RAK GRUCZOŁU KROKOWEGO PO ADENOMEKTOMII
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1988/41/2.

Pomimo osiągnięć medycyny ostatnich lat, nadal pozostaje nieznana istotna przyczyna powstawania raka stercza (3). Przyjmuje się, że u więk­szości chorych nowotwór rozwija się w części obwodowej gruczołu kro­kowego, jakkolwiek u 15,0?20,0°/o chorych znajdowano go również w części okołocewkowej (3, 5).

Zarówno po elektroresekcji przezcewkowej, jak i po wyłuszczeniu gruczolaka stercza część gruczołu krokowego pozostaje w postaci tak zwanej torebki chirurgicznej. Po operacjach tych może zatem dojść za­równo do ?wznowy" gruczolaka stercza, jak i do rozwoju raka gru­czołu krokowego (3, 5, 6).

W ostatnich latach przedstawiono szereg doniesień mówiących o spad­ku poziomu aktywnych androgenów w surowicy (testosteronu i dwu­hydrotestosteronu) po operacyjnym usunięciu gruczolaka stercza (2, 7). Można więc przypuszczać, że zarówno ?wznowa" gruczolaka stercza, jak i rozwój raka gruczołu krokowego po adenomektomii, przebiega z nie­doborem tych hormonów w surowicy krwi (2, 7, 8).

MATERIAŁ I METODA

W ciągu ostatnich 10 lat leczyliśmy 154 chorych na raka gruczołu krokowego, zaś 443 z powodu gruczolaka stercza. W grupie chorych na raka stercza u 22 nowotwór rozwinął się w okresie od 2 do 15 lat po adenomektomii (średnio 8 lat). Stanowi to 14,28% chorych na raka sterczą, a 4,96% operowanych poprzednio z powodu gruczolaka. U 20 cho­rych wykonano uprzednio adenomektomię przezpęcherzową (90,9%), a u 2 przezcewkową elektroresekcję gruczołu krokowego (9,1%). Naj­młodszy z tej grupy chorych miał 64 lata, a najstarszy 86 lat (średnio 76,3 ?2,2 SEM).

W tabeli I przedstawiono badania histopatologiczne tkanki uzyskanej przy pierwszej operacji.

U 13 chorych (59,0%) stwierdziliśmy stopień zaawansowania choroby nowotworowej T-4, a 7 (31,8%) miało przerzuty. Tylko u 2 chorych stopień zaawansowania choroby był niski ? u 1 T-l i u 1 T-0. Aż 20 chorych (90,9%) miało średnio lub źle zróżnicowany nowotwór złośli­wy gruczołu krokowego. U tych chorych stwierdzono po operacji utrzy­mującą się zwiększoną aktywność fosfatazy kwaśnej i zasadowej oraz podwyższony poziom frakcji sterczowej fosfatazy kwaśnej w surowicy krwi. U nich też po leczeniu operacyjnym podjęto leczenie małymi daw­kami estrogenów (difosfostilbestrol ? fostrolin) i bromokryptyny, po którym aktywność fosfatazy zasadowej i kwaśnej zmniejszyła się, a po­ziom frakcji sterczowej fosfatazy kwaśnej obniżył.

Po leczeniu operacyjnym i w czasie leczenia hormonalnego chorych kontrolowano co dwa miesiące. Oznaczano, poza badaniami rutynowymi, aktywność fosfatazy zasadowej i kwaśnej całkowitej oraz poziom jej frakcji sterczowej, a także poziom cholesterolu, lipoproteidów i lakto-dehydrogenazy w surowicy krwi.

WYNIKI

W czasie obserwacji, trwającej średnio 28 miesięcy (najdłuższy okres 79 miesięcy a najkrótszy 9 miesięcy), zmarło 6 chorych (27,27%), a 5 (22,73%) żyje z objawami choroby nowotworowej. 11 chorych (50,0%) żyje bez objawów choroby nowotworowej.

Należy podkreślić, że czas obserwacji dla omawianej grupy jest istot­nie krótszy od okresu obserwacji dla wszystkich chorych leczonych z po­wodu raka stercza, wynosił on bowiem 61 miesięcy.

