Plastyczne stwardnienie prącia ? choroba Peyronie ? jest jedną z form kolagenozy, która polega na tworzeniu się twardych, różnej wielkości i kształtu ognisk tkanki łącznej w osłonce białawej ciał jamistych, rzadko ciała gąbczastego cewki. Zmiany w osłonce białawej uznano za włóknikowate zwyrodnienie tkanki łącznej, obrzęk i homogenizacją włókien kolagenowych (jibrosis penis ? 8). Zmiany w osłonce białawej pojawiają się czasami jednocześnie z chorobą Dupuytrena, a jeszcze rzadziej ze zmianami kolagenowymi w małżowinie usznej (guzkowate stwardnienie chrząstki małżowiny usznej ? fibrositis auricularis), tworząc wtedy tzw. triadę Gallizii (5, 20).
Od wielu lat ukazują się prace, omawiające różne metody postępowania, gdyż jak dotąd nie ma sposobu, który dawałby pełne wyleczenie. Prowadzono leczenie operacyjne i zachowawcze. Wycięcie płytki, jakkolwiek technicznie proste, dawało wyniki i bardzo dobre i bardzo złe (1, 19). Obecnie nieliczni tylko urolodzy stosują tą metodę leczenia, gdyż nie jest skuteczna i może prowadzić do wytworzenia się jeszcze większej płytki niż przed operacją.
Większość urologów stosuje leczenie zachowawcze przy użyciu wielu różnych metod (2, 3, 6, 10, 11, 14, 15, 19). Stosowano promieniowanie rentgenowskie (13), promieniowanie 137cezu (18), fale ultradźwiękowe i laser (16). Wstrzykiwano do płytki preparaty sterydowe, czasem z dodatkiem hialuronidazy lub orgotoninę (9, 16), prowadzono leczenie doustne witaminą E, kwasem paraaminobenzoesowym (Potaba), prokarbazyną (4), PABK (7), wykonywano jontoforezę histaminową lub sterydową (7), podawano preparaty hormonalne (estrogeny, testosteron), stosowano masaże płytki i pędzlowanie dwumetylosulotlenkiem (3).
W 1978 roku rozpoczęliśmy próby leczenia choroby Peyronie borowiną. Do 1981 roku leczyliśmy 39 chorych po wstępnym podawaniu miejscowym hydrokortyzonu. Uzyskaliśmy u 4 chorych wyleczenie, a u 8 wyraźną poprawę. Wyniki leczenia i kontroli podano w poprzedniej pracy (12). Uzyskane odległe wyniki zachęciły nas do prowadzenia dalszego leczenia borowiną zmian w osłonce białawej ciał jamistych.
MATERIAŁ I METODY
W Urologicznym Ośrodku Badawczo-Konsultacyjnym Szpitala Sanatoryjnego ?Patria" w Krynicy leczono w latach 1978?1985 45 chorych, w tym 12 dwukrotnie. Do badania kontrolnego zgłosiło się 38 chorych (80,4%), w tym wszyscy chorzy leczeni dwukrotnie. Wiek chorych wahał się od 25 do 68 lat (średnio 42 lata). Jeden chory miał triadę Gallizii i 3 chorobę Dupuytrena.
Jedną serię leczenia miejscowego hydrokortyzonem przed skierowaniem do Krynicy otrzymało 31 chorych, a dwie serie 12 chorych. Bezpośrednio do leczenia borowiną skierowano 1 chorego i u 1 przeprowadzono niepełną serię zastrzyków.
Dwie lub trzy płytki miało 6 chorych, pojedyncze pozostali. Tylko u 1 chorego płytka znajdowała się w osłonce białawej ciała gąbczastego cewki. Seria leczenia miejscowego obejmowała 10 zastrzyków hydrokortyzonu (1 ml 1,25%) do płytki z 2?3 miejsc wkłucia.
