WYNIKI RADYKALNEJ TELEGAMMATERAPII 60Co W PILOTOWEJ GRUPIE CHORYCH NA RAKA STERCZA LECZONYCH W LATACH 1978?1981
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1986/39/3.

Polska należy do krajów o niskiej zachorowalności na raka stercza. Najwyższy współczynnik zachorowalności zanotowano w Krakowie w 1979 roku ? 16,8 na 100.000 mężczyzn. Rak stercza stanowi około 5,0% nowotworów u mężczyzn i pod względem zachorowalności w Pol­sce Południowo-Wschodniej znajduje się na 4 miejscu w populacji miejskiej i na 3 miejscu w populacji wiejskiej (13). Zachorowalność na raka stercza w charakterystyczny sposób wzrasta z wiekiem. Męż­czyźni poniżej 50 roku życia chorują rzadko, a najwyższą zachorowalność stwierdza się powyżej 80 roku życia (20).

Rak stercza jest jednym z najgorzej leczonych w naszym kraju no­wotworów złośliwych (17, 18). Względne przeżycia 5-letnie obliczone dla populacji miasta Krakowa w latach 1972?74 wynosiły 25,0%. Dla porów­nania wyniki w analogicznym okresie czasu wynosiły w Finlandii 40,0%, w Norwegii 52,0%, w USA 63,0% (13).

Najskuteczniejszą metodą leczenia raka stercza o zaawansowaniu lo­kalnym i lokoregionalnym w stopniu B i C według podziału Del Regato jest radioterapia (1, 2, 3, 9, 17). Opracowane w USA wyniki leczenia około 3000 chorych w czasie ostatnich 20 lat wykazały, że odsetek przeżyć 5-letnich po napromienianiu waha się w granicach od 42,0% do 85,0% w zależności od składu klinicznego leczonej grupy (1). Liczba chorych kierowanych do leczenia napromienianiem jest ciągle mała. Nawet w wiodących ośrodkach zagranicznych jest to liczba 10 do 27 chorych w jednym roku (9). W Krakowskim Oddziale Centrum Onkologii rady­kalnie napromienia się rocznie od 3 do 8 chorych. Istotne znaczenie w poprawie względnych przeżyć chorych na raka stercza będzie więc miało szersze stosowanie tej metody leczenia w polskich ośrodkach on­kologicznych.

MATERIAŁ I METODA

Od 1. 01.1978 roku do 31.12. 1981 roku zbadano w Przychodni Oddzia­łu Krakowskiego 109 chorych na raka stercza. Tabela I przedstawia dal­sze postępowanie z tymi chorymi.

Przedmiotem analizy jest grupa 22 chorych na raka stercza podda­nych radykalnej telegammaterapii 60Co. U wszystkich chorych rozpozna­nie kliniczne potwierdzono badaniem mikroskopowym. Skontrolowano 100% chorych.

Średni wiek chorych wynosił 62,6 lat (mediana 63 lata). Najmłodszy liczył 42 lata, najstarszy 79 lat. Średni czas trwania objawów chorobo-wych przed leczeniem wynosił 8,4 miesiąca (mediana 7 miesięcy) i wa­hał się od 2 do 27 miesięcy. Dla oceny zaawansowania procesu nowo­tworowego zastosowano klasyfikację kliniczną w modyfikacji Del Regato (7, tab. II).

Stopień zaawansowania oceniono na podstawie dwuręcznego badania bez znieczulenia ogólnego, cystoskopii, urografii, limfografii kończyno­wej dolnej, badania radiologicznego klatki piersiowej, kości miednicy, kręgosłupa lędźwiowego i piersiowego oraz fosfatazy kwaśnej. Leczenie napromienianiem chorych na raka stercza prowadzono we współpracy z Kliniką Urologii Akademii Medycznej w Krakowie. Wszystkich chorych napromieniano w warunkach teleterapii 60Co. Dwóch chorych napromie­niano techniką 3 wiązek skrzyżowanych, u pozostałych zastosowano technikę opisaną w naszym poprzednim opracowaniu (18). Typowa dawka na guz stercza wynosiła 70 Gy w 35 frakcjach w czasie 7 tygodni, dawka na regionalne węzły chłonne wynosiła 50 Gy w 25 frakcjach w czasie 5 tygodni.

