MONITOROWANIE POZIOMU TESTOSTERONU W SUROWICY KRWI CHORYCH PO ADENOMEKTOMII I ERS STERCZA
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1986/39/4.

Od dawna prowadzi się badania współzależności, zachodzącej między gruczolakiem stercza, a zaburzeniami równowagi hormonalnej. Huggins w roku 1946 zauważył postępujący zanik stercza u psów po usunięciu przysadki (5). Na ogół uważa się, że gruczoł krokowy jest organem an-drogenozależnym i że rozrost gruczolaka stercza nie występuje u kas-tratów (7, 8). Poziom testosteronu w surowicy krwi waha się w zależności od wieku i wynosi w wieku 20?40 lat od 300 do 1000 ?g/100 ml, średnio 600 ?g/100 ml. Spada stopniowo po 60 roku życia by osiągnąć stężenie stałe ok. 80 roku życia. Poziom testosteronu wynosi wtedy średnio 200 ?g/100 ml (2, 6). Spadek poziomu testosteronu jest prawdopodobnie zwią-zany ze stopniowym zanikiem hormonalnym jąder u mężczyzn starszych. W następstwie tego dochodzi do zwiększonego wydzielania gonadotropin, które z kolei są najprawdopodobniej przyczyną nadmiernego wydzielania testosteronu i jego pochodnych w tkance stercza. Potwierdzeniem tej hipotezy jest fakt, iż stwierdzono wyższy poziom testosteronu we krwi żylnej gruczolaka stercza niż we krwi obwodowej (4).

Badania porównawcze stwierdziły, że chorzy starsi (około 60 1.) z gru­czolakiem stercza mają wyższy poziom testosteronu w surowicy krwi niż mężczyźni młodzi. Poziom testosteronu u chorych z dużymi gruczolakami stercza jest wyższy niż u chorych ze średnimi i małymi. Usunięcie gru­czolaka powoduje obniżenie poziomu testosteronu w surowicy krwi (3, 4)..

CEL PRACY

Celem pracy jest porównanie dwóch grup chorych, u których usu-nięto gruczolak stercza. W pierwszej grupie usunięto go operacyjnie, a w drugiej za pomocą elektroresekcji przezcewkowej (ERS). Porównanie po­zwoli również stwierdzić czy istnieje zależność pomiędzy spadkiem poziomu testosteronu w surowicy krwi, a wiekiem, masą, bądź objętością gruczolaka stercza.

MATERIAŁ I METODA

W latach 1984?1985 objęliśmy badaniem 66 chorych z gruczolakiem stercza. U 36 z nich usunięto go operacyjnie sposobem Hryntchaka, a u 30 za pomocą ERS przezcewkowej. Rozpoznanie kliniczne u każdego opero­wanego potwierdzono badaniem histopatologicznym (Zakład ? II Katedra i Klinika Patomorfologii Śląskiej AM ? Kierownik: prof. dr hab. med. M. Luciak). Do badania przesłano wyłuszczony gruczolak, lub skrawki tkanki po ERS. U badanych chorych pobierano krew dwukrotnie celem określenia poziomu testosteronu. Pierwszy raz przed operacją o godzinie 8 rano w ilości 10 ml, a drugi raz w 10 dobie pooperacyjnej. Krew od­wirowywano, a następnie umieszczano w zamrażarce w temp. ?16°C. Stężenie testosteronu w surowicy krwi oznaczano metodą radioimmunolo­giczną ze wstępną ekstrakcją przy użyciu przeciwciał a-P/R, uzyskanych od prof. R. Stupnickiego z Instytutu Fizjopatologii i Żywienia Zwierząt PAN, oraz radioaktywnego Spongiosolu, tj. 1, 2, 6. 7 -3H testosteronu fir­my Amersham ? Anglia. Badania wykonano w I Katedrze Kliniki Fizjo­patologii AM w Zabrzu (Kierownik: doc. dr hab. med. B. Buntner). Nor­ma dla oznaczonego testu wynosi 7,8 nmol/1 ? 263 nmol/1. Dla jej uzys­kania przebadano 40 ochotników ze Stacji Krwiodawstwa w Chorzowie ? (Kierownik: lek. med. K. Hajn-Kuszak). Jeżeli wyniki podane są w ng/ml to przelicznik wynosi 3,477 by otrzymać wynik w nmol/1.

Wielkość gruczołu określano przy pomocy sondy dorektalnej apara­tem ultrasonograficznym firmy Kretza Combison 111S, lub po wyłuszcze­niu wagowo.

OMÓWIENIE

Z grupy 36 chorych u których wykonano adenomektomię stwierdzo­no u 21 (58,3%) spadek poziomu testosteronu w surowicy krwi w porów­naniu z poziomem sprzed operacji. U 15 (41,7°/o) wystąpił wzrost poziomu testosteronu. Zarówno obniżenie poziomu testosteronu, jak i jego wzrost po operacji kształtuje się różnie w tej grupie chorych w zależności od wielkości gruczolaka stercza i wieku chorego (tab. I).