Leczenie borowiną stosowano początkowo w postaci kąpieli prącia 2 razy dziennie o temp. 40°C przez 10 minut. Leczenie trwało 20 dni. Od dwóch lat stosuje się kąpiele borowinowe o temp. 44?45°C przez 20?30 minut co drugi dzień, łącznie 10?12 zabiegów. Przy rozległych zmianach, gdy stan ogólny chorego na to zezwalał stosowano codziennie kąpiele borowinowe do 20 seansów w ciągu 24-dniowego leczenia. U części chorych zastosowano tzw. spodenki borowinowe zachowując te same parametry. Gdy nie można było stosować nasiadówek borowinowych zalecano galwa-noborowinę. Nasycano gazę borowiną o temp. 38?39°C, owijano nią prącie i następnie przez 5?10 minut prądem galwanicznym o natężeniu 10?12 mA dokonywano penetracji przez skórę biologicznie czynnych ciał borowiny. Zabieg powtarzano codziennie do ogólnej liczby 20 seansów.
Chorych kontrolowano w 8 miesięcy do 4 lat po zakończeniu leczenia.
WYNIKI
Wyniki rozpatrujemy oddzielnie w grupie leczonych jeden raz i dwa razy oraz w obu grupach łącznie. Bierzemy pod uwagę trzy parametry ? płytka, skrzywienie prącia we wzwodzie i ból, przy czym za pełne wyleczenie uznajemy całkowite zniknięcie płytki, ustąpienie skrzywienia oraz bólu.
Spośród 38 chorych jeden raz leczono 26 i dwa razy 12. W grupie leczonych jeden raz skrzywienie prącia ustąpiło u 12 (46,14%), zmniejszyło się u 10 (38,46%), nie uległo zmianie u 4 (15,38%).
Ból ustąpił u 22 (84,16%), znacznie się zmniejszył u 3 (11,53%), nie zmniejszył się u 1 (3,84%).
Płytka zniknęła u 7 chorych (26,92%), wyraźnie zmniejszyła się u 12 (46,151%), pozostała bez zmian u 7 (26,92%).
W grupie chorych leczonych dwukrotnie wyniki były znacznie lepsze. Skrzywienie prącia ustąpiło u 7 (58,33%), zmniejszyło się u 6 (41,66%).
Ból ustąpił u 11 (91,66%) i pozostawał bez zmian u 1 (8,33%).
Płytka zniknęła u 7 chorych (58,33%) i zmniejszyła się u 5 (41,66%). U żadnego chorego nie pozostała w takiej wielkości jak przed rozpoczęciem leczenia.
Oceniając łącznie obie grupy chorych, skrzywienie prącia podczas wzwodu ustąpiło u 19 spośród 38 leczonych (50,00%), wyraźnie się zmniejszyło u 15 (39,47%), nie uległo zmianie u 4 chorych (15,52%).
Ból ustąpił u 33 leczonych (86,94%), znacznie się zmniejszył u 3 (7,89%) i utrzymywał się w takim samym nasileniu u 2 (5,26%).
Płytka łącznotkankowa znikła całkowicie u 14 (36,84%), wyraźnie się zmniejszyła u 17 (44,73%) i nie uległa zmianie u 7 (18,42%) leczonych.
Całkowite wyleczenie wg założonego kryterium ? zniknięcie płytki, ustąpienie skrzywienia prącia i bólu ? uzyskaliśmy u 7 chorych w każ-dej grupie leczonych, co stanowi 26,92% leczonych jeden raz, 58,33% leczonych dwukrotnie i 36,84% chorych obu grup łącznie.
U 5 wyleczonych chorych pojawiła się płytka w 8 do 16 miesięcy w innym miejscu otoczki białawej ciał jamistych, była jednak znacznie mniejsza, miękka, nie powodowała bólu i skrzywienia prącia. U chorych, u których stwierdzono wyraźne zmniejszenie się płytki była ona zawsze znacznie miększa, co zdecydowanie ułatwiało wkłucie igły. Prowadzono u tych chorych dalej leczenie miejscowe hydrokortyzonem.