OMÓWIENIE

W piśmiennictwie ostatnich lat rzadko spotyka się doniesienia o wy­stępowaniu raka gruczołu krokowego u chorych uprzednio operowanych z powodu gruczolaka.

Armenian i współpracownicy w 1974 roku podkreślili, że chorzy z gruczolakiem stercza mają 3 do 5 razy zwiększone ryzyko zachorowa­nia na raka gruczołu krokowego w porównaniu do grupy kontrolnej w tym samym wieku (1).

W tym samym roku Greenwald i współpracownicy wyrazili opinię skrajnie przeciwną. Stwierdzili oni, że nie ma zwiększonego ryzyka za­chorowania na raka stercza u chorych operowanych z powodu gruczo­laka (5).

Hienert i współpracownicy w czasie ostatniego Europejskiego Kon­gresu Urologów w 1986 roku wykazali, że zachorowalność na raka gru­czołu krokowego w Austrii jest identyczna w grupie chorych operowa­nych z powodu gruczolaka (1,2%) jak w pozostałej części populacji w tym samym wieku (6).

Catalona uważa, że sprawa związku przyczynowego gruczolaka i raka stercza wymaga dalszych badań i obserwacji (3).

W naszym materiale rak gruczołu krokowego występował u 4,96% chorych operowanych poprzednio z powodu łagodnego rozrostu stercza. Stanowiło to 14,28% chorych leczonych z powodu raka gruczołu kro­kowego.

Stopień zaawansowania i złośliwości nowotworu u tych chorych był znacznie wyższy niż u pozostałych chorych leczonych z powodu raka stercza. Również i przebieg choroby nowotworowej był w tej grupie gwałtowniejszy.

Na podstawie przedstawionych danych klinicznych można przypusz­czać, że deficyt aktywnych androgenów, występujący po wyłuszczeniu gruczolaka stercza, może wpływać na rozwój bardziej złośliwej, wcześ­nie niezależnej hormonalnie i opornej na leczenie formy nowotworu (2, 4, 7, 8).

WNIOSKI

1.Wyłuszczenie gruczolaka stercza nie wyklucza możliwości roz­ woju nowotworu złośliwego.

2.Przebieg choroby nowotworowej w tej grupie chorych jest znacz­ nie gwałtowniejszy, a wyniki leczenia są gorsze niż u pozostałych cho­ rych na raka gruczołu krokowego.

3.W świetle przedstawionych danych uważamy, że konieczna jest kontrola chorych po operacji gruczolaka stercza przez okres nawet kilku­ nastu lat.

1. 1. Armenian U.K., Lilienfeld A.M., Diamond E.L., Bross I.D.: Epidemiologic characteristics of patients with prostatic neoplasm. Am. J. Epidem., 1975, 102, 47 ? 2. Baranowska B., Zgliczyński S., Szymanowski J.: Les troubles de bilan hormonal chez les hommes porteurs d'un adenome prostatique. J. d'Urol. Nephrol., 1980, 86, 551. ? 3. Catalona W.J.: Prostate cancer. Grune and Stratton, Orlando, 1984, 1, 8. ? 4. Franks L.M.: Etiology, epidemiology and Pathology of prostatic cancer. Cancer., 1973, 32, 1094. ? 5. Greenwald P., Kirmss V., Pozan A.K., Dick V. S.: Cancer of the prostate among men with benign prostatic hyperplasia. J. natn. Cancer Inst., 1974, b, 53, 335. ? 6. Hienert G., Maier U., Rummelhardt S.: Incidence of prostatic carcinoma after suprapubic prostatectomy. Abstracts of Eur. Ass. of Urol. 7th Congress. Budapest, 1986, 201, 25. ? 7. Szymanowski J., Bara­nowska B., Migdalska B., Kozlowska 1.: Etude sur 1'interdependence de 1'hyper-trophie prostatique et les troubles de bilan hormonal. J. d'Urol. Nephrol., 1976, 10, 827. ? 8. Szymanowski J., Baranowska B., Niewiadomska A., Wysocki M., Ko­buszewska-Faryna M., Zgliczyński S.: L'interdependence entre les troubles hor-monaux, le stade d'evolution et le degre de malignite du cancer de la glande prostatique. J. d'Urol. Nephrol., 1983, 89, 8, 597.