ZASTÓJ MOCZU W GÓRNYCH DROGACH MOCZOWYCH U CHORYCH NA GRUCZOLAK OKOŁOCEWKOWY W UROGRAFII I RENOGRAFII
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1987/40/4.

Choroby powodujące zastój moczu w górnych drogach moczowych, w tym gruczolak okołocewkowy, są wskazaniem do badań radioizoto­powych nerek (1, 2, 3, 4, 5, 6). Spośród tych badań szczególnie przy­datna jest renografia, która wcześniej niż urografia sygnalizuje o roz­poczynającym się zastoju w górnych drogach moczowych (4). Jest to szczególnie cenne w wypadku, gdy urografia nie daje jednoznacznej od­powiedzi z powodu złego zagęszczania środka cieniującego w drogach moczowych (4, 6). Przyczyną tego mogą być szkody nerkowe lub poza nerkowe różnego pochodzenia (3, 4, 6, 7).

MATERIAŁ I METODA

W oparciu o badanie urograficzne i radioizotopowe oceniono częstość występowania utrudnionego odpływu moczu z górnych dróg moczowych u 139 chorych na podstawie jedno- lub obustronnego poszerzenia kieli­chów, miedniczki i moczowodu. Urografię wykonywano u wszystkich chorych na gruczolak okołocewkowy za pomocą 40 mililitrów 75,0% Uropoliny. Zdjęcia jamy brzusznej, obejmujące nerki i pęcherz moczo­wy wykonywano po 5 i 10 minutach, czasem po 30 minutach. Ostatnie zdjęcie pęcherza wykonywano po oddaniu moczu. Badania renograficzne wykonywano w sposób standardowy, zestawem ZM-703 przy użyciu 13lI-hipuranu, lub 99mTc-DTPA w Ośrodku Diagnostyki Obrazowej.

Poszerzenie kielichów, miedniczek lub moczowodów po jednej lub obu stronach na urogramach uznano za objaw zastoju moczu w gór­nych drogach moczowych.

Renogramy nie normalizujące się po podaniu środka moczopędnego uznano za nieprawidłowe, świadczące o zastoju moczu w górnych dro­gach moczowych (ryc. 1). Do niezastoinowych zaliczyliśmy renogramy prawidłowe (ryc. 2) i normalizujące się po diuretyku (ryc. 3). Wyniki badań zestawiono w tabelach.

WYNIKI

Prawidłowy obraz górnych dróg moczowych na urogramach chorych na gruczolak okołocewkowy stwierdzono u 97 spośród 139 badanych. Jedno- lub obustronny zastój w górnych drogach moczowych wystąpił u 42 badanych (tab. I).

Prawidłowy obraz górnych dróg moczowych na renogramach cho­rych na gruczolak okołocewkowy stwierdzono u 64 spośród 139 bada­nych, a jedno- lub obustronny zastój w górnych drogach moczowych wystąpił u 75 badanych (tab. II).

DYSKUSJA

Meyhoff i wsp. (4) oraz Spruch i wsp. (6) na urogramach u chorych na gruczolak okołocewkowy stwierdzili utrudniony odpływ moczu z gór­nych dróg moczowych u 1,4?15,0% badanych. Objawy te występowały częściej w jednej nerce (15,0%) niż obustronnie (8,0%). Natomiast Spruch (6) stwierdził poszerzenie miedniczek i moczowodów u 8 spośród 51 chorych na gruczolak okołocewkowy.

W naszym materiale zastój w górnych drogach moczowych na uro-gramach występował jednakowo często po jednej stronie jak i obustron­nie (15,11% badanych). Różnice w ocenie urogramów wynikają zapewne z wysoce subiektywnej interpretacji obrazów radiograficznych nerek.

