy ubytek moczo­wodu można uzupełnić błoną kolagenową z wysoko oczyszczonego ko­lagenu.

MATERIAŁ I METODA

Badania prowadzono na psach rasy mieszanej wagi od 13 do 23 kg. Operowano 7 psów i 3 suki. Ogółem operowano 15 moczowodów: u 5 psów operowano 1 moczowód, u 5 wykonano operacje obustronnie. Ope­racje po obu stronach wykonano w różnym czasie. Stosowano błonę ko­lagenową wytwarzaną z surowca bydlęcego w Fabryce Osłonek Białko­wych w Białce według patentu japońskiego (8). Materiał poddawano ste­rylizacji gazowej. Operacje miały następujący przebieg. Z cięcia lędź­wiowego uzyskiwano dostęp do przestrzeni zaotrzewnowej. Odsłaniano środkowy odcinek moczowodu. Ze ściany moczowodu wycinano pasek długości 4 cm, szerokości 2 mm. W powstały ubytek moczowodu wszy­wano podłużną łatę kolagenową. Szerokość wszywanej łaty przekracza­ła dwukrotnie szerokość wyciętego paska moczowodu. Stosowano szwy materacowe używając Dexonu 5/0. W moczowodzie nie pozostawiano cewnika ani nie wytwarzano przetok powyżej miejsca operowanego. Okolicę zaotrzewnową drenowano. Ranę zeszywano warstwowo. Po ope­racjach nie stosowano żadnych leków przeciwbakteryjnych.

Czas obserwacji pooperacyjnej wynosił od 6 tygodni do 39 tygodni. Przed zakończeniem obserwacji przeprowadzano badania urograficzne. Po uśpieniu zwierząt wykonywano ureteropielografie wstępujące, na­stępnie oceniano makroskopowo stan moczowodów, nerek i pęcherza. Badaniom drobnowidowym poddawano moczowód w miejscu operowa­nym, powyżej i poniżej tego miejsca, wycinki z miąższu nerkowego i pęcherza moczowego.

WYNIKI

Wszystkie psy przeżyły operacje. Żaden nie padł w okresie obser­wacji. Przeciekanie moczu z ran utrzymywało się od 4 do 10 dni. Rany zagoiły się przez rychłozrost.

Kontrolne urografie u wszystkich zwierząt, niezależnie od czasu ob­serwacji, wykazały dobrą czynność wydzielniczą nerek. U żadnego psa nie stwierdzono zwężenia moczowodu w miejscu operowanym. Odpływ moczu z nerek do pęcherza we wszystkich przypadkach był prawidło­wy (ryc. 1). Badania ureteropielograficzne wykazały dobrą drożność ope­rowanych moczowodów. Z reguły stwierdzano wrzecionowate poszerze­nie moczowodów w miejscu wszytej łaty (ryc. 2 i 3).

W badaniach sekcyjnych stwierdzano na ogół niewielkie pogrubie­nie moczowodów w miejscu operowanym. W 2 przypadkach moczowody w tym odcinku były wyraźnie stwardniałe i otoczone dość intensyw­nymi zrostami. Przeciekanie moczu u obu tych zwierząt utrzymywało się najdłużej. Zrosty otaczające środkowe odcinki moczowodów u po­zostałych psów były niewielkie, zaś spoistość moczowodów nie była wzmożona. Odcinki moczowodów leżące powyżej i poniżej miejsc opero­wanych oraz nerki u wszystkich zwierząt miały wygląd prawidłowy.

U żadnego psa w seryjnych skrawkach histologicznych nie znalezio­no resztek błony kolagenowej. U wszystkich psów zregenerowana ścia­na moczowodu była wysłana nabłonkiem, przy czym im dłuższy był o-kres obserwacji, tym bardziej nabłonek upodobniał się do prawidłowego nabłonka przejściowego. W niektórych przypadkach stwierdzano poje­dyncze włókna mięśniowe o charakterze włókien regeneracyjnych. U niektórych psów obserwowano ognisko śródściennej metaplazji kostnej pokryte od zewnątrz tkanką łączną włóknistą.