Pomiędzy 60 a 64 rokiem życia było 6 chorych. U 3 stwierdzono spa­dek poziomu testosteronu o 49,6%, a u 3 wzrost poziomu testosteronu średnio o 193,0% przy ciężarze gruczolaków odpowiednio 119,6 i 65,3 g. W grupie wiekowej 65?69 lat było 4 chorych. U 1 stwierdzono obniżenie poziomu testosteronu o 44,9% przy masie gruczolaka 90 g. U 3 zano­towano wzrost stężenia testosteronu średnio o 248,0% przy średniej ma-sie gruczolaka wynoszącej 43,3 g. W grupie wiekowej 70?74 lat było 7 chorych. TJ 3 z nich stwierdzono obniżenie poziomu testosteronu śred­nio o 55,0%, przy średniej masie gruczolaka 57,1 g, a u 4 wzrost stę­żenia testosteronu przy średniej masie gruczolaka 57,1 g. W czwartej grupie wiekowej 75?79 lat przebadano 10 chorych. Spadek poziomu tes­tosteronu stwierdzono u 7 z nich. W porównaniu do poziomu wyjściowe­go obniżenie testosteronu wynosiło średnio 37,3% przy średniej masie gruczolaka 62,3 g. Wykaz chorych w grupach wiekowych umieszczono w tabeli I i II.

W omawianej grupie chorych tzn. tych, u których wykonano adeno­mektomię istnieje wyraźna zależność pomiędzy wielkością usuniętego gru­czolaka stercza, a zachowanie się poziomu testosteronu w surowicy krwi po operacji. Po usunięciu dużych gruczolaków poziom testosteronu w surowicy krwi wyraźnie spadał. Odwrotnie przy usunięciu małych gruczo­laków poziom testosteronu wzrastał. Analizując poszczególne grupy wie­kowe należy stwierdzić, że nie ma wyraźnej zależności spadku czy wzro­stu poziomu testosteronu w surowicy krwi od wieku chorego.

Drugą grupę stanowiło 30 chorych, którym usunięto gruczolak stercza za pomocą ERS przezcewkowej. Jak wspomniano powyżej wielkość gru­czolaka stercza oceniano ultrasonograficznie określając jego objętość. Po­dobnie jak w grupie pierwszej podzielono chorych na grupy wiekowe z uwzględnieniem wielkości (w tym wypadku objętości) usuniętego gru­czolaka stercza (tab. III i IV).

W grupie wiekowej 55?59 lat było 3 chorych. U 2 stwierdzono obję­tość średnią gruczolaka stercza 37,5 ml. Stwierdzono wzrost średni po­ziomu testosteronu po zabiegu o 53,9%. U 1 chorego, z objętością gru­czolaka 120 ml, stwierdzono spadek o 85,3% w porównaniu z poziomem wyjściowym. Druga grupa 60?64 lat ? liczyła 5 chorych. U 4 (80,0%) stwierdzono wzrost poziomu testosteronu średnio o 123,9% przy średniej objętości gruczolaka 98 ml. U 1 stwierdzono spadek poziomu testosteronu o 56,9% przy wielkości usuniętego gruczolaka 98 ml. W przedziale wie­kowym 65?69 lat było 6 chorych. U 4 (66,6%) stwierdzono wzrost po­ziomu testosteronu średnio o 189,5% przy średniej objętości gruczolaka 54,3 ml. Natomiast u 2 chorych stwierdzono spadek średnio o 26,7% przy średniej objętości gruczolaka 88,5 ml. W grupie wiekowej 70?74 lat było 10 chorych. U 9 stwierdzono wzrost poziomu testosteronu średnio o 307,5%. Średnia objętość gruczolaka stercza w tej grupie była niska i wynosiła 54,5 ml. Jeden chory tej grupy z objętością gruczolaka 101 ml wykazał spadek poziomu testosteronu o 42,6°/o. Ostatnia grupa chorych w wieku 80?85 lat obejmowała 5 chorych. U wszystkich stwierdzono spa­ dek poziomu testosteronu średnio o 59,9% przy objętości gruczolaka 100,4 ml.

Podobnie jak w grupie pierwszej również i w grupie drugiej uwi­doczniła się wyraźna zależność spadku poziomu testosteronu w surowicy krwi chorych od wielkości gruczolaka stercza, którą w tej grupie określono objętościowo. Poziom testosteronu w surowicy krwi chorych dla grup, którym usunięto gruczolak stercza przedstawiono w tabeli V.

WNIOSKI

1. Po usunięciu dużych gruczolaków stercza w obu grupach chorych poziom testosteronu w surowicy krwi spada.

2. Po usunięciu małych gruczolaków stercza w obu grupach poziom testosteronu w surowicy krwi wzrasta.

1. 1. Baranowska B., Zgliszczyński S., Szymanowski J.: Les troubles de bilan hormonal chez les hommes porteurs d'un adenome prostatique. J. d'Urol., 1980, 86, 7, 551. ? 2. Franks I.M.: Biology of the treatment of prostatic hypertrophy and neoplasia. W książce J. E. Castro: Medical and Technical Publishing. Co Ltd. Lan­caster, 1974, I. ? 3. Huggins C, Russell P. S: Quantitative effects of hypophysec-tomy on testis and prostate of dogs. Endocrinology, 1946, I, 39. ? 4. Huggins C, Clark P. J.: Quantitative studies of prostatic secretion II. The effect of castration and of estrogen injection on the normal and on the hyperplastic prostate glands of dogs. J. Exp. Med., 1940, 72, 747. ? 5. Jaromin L.: Metabolizm testosteronu w raku gruczołu krokowego. Urol. Pol., 1982, 35, 3?4, 135. ? 6. Kuzaka B.: Sprawozdanie z pobytu naukowego w Monachium i Insbruku. Urol. Pol., 1979, 4, 112. ? 7. Szy­manowski J., Baranowska B., Migdalska B., Kozłowicz I.: Etude sur 1'interdepen-danee de rhypertrophie prostatique et les troubles de bilan hormonal. J. d'Urol. Nephrol., 1976, 10, 827. ? 8. Vermeulen A., De Sy W.: Androgens in patients with benign prostatic hyperplasis before and after prostatectomy. J. Clin. Endocr. Metab., 1976, 43, 1250.