Podstawą oceny wyników leczenia w badanej grupie było 3-letnie przeżycie bezobjawowe. Za niepowodzenia leczenia uznano wystąpienie przerzutów odległych lub postęp procesu nowotworowego w zakresie miednicy stwierdzany w trakcie kontrolnego badania. Znamienności sta­tystyczne obliczono przy użyciu testu dla dwóch wskaźników struk­tury (5).

WYNIKI

Spośród 22 chorych leczonych, 8 chorych, tj. 36,4% przeżyło 3 lata po leczeniu napromienianiem, wszyscy bez objawów choroby. Trzyletnie przeżycie bezobjawowe w zależności od stopnia klinicznego, czasu trwa­nia objawów przed rozpoczęciem napromieniania, objawów zastoju w uro­grafii, leczenia poprzedzającego napromienianie, wysokości dawki pro­mieniowania, wieku i aktywności całkowitej fosfatazy kwaśnej w suro­wicy przedstawia tabela III.

Różnice znamienne statystycznie występują w przeżyciach chorych w zależności od stopnia zaawansowania klinicznego (p < 0,02) i w za­leżności od wieku (p < 0,05). Pozostałe różnice nie są znamienne sta-.tystycżnie co jest być może związane z niewielką liczebnością poszcze­gólnych grup, jakkolwiek gorsze wyniki leczenia uzyskano u chorych z objawami zastoju moczu w górnych drogach moczowych stwierdzonego w urografii, z objawami choroby trwającymi dłużej niż 12 miesięcy przed rozpoczęciem napromieniania i leczonych hormonalnie lub che­miczne przed radykalnym napromienianiem.

U 80,0% chorych leczenie przebiegło bez powikłań. Czas trwania odczynu napromiennego w tej grupie nie był dłuższy niż 6 tygodni od zakończenia leczenia. Nasilenie odczynu popromiennego u 4 chorych (20,0%) było znaczne. Wystąpiły silne bóle, krwawienie z pęcherza, zatrzymanie moczu, biegunka. U 1 chorego tej grupy zakończono na­promienianie przed podaniem planowanej dawki.

Dwunastu chorych zmarło z powodu nowotworu, u 2 chorych przy­czyna zgonu jest nieznana. W 60,0% przyczyną niepowodzeń były prze­rzuty odległe do kości, płuc i wątroby.

DYSKUSJA

Spośród 109 chorych badanych w Przychodni Krakowskiego Oddziału Centrum Onkologii jedynie 20,0% chorych zakwalifikowano do radykal­nego napromieniania. W większości byli to chorzy na miejscowo znacznie zaawansowanego raka stercza, u 59,0% stwierdzono stopień C, nie było natomiast ani jednego chorego na raka stercza o zaawansowaniu A. U pozostałych 41,0% stwierdzono raka stercza w stopniu zaawansowania klinicznego B. W całej grupie chorych uzyskano 36,4% bezobjawowych przeżyć 3-letnich, uzyskany odsetek przeżyć jest niższy od przeciętnych odsetków podawanych przez większość innych autorów (2, 3, 6, 8, 12, 14, 19). Wiąże się to przede wszystkim ze znacznym zaawansowaniem klinicz­nym nowotworu u większości leczonych przez nas chorych. Należy jed­nak podkreślić, że w grupie chorych o zaawansowaniu klinicznym B uzyskano wysoki odsetek bezobjawowych przeżyć 3-letnich wynoszący 66,6%.

W 60,0% przyczyną niepowodzeń były przerzuty odległe, które roz­winęły się w okresie obserwacji po leczeniu. Można przypuszczać, że u większości chorych zakwalifikowanych do stopnia C, niewykryte prze­rzuty odległe były obecne już w chwili rozpoczęcia leczenia. Zastoso­wanie scyntygrafii kośćca, poprzecznej tomografii komputerowej całego ciała, oznaczenie aktywności izoenzymów fosfatazy zasadowej i dehydro­genazy mleczanowej mogłoby poprawić zasady kwalifikacji chorych do leczenia (4).

Dobre wyniki leczenia uzyskane u chorych powyżej 65 roku życia wskazują na możliwość poszerzenia wskazań do radykalnego napromie­niania chorych na raka stercza w tej grupie wieku.

Biorąc pod uwagę wiek i zaawansowanie nowotworu u naszych cho­rych, tolerancję leczenia należy określić jako dobrą (15, 16).