W żadnym przypadku nie stwierdzono bliznowacenia zwężającego światło moczowodów. Niewielkie nacieki zapalne, głównie z komórek jednojądrowych, w miejscu wszycia łaty stwierdzono jedynie u psów obserwowanych najkrócej. U żadnego psa nie stwierdzono ropnych od­czynów zapalnych w nerkach i moczowodach powyżej i poniżej miejsca operacji.

OMÓWIENIE

Materiał kolagenowy w postaci nici i protez naczyniowych znalazł już zastosowanie w chirurgii (8). Z przedstawionych badań, wynika, że błony kolagenowe mogą być również użyteczne w uzupełnianiu ubytków moczowodów. Łata kolagenowa stanowi uzupełnienie ubytku moczowo­du i jest jednocześnie rusztowaniem dla regeneracji ściany moczowodu.

Wgajanie kolagenu jest szybkie, o czym świadczy fakt wczesnego u-stępowania wyciekania moczu z rany operacyjnej. Należy sądzić, że go­jenie ubytku moczowodu polega na narastaniu nabłonka i odrastaniu włókien mięśniowych z jednoczesnym wchłanianiem materiału kolage­nowego. Godnym uwagi jest fakt, że odczyn komórkowy wokół łaty jest znikomy i ustępuje z upływem czasu. Obserwowane ogniska meta-plazji kostnej w miejscu operowanym nie upośledzały drożności mo­czowodów. Należy podkreślić, że powstawanie metaplazji kostnej w tkankach w obecności moczu jest właściwością charakterystyczną dla zwierząt, szczególnie dla psów (1, 4, 6, 12) i wydaje się, że nie należy jej wiązać z użytym do doświadczeń materiałem.

Przedstawiona metoda operacyjna jest prosta. Uważamy, że najistot­niejszą jej zaletą jest możliwość uniknięcia modelowania moczowodu cewnikiem i wytwarzania odbarczających przetok ponad miejscem ope­racji. Należy sądzić, że błona kolagenowa może być przydatna dla uzu­pełniania ubytków moczowodów powstałych po rozcięciu zwężeń mo­czowodu, szczególnie zaś zwężeń obejmujących długi odcinek środkowej części moczowodu.

piśmiennictwo

  1. Adamkiewicz K.: Zastępowanie ubytków moczowodów własnymi przeszczepa­mi moczowodowymi. Pol. Przeg. Chir., 1964, 36, 567.
  2. Bo/cer R., Seebode J., Battips F., Lonffellow D.y Dipasąuale N.: Regeneration on the total lenght ureter in the dog. J. Urol., 1964, 92, 621.
  3. Bergmann M., Humber G., Lipsky H.: Die Deckung von Ureterdefekten mit Peritonellappen. Ztschr. Urol., 1968, 61, 33.
  4. Darewicz J.: Homoloąous ureter grafts. Int. Urol. Nephrol. 1972, 4, 385.
  5. Davis D. M.: Intubated ureterotomy. J. Urol., 1951, 66, 77
  6. Hamm F. C, Wein-berg S. R.: Experimental studies of regeneration of the ureter without intubation. J. Urol., 1956, 75, 43.
  7. Krzeski T.: Leczenie operacyjne zwężeń połączenia miedniczkowo-moczowodowego. Urol. Pol., 1956, 9, 149.
  8. Lasek W.: Kolagen. Wyd. Naukowo-Techniczne. Warszawa, 1978.
  9. Lodigmani E., Esposti P. L.: L'use di peritoneo parietale librę per ricoprire perdite di sostanza dell uretere. Mi-nerva Chirurgica 1955, 10, (1), 34.
  10. Trautner K., Raaschou F.: Histologica examination of the regeneration of the ureter in dog after intubated ureterotomy, J. Urol., 1954, 71, 274.
  11. Weaver R. G., Henderson J. H.: Ureteral regeneration experimental and clinical. J. Urol., 1954, 72, 350.
  12. Zieliński J.: Doświadczenia nad regeracją mo­czowodu w zastosowaniu do leczenia jego zwężenia. Folia Medica Cracoviensia. 1963, 3, 613.