OMÓWIENIE
Borowina (humolit) jest nieodwodnionym torfem. Zawiera wulkaniczne składniki mineralne lub głównie roślinne związki organiczne. Cechuje się wysokim stopniem rozkładu obumarłej roślinności bagiennej, małym przewodnictwem cieplnym i dużą pojemnością cieplną. Zawiera wysoką zawartość kwasów humusowych, związków bitumicznych, ciał żywicz-nych, fitoncydów rujotwórczych, wosków oraz związków obniżających ciśnienie krwi.
Nasza borowina, która utworzyła się w zbiornikach wodnych, jest uboga w składniki mineralne w odróżnieniu od tzw. borowiny mineralnej, bogatej w żelazo, fosfor, siarkę, wapń, magnez i jod w następstwie przechodzenia wód solankowych, siarczanowych i szczaw żelazistych do pokładów torfowych.
Oprócz działania organicznych i mineralnych składników borowiny używa się jej po odpowiednim przygotowaniu do okładów, wykorzystując jej własności cieplne (do 48°C).
Chorzy dobrze znoszą tak wysoką temperaturę, gdyż jak wspomniano, borowina ma dużą pojemność cieplną i słabe przewodnictwo cieplne. Stosując okłady z borowiny uzyskuje się długotrwałe i znaczne przegrzanie miejscowe i zwyżkę ciśnienia hydrostatycznego w granicach 25? 26 g/cm2 powierzchni ciała. Prawdopodobnie miejscowe przegrzanie zwięk-sza przepływ krwi w otoczeniu płytki i umożliwia względnie przyspiesza jej wchłanianie. A zniknięcie płytki powoduje ustąpienie skrzywienia prącia i bólu.
Uzyskano wysoki odsetek wyleczeń szczególnie w grupie chorych leczonych dwukrotnie i u zdecydowanej większości chorych wyraźną po-prawę. Wielu chorych uznało ten stan za zadowalający i rezygnują z dalszego leczenia. Zwraca uwagę fakt, że w grupie leczonych jednorazowo nie uzyskano zmniejszenia się płytki aż u 7 chorych, co stanowi 26,92°/o. Muszą więc istnieć miejscowe lub osobnicze przyczyny, których nie potrafimy wyjaśnić, wykluczając miejscowy wpływ borowiny.
Przyjęto jako zasadę kierowanie chorych do leczenia borowiną po pierwszej serii leczenia miejscowego hydrokortyzonem. Jeżeli pierwsze leczenie dało pozytywny efekt, ale płytka nie zniknęła całkowicie, prowadzimy dalsze leczenie, podając do płytki jedną lub dwie serie hydrokortyzonu i po upływie roku kierujemy chorego do ponownego leczenia borowiną. Natomiast gdy pierwsze leczenie borowiną nie dało pozytywnego efektu, w sensie zmniejszenia się płytki i skrzywienia prącia, ograniczamy się do okresowego leczenia miejscowego. Kierujemy tych chorych po raz drugi do leczenia borowiną o ile pod wpływem wstrzyknięć hydrokortyzonu pojawi się wyraźne zmniejszenie płytki.
Długi okres obserwacji chorych pozwala sądzić, że wyleczenie jest u nich trwałe, mimo że u 5 pojawiły się nowe płytki. Są one jednak znacznie mniejsze, miękkie, zawsze tworzą się w innych miejscach i nie powodują bólu oraz skrzywienia prącia.
Porównując wyniki leczenia innymi metodami można stwierdzić, że odsetek wyleczeń i odczuwalnej przez chorych poprawy jest wyższy u leczonych borowiną.
WNIOSKI
1. Miejscowe leczenie borowiną według ustalonego schematu jest nową, skuteczną i sprawdzoną metodą, dającą wysoki odsetek wyleczeń i poprawy.
2. Nie udało się na razie wyjaśnić przyczyn wpływu borowiny na ustępowanie kolagenowej płytki w osłonce białawej ciał jamistych prącia.
3. Wielomiesięczny okres obserwacji licznej grupy chorych pozwala sądzić, że uzyskano trwałe wyleczenie.
4. Powstało nowe wskazanie do leczenia chorych w Uzdrowisku Krynica.