RAK INCYDENTALNY W GRUCZOLAKU STERCZA U CHORYCH LECZONYCH PRZEZCEWKOWĄ ELEKTRORESEKCJĄ (PERS)
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1987/40/4.

Rak stercza stanowi około 85,0% nowotworów męskich narządów płciowych, a 2,0 do 5,0% wszystkich nowotworów u mężczyzn (2, 8, 9, 10). Częstość występowania raka stercza wzrasta wraz z wiekiem (14). Rullis w materiale sekcyjnym po 80 roku życia określił to na około 53,0% (13).

Rak stercza występuje w postaci jawnej, utajonej, skrytej oraz przy­padkowo wykrytej czyli postaci incydentalnej. Carcinoma incidentale (C. I.) to ogniska raka wykryte w obrębie gruczolaka stercza usunię­tego operacyjnie lub w skrawkach po przezcewkowej elektroresekcji (PERS). W klasyfikacji WHO postać tę określa się jako T O, a w kla­syfikacji amerykańskiej wg Whitmore'a i Jewett-Catalony jako A z pod­grupami AF1, Al, A2 (3, 7, 16).

Do podgrupy AF1 zalicza się chorych z jednym, drobnym ognis­kiem raka, do podgrupy Al z licznymi, drobnymi ogniskami ale tylko w obrębie jednego płata, natomiast do A2 z licznymi, drobnymi ognis­kami w obu płatach.

CEL PRACY I METODYKA

Celem pracy było ustalanie z jaką częstotliwością występuje postać incydentalna raka stercza u chorych z gruczolakiem stercza, który usunięto za pomocą przezcewkowej elektroresekcji (PERS). Przeanali­zowano i porównano wyniki badania histopatologicznego skrawków usu­niętego gruczolaka z obrazem klinicznym przed zabiegiem. Materiał po­równawczy stanowiło 1034 chorych, w przedziale wieku od 48 do 87 lat (średnio 69,8 lat) leczonych w naszej Klinice od 30. VI. 1981 do 31. X. 1984. U wszystkich tych chorych przed PERS rozpoznano gruczolak stercza na podstawie obrazu klinicznego, badania palpacyjnego, wzierni­kowania pęcherza moczowego i cewki moczowej, urografii, oznaczenia poziomu fosfatazy kwaśnej w surowicy krwi oraz wyglądu resekowanej tkanki. Badania histopatologiczne wykonywano w Zakładzie Histopato­logii II Katedry Patomorfologii Śl. AM w Katowicach (kierownik: prof. zw. dr hab. med. M. Luciak).

WYNIKI

Postać incydentalną raka stercza stwierdzono u 68 chorych spośród 1034 tj. u 6,6% operowanych, a u pozostałych 966 tj. 93,4% wyniki ba­dania histopatologicznego potwierdziły rozpoznanie sprzed zabiegu. Byli to chorzy w przedziale wieku od 55 do 83 (średnio 72,1 lat). Wynik his­topatologiczny raka stercza z uwzględnieniem stopnia zróżnicowania his­topatologicznego przedstawiono w tabeli I.

U 53 chorych tj. 77,9% z rakiem incydentalnym rozpoznano wy­soko i średnio zróżnicowane gruczolakoraki, u 12 (17,6%) raki słabo zróżnicowane w tym u 9 ca solidum, 2 ca anaplasticum i 1 u ca crib-rosum. U 3 chorych wynik histopatologiczny określono jako foci carci­nomatosi.

DYSKUSJA

Jak wynika z dostępnego nam piśmiennictwa częstotliwość wystą­pienia postaci incydentalnej raka stercza jest bardzo zróżnicowana. Wo­jewski stwierdzał ogniska raka w gruczolaku stercza usuniętym opera­cyjnie u 3,2% chorych (cytat za 12). Daszkiewicz i Witeska oceniają wystąpienie tej postaci klinicznej raka w materiale 1172 adenomektomii na 8,3%, przy średnim wieku operowanych chorych 68,1 lat, nie stwier­dzając znamiennie statystycznych różnic między średnim wiekiem cho-rych z rakiem i gruczolakiem stercza (5). Cułukidze raka stercza w wy-łuszczonych gruczolakach odnajdywał u 20,0%, a Rachet nawet u 32,0% operowanych chorych rozpoznali (cytat za 12) Vary i wsp. w materiale 1007 adenomektomii raka stercza u 5,2% operowanych. U innych 370 chorych, którym usunięto gruczolak za pomocą PERS rozpoznano u 7,0% chorych raka stercza (17). W naszym materiale postać incydentalną raka stercza stwierdziliśmy u 6,6% chorych po PERS gruczolaka Ster­cza, przy średnim wieku 72,1 lat.