Poprawa przeżyć chorych na raka stercza w populacji mężczyzn naszego kraju zależy przede wszystkim od usprawnienia wczesnej wy­krywalności raka, możliwości podjęcia skutecznego leczenia oraz zwięk­szenia odsetka chorych kierowanych do radykalnej radioterapii (10, 11).

WNIOSEK

1.Teleradioterapia jest skuteczną metodą leczenia chorych na raka stercza o zaawansowaniu lokalnym i lokoregionalnym. W badanej gru­ pie chorych na raka stercza w stopniu zaawansowania klinicznego B uzy­ skano 66,6% bezobjawowych przeżyć 3-letnich, a w stopniu C ? 15,4%.

2.Tolerancja leczenia napromienianiem jest dobra.

1. 1. Bagshaw M. A.: Perspectives of radiation treatment of prostate cancer: History and current focus. W książce: G. P. Murphy. Prostatic cancer. PSG Publ. Co Littleton, 1979, 151. ? 2. Bagshaw M. A.: External radiation therapy of car­cinoma of the prostate. Cancer, 1980, 45, 1912. ? 3. Del Regato J. A.: Long term curative results of radiotherapy qf patients with inoperable prostatic carcinoma. Radiology, 1979, 131, 291. ? 4. Goris M. L., Bretille J.: Skeletal scintigrąphy for the diagnosis of malignant metastatic disease to the bones. Radiotherapy and Oncology, 1985, 3, 4, 3tll9. ? 5. Greń J.: Statystyka matematyczna. Modele i zadania. PWN, Warszawa 1984, VIII, 79. ? 6. ,Hanks G. E., Leibel S. A., Kroll J. M., Kra­mer S.: Patterns of care studies: Dose-response observations for local Control of adenocarcinoma of the prostate. Int, J. Radiat. Oncol. Biol. Phys., 1985, 11, 153. ? 7. Hussey D. H., Chan R. C: Patterns of failure in patients treated by radiotherapy for genitourinary tumoris. Cancer Treatment Symposia, 1983, 2, 51. ? 8. Krup P., Kramer T. S., Lee M. S., Phillips R.: Extennal beam irradiation of prostatic cancer: experience in 163 patients. Cancer, 1984, 53, 37. ? 9. Leibel S. A., Hanks G. E., Kramer S: Patterns of care outcome studies: results of the national practice in adenocarcinoma of the prostate. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys., 1984, 10, 4011 ? 10. Leńko J.: Rak stercza. Urol. Pol., 1984, 37, 245.
2. 11. McGowan D. G.; The adverse influence of prior transurethral resection on prognosis in carcinoma of prostate treated by radiation therapy. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys., 1981, 1, 1049. ? 12. McGowan D. G.: The value of extended field radiation therapy in carcinoma of the prostate. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys., 1981, 7, 1333. ? 13. Pawlęga J., Urbańska A., Witek J.: Nowotwory złośliwe w mieście i na wsi (region krakowski ? 1979 rok). Instytut Onkologii Oddział w Krakowie. Kraków 1983. ? 14. Perez C. A., Walz B. 3., Zivnuska F. R., Pile­pich M., Prasad K., Bauer W.: Irradiation of carcinoma of the prostate localized to the pelvis: analysis of tumor response and prognosis. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys., 1980, 6, 535. ? 15. Pilepich M., Perez C. A., Walz B. J., Zivnuska F. R.: Complications of definitive radiation therapy for carcinoma of the prostate. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys., 1981, 7, 1341. ? 16. Pinoy Torres J. L., Lee D. L., Leibel S. A., Wharam M. D., Cantrell B. B., Bross D. S., Order S. E.: Local Control and reduced complications in split course irradiation of prostatic cancer. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys., 1981, 7, 43. ? 17. Skołyszewski J.: Radioterapia uro­logiczna ? status praesens i perspektywy rozwoju. Urol. Pol., 1984, 37, 77. ? 18. Skołyszewski J., Radkowski A.: Technika radykalnej telegammaterapii śl)Co raka gruczołu krokowego. Nowotwory, 1982, 32, 37. ? 19. Wannenmacher M.: Die Strahlentheratpie der Prostatakarzinomas. Strahlentherapie, 1980, 156, 737. ? 20. Winkelstein W., Einster V. L.: Epidemiology and etiology. W książce: G. P. Murphy. Prostatic cancer. PSG Publ. Co Littleton, 1979, 1.