Zastój moczu w górnych drogach moczowych oceniany badaniem re-nograficznym w naszym materiale wystąpił obustronnie u 28,6%, a jed­nostronnie u 25,9% badanych. Natomiast Meyhoff i wsp. (4) obustronny zastój w renografii obserwowali u 33,0%, a jednostronny u połowy ba­danych przez nich chorych na gruczolak okołocewkowy. Twierdzą oni jednak za Mogensenem (wg 4), że u mężczyzn w starszym wieku z zasa­dy występuje zastój w drogach moczowych spowodowany obecnością przeszkody podpęcherzowej. W związku z tym za górną granicę normy dla parametrów renografii w grupie chorych na gruczolak okołocewko­wy przyjęli 90,0% wartości dla tych parametrów, obliczonych dla nor­malnej populacji. Z porównania wyników naszych badań z danymi Mey­hoffa wynika, że istnieje prawdopodobieństwo występowania utrudnio­nego odpływu moczu z górnych dróg moczowych u chorych na gruczo­lak okołocewkowy o wiele częściej niż by to wynikało z naszych obser­wacji, szczególnie gdy uwzględni się poprawkę do obliczeń zapropono­wanych przez Mogensena.

Wyraźne różnice w ocenie zastoju w górnych drogach moczowych na korzyść renografii w porównaniu z urografią w badaniach Meyhoffa i wsp. (4) występują o wiele wyraźniej niż w naszym materiale i za­sługują na uwagę. Badania prowadzone na większej grupie chorych sprawę tę winny w przyszłości wyjaśnić.

W naszych warunkach urografia nadal pozostaje badaniem podsta­wowym w ocenie górnych dróg moczowych u chorych na gruczolak oko­łocewkowy. Wprowadzone u nas od niedawna badanie radioizotopowe układu moczowego wydaje się cennym uzupełnieniem wiedzy o stanie górnych dróg moczowych. Przydatność tych badań w praktyce urolo­gicznej, dotyczącej leczenia operacyjnego gruczolaka okołocewkowego wymaga jednak dalszej weryfikacji.

Nie korzystaliśmy dotąd na szeroką skalę z badań ultrasonograficz­nych nerek u chorych na gruczolak okołocewkowy z przyczyn od nas niezależnych. Badanie to wprowadzamy stopniowo do diagnostyki, zdo­bywając konieczne doświadczenie. Być może w przyszłości pozwoli ono na ograniczenie stosowania kosztownej urografii dożylnej. Wymaga to jednak lepszego wyposażenia szpitala w nowoczesną aparaturę diagnos­tyczną.

WNIOSEK

Renografia częściej niż urografia wykrywa zastój moczu w górnych drogach moczowych u chorych na gruczolak okołocewkowy.

1. 1. Baranowska B., Cybulski B.: Znaczenie renografii izotopowej w rozpozna­waniu i leczeniu niedrożności dróg moczowych. Pol. Przeg. Chir., 1970, XLII, 6a, 923. ? 2. Koff A. S., Thrall J. H., Keyes J. W. Jr.: Diuretic radionuclide methods for investigating hydroureteronephrosis. Eur. Urol., 1982, 8, 82. ? 3. Leńko J.: Zarys urologii. PZWL, Warszawa, 1974, 40. ? 4. Meyhoff H. H., Munck O., Juul C, Ingemann L., Nordling J., Hałd T.: The influence of prostatectomy on upper uri­nary tract function. Proceedings of the V-th International Symposium Held et the Royal Society. London, 1981, 179. ? 5. Przedlacki J.: Radioizotopowa diagnos­tyka w nefrologii. PZWL, Warszawa, 1977, 30. ? 6. Spruch P., Sadowski T., Je­zierski A., Dzierżak S.: Postępowanie w przypadkach gruczolaka stercza z nie­wydolnością nerek. Pamiętnik XIII Zjazdu Naukowego PTU. Lublin, 1972, 263. ? 7. Tarnowiecki K.: Niewydolność nerek spowodowana podpęeherzową przeszkodą w odpływie moczu. Pol. Przeg. Chir., 1977, 49, l0a, 1077.