WRAŻLIWOŚĆ NA OFLOKSACYNĘ I INNE CHEMIOTERAPEUTYKI SZCZEPÓW BAKTERYJNYCH IZOLOWANYCH Z MOCZU
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1990/43/3.

Ofloksacyna (Tarivid-Hoechst A. G., RFN) jest doustnym lekiem z grupy fluorochinolonów o szerokim zakresie działania i wysokiej ak­tywności wobec większości bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, bakterii beztlenowych oraz drobnoustrojów z rodzajów Chlamydia i My­coplasma (1, 5, 7, 10, 11, 17). Mechanizm działania przeciwbakteryjnego polega na hamowaniu syntezy DNA u bakterii.

Dobra penetracja ofloksacyny do tkanek i płynów ustrojowych, w których osiąga wysokie stężenia, wydalanie z moczem w formie aktyw­nej w około 90,0%, dobra tolerancja oraz nieliczne przeciwwskazania i objawy niepożądane, stwarzają możliwość szerokiego stosowania tego leku (4, 6, 7, 18, 19). Ofloksacynę poleca się do leczenia zakażeń bak­teryjnych układu moczowego, oddechowego, pokarmowego, a także za­każeń tkanek miękkich, kości i stawów oraz zakażeń ogólnych typu po­socznic (3, 4, 7, 8, 9, 12, 15, 18).

Celem pracy było określenie in vitro wrażliwości bakterii izolowa­nych z moczu na ofloksacynę oraz porównanie z lekowrażliwością na kwas nalidyksowy, nitrofurantoinę i ko-trymoksazol.

MATERIAŁ I METODA

Przedmiotem badania lekowrażliwości były wybrane szczepy bakte­ryjne izolowane z moczu dorosłych chorych hospitalizowanych na od­działach nefrologicznych, urologicznych, chirurgicznych i intensywnej terapii klinik wrocławskich w 1989 roku.

Określono wrażliwości 741 szczepów na ofloksacynę, nitrofurantoinę i ko-trymoksazol, oraz 638 z nich na kwas nalidyskowy. W badanej gru­pie były gronkowce złociste (n = 72) i naskórkowe (n=31) oraz pałeczki Escherichia coli (n=281), Klebsiella (n=49), Enterobacter (n=87), Pro­teus (n=147), Pseudomonas (n=47), a także inne pałeczki niefermentu­jące (n=27).

Badanie lekoważności in vitro wykonano metodą dyfuzyjnokrąż-

kową wg Bauera, Kirby i wsp. (2) na podłożu Mueller-Hintona. Odsetki szczepów określonych jako wrażliwe i średniowrażliwe przedstawiono łącznie.

WYNIKI

Wyniki oznaczeń wrażliwości badanych szczepów na 4 chemiotera­peutyki ilustruje tabela I.

Jak widać z tabeli Ofloksacyna działała w ponad 90,0% na więk­szość badanych bakterii. Wyjątek stanowiły mniej wrażliwe szczepy pa­łeczek Pseudomonas aeruginosa (44,7%) oraz pałeczek niefermentują-cych (88,9%). Nitrofurantoina działa dobrze na gronkowce (98,6%? ?100% szczepów wrażliwych), lecz znacznie słabiej lub wcale nie dzia­łała na izolowane z moczu pałeczki Gram-ujemne. Wyjątek stanowiły względnie wrażliwe pałeczki Escherichia coli i Klebsiella, wśród których stwierdzono odpowiednio 89,3% i 55,1% szczepów wrażliwych. Kwas nalidyksowy był bardziej aktywny wobec pałeczek Gram-ujemnych niż nitrofurantoina. Odsetek wrażliwych pałeczek wynosił od 66,7% do 92,9% dla kwasu nalidyksowego i od 6,1% do 89,3% dla nitrofuran-toiny. Mało aktywny okazał się ko-trymoksazol; odsetek szczepów wraż­liwych wynosił od 0% do 61,2% dla Gram-ujemnych pałeczek i od 41,7% do 45,2% dla gronkowców. Pałeczki z rodzaju Pseudomonas były całkowicie oporne na kwas nalidyksowy, nitrofurantoinę i kotrymoksa-zol, podczas gdy ich wrażliwość na Ofloksacynę wynosiła 44,7%.