Rak stercza rozwija się z reguły w strefie zewnętrznej stercza i to z zasady jako pojedyncze ognisko po stronie grzbietowej gruczołu. Jak wykazała praca Alkena w około 20,0% chorych, rak stercza bywa zlo­kalizowany po stronie brzusznej stercza, a więc jest niedostępny ba­daniu palpacyjnemu (1). Ultrasonograficzne obrazowanie stercza, zwłasz­cza przy użyciu sondy doodbytniczej, może wykryć zarówno drobne, pojedyncze ogniska nowotworowe w gruczole właściwym i to w miejs­cach niedostępnych badaniu palpacyjnemu, jak również pozwala na zlo­kalizowanie ognisk raka w gruczolaku stercza (6, 7, 15). Chorym na­szym nie wykonano ultrasonograficznego badania stercza, gdyż w tym czasie nie dysponowaliśmy jeszcze odpowiednią aparaturą. Aktualnie, każdemu choremu przed PERS wykonujemy przezodbytniczą ultrasono­grafię stercza (11).

Ultrasonograficzne monitorowanie chorych po adenomektomii lub po PERS gruczolaka pozwoliłoby również na wczesne wykrycie u chorych raka w obrębie tzw. ?torebki chirurgicznej stercza", którego występo­wanie oceniane jest na około 4,0% (6).

Biorąc pod uwagę możliwość wystąpienia raka incydentalnego celem zwiększenia jego wykrywalności, podobnie jak inni autorzy uważamy, że należy poddawać ocenie histopatologicznej cały materiał uzyskany w trakcie PERS jak i cały gruczolak usunięty operacyjnie (1, 12).

1. 1. Alken C. R.: Fruhddiagnose und Therapie des Prostata-Karzinoms in Frage
2. gestellt. Dt. Artzteblatt, 1979, 11, 702. ? 2. Brosig B.: Prostatakarcinoma. Urologe
3. A., 1980, 19; 6, 323. ? 3. Catalona W. J., Scott W. W.: Carcinoma of the prostate.
4. A. review. J. Urol., 1978, 119, 1, 1. ? 4. Cohen J. M., Resnick M. J.: The use of
5. transrectal ultrasonography in the diagnosis of stage A prostatic cancer. Urology, \
6. 1983, 1, 1, 8. ? 5. Daszkiewicz E., Witeska A.: Częstość występowania raka stercza
7. u chorych poddanych prostatectomii. Urol. Pol., 1978, 31, 1, 71. ? 6. Frentzel-Be-
8. yume B., Schwartz J., Aurich B.: Die transrektale Prostata-sonographie (TPS)
9. Computerographie, Sonographie und andere, neue bilddiagnostische Methoden, C P
10. ? Sonographie, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, 1982, 2, 68. ? 7. Kadow C, Fin-
11. gell J. C, Penry J. B.: Prostatic ultrasonography a useful techniąue. Brit. J. Urol.,
12. 1985, 57, 440. ? 8. Leńko J., Bugajski A., Augustyn M.: Przezodbytnicza biopsja cien­
13. koigłowa w diagnostyce raka stercza. Urol. Pol., 1983, 4, 269. ? 9. Leńko J.: Rak
14. stercza. Urol. Pol., 1984, 37, 4, 245. ? 10. Mazurek L. J.: Nowotwory złośliwe ster­
15. cza, w książce: Zieliński J., Onkologia Urologiczna, PZWL, W-wa, 1981, 197.
16. 11. Noga A., Szkodny A., Jeleń Z.: Przydatność badań ultradźwiękowych w róż­
17. nicowaniu gruczolaka i raka stercza. Urol. Pol., 1986, 39, 1, 22. ? 12. Ploch R.:
18. Uwagi na temat leczenia chirurgicznego raka stercza i raka w gruczolaku. Pol.
19. Przeg. Chir., 1972, 2a, 405. ? 13. Rullis I., Shaffer J. A., Lilien O. M.: Incidence of
20. prostatic carcinoma in the elderly. Urology, 1975, 6, 295. ? 14. Smedley H. M.,
21. Sinnott M., Freedmen L.S., Mecaskill P., Naylor C.P.E., Pillers E.M.: Age and
22. survival in prostatic carcinoma. Brit. J. Urol., 1983, 55, 5, 529. ? 15. Watanabe H.,
23. Ohe H.: Diagnostic accurancy and its limitation in prostatic cancer by means of
24. transrectal ultrasonotomography. Ultrasound Med. Biol., 1982, 8, Suppl 1, 205. ?
25. 16. Whitmore W. F.: The natural history of prostatic cancer. Cancer, 1973, 32,
26. 1104. ? 17. Vary L., Kisbenedek L., Zana J., Hubler J., Balogh F.: Das Vorkom-
27. nen des okkulten Prostatkrebses im Krankengut von 10 Jahren in unserer Klinik.
28. Z. Urol. Nephrol., 1976, 69, 267.