OMÓWIENIE

Flora bakteryjna izolowana z moczu chorych hospitalizowanych jest reprezentowana głównie przez pałeczki Gram-ujemne, gronkowce i pa­ciorkowce. Zakażenie układu moczowego bakteriami opornymi na an­tybiotyki może stanowić poważny problem leczniczy. Alternatywne dla antybiotykoterapii leczenie chemioterapeutykami zostało ostatnio wzbo­gacone o nową grupę związków chinolonowych tzw. fluorochinolony (norfloksacyna pefloksacyna, enoksacyna, cyprofloksacyna, Ofloksacyna), które charakteryzują się dużą aktywnością przeciwbakteryjna i korzyst­nymi parametrami farmakokinetycznymi.

W piśmiennictwie podkreśla się dużą skuteczność ofloksacyny w le­czeniu zakażeń układu narządów moczowopłciowych (8, 9, 12, 15). Ludwig i Pauthner (9) obserwowali ustąpienie objawów klinicznych zakażeń górnych i dolnych dróg moczowych u ponad 80,0% chorych leczonych Ofloksacyną, podczas gdy odsetek ten był mniejszy w grupie chorych leczonych nitrofurantoiną (51,0%) lub ko-trymoksazolem (58,0%).

W badaniach własnych stwierdzono, że Ofloksacyna była najaktyw­niejszym z czterech porównywanych w pracy chemioterapeutyków, dzia­łała średnio na 93,9% szczepów izolowanych z moczu, z czego 88,0% szczepów było wrażliwych, a 5,9% średniowrażliwych. Na pałeczki Gram­-ujemne działała lepiej niż kwas nalidyksowy, nitrofurantoina i ko-try­moksazol, natomiast na gronkowce działała podobnie jak nitrofuran­toina i jako jedyna działała na niektóre szczepy Pseudomonas aerugi­nosa (44,7% wrażliwych).

Jak wynika z obserwacji własnych (13) i danych z piśmiennictwa (16) niektóre wielooporne szczepy pałeczek Gram-ujemnych i gronkowców są wrażliwe na ofloksacynę. W naszych poprzednich badaniach zaobser­wowano, że szeroki zakres przeciwbakteryjnego działania tego leku nie obejmuje jednak paciorkowców, które okazały się słabo wrażliwe lub oporne na ofloksacynę (13, 14). Zaobserwowano również słabe działanie ko-trymoksazolu na gronkowce naskórkowe, maczugowce i paciorkowce izolowane z cewki moczowej (14).

WNIOSKI

1.Ofloksacyna, w odniesieniu do szczepów izolowanych z moczu, była w badaniach in vitro bardziej aktywna aniżeli kwas nalidyksowy, nitrofurantoina i ko-trymoksazol; działała na ponad 90,0% badanych bakterii.

2.Pałeczki Psudomonas aeruginosa oporne na kwas nalidyksowy, nitrofurantoinę i ko-trymoksazol, i stanowiące największy problem leczniczy, były wrażliwe na ofloksacynę w 44,7%.

3.Stosowanie kotrymoksazolu (biseptol) bez oznaczenia wrażliwości bakterii wydaje się być nieuzasadnione, gdyż większość bakterii izolowanych z moczu wykazuje znaczną oporność na ten lek.

1. 1. Auckenthaler R., Michea-Hamzehpour, Pechere 3. C: In vitro activity of newer quinolones against aerobic bacteria. J. antimicrob. Chemother., 1986, 17, Supl. B, 29. ? 2. Bauer A. W., Kirby J. C, Sherris J. C, Turck M.: Antibiotic sus-ceptibility testing by standardised single disc method. Am. J. clin. Pathol., 1966, 45, 492 ? 3. Block J.M., Walstad R. A., Bjertnaes Aa., Hafstad P.E., Holte M., Ot-temo I., Svarva P. L., Rolstadt T., Peterson L. E.: Ofloxacin versus trimethoprim--sulp;haimelthoxaiaole in acute cystitis. Drugs, 1987, 43, Supl. 1, 100. ? 4. Giama-eellou H., Tsagarakis J.: Efficacy and tolerance of oral ofloxacin in treating ya­rious infections. Drugs, 1987, 34, Suppl. 1, 119. ? 5. Gruneberg R. N., Felmingham D., O'Hare M. D., Robbins M. J., Perry K., Wall R. A., Ridgway G. L.: The compa-rative in vitro activity of ofloxacin. J. antimicrob. Chemother., 1988, 22, Suppl. C, 9. ? 6. Jungst C, Mohr R.: Overview of postmarketing experience with ofloxacin in Germany. J. antimicrob. Chemother., 1,988, 22, Suppl. C, 167. ? 7. Kazimier-czak J., Samborska A., Kruszewska H., Makuch I., Ryznar T.: Nowe chinoliny o działaniu przeciwbakteryjnym. Biul. Inf. Inst. Frmaceut,, 1986, 34, 11. ? 8. Kromann-Andersen B., Sommer P., Pers C, Larsen V., Rasmussen F.: Ofloxacin compared with ciprofloxacin in the treatimenit of complicated lower urinary in­fections. J. antimicorb. Chemother., 193'8, 22, Suppl. C, 143. ? 9. Ludwig G., Pauth-ner H.: Clinical experience with ofloxacin in upper and lower urinary tract in­fections: A Comparison with co-trimoxazole and nitrofurantoin. Drugs, 1987, 34, Suppl. 1, 95. ? 10. Osada Y., Ogawa H.: Antimycoplasmal activity of ofloxacin (DL-8280). Antimicrob. Agents Chemother., 1983, 2:3, 509.
2. 1,1. Richmond S. J., Bhattacharyya M. N., Maiti M., Chowdhury F. H., Stirland R. M., Tooth J. A.: The efficacy of ofloxacin against infection caused by Neisseria gonorrhoeae and Chlamydia trachomatis. J. antimicrob. Chemother., ,1988, 22, Suppl. C, 1419. ? 12. Ruczkowska J., Choroszy-Król I.: Wyniki 5-dniowego leczenia oflo­ksacyną (Tarivid) chlamydialnego zapalenia cewki moczowej u mężczyzn. Przeg. Derm., 1990, 77, 143. ? 13. Ruczkowska J., Dolna L: Wrażliwość klinicznych szcze­pów bakteryjnych na ofloksacynę i niektóre antybiotyki. Przeg. Lek. 1990 (w dru­ku). ? 14. Ruczkowska J., Dolna I., Choroszy-Król L: Flora bakteryjna towarzy­sząca chlamydialnemu zapaleniu cewki moczowej u mężczyzn przed i po leczeniu ofloksacyną. Przeg. Derm., 1990, 77, 186. ? 15'. Rugndorff E. W.: Open rando­mised comprised of ofloxacin and norfloxacin in the treatment of complicated urinary tract infections. Drugs, 1987, 34, Suppl. 1, 91. ? 16. Sabbour M. S., Osman L. M., Abd-El-Hamid T., El-Baz W. E.: Present day susceptibility of urinary partho-gens to antimicrobials. Drugs, 198,7, 34, Suppl. 1, 176. ? 17. Seibert G., Limbert M., Klesel N.: Comparison of the antibacterial in vitro and in vivo activity of oflo-xacin (HOE 280 DL 8280) and nalidixic acid analogues,. Eur. J. clin. Microbiol., 1983, 2, 548. ? 1,8. Walker R. C, Wright A. J.: The quinolones. Mayo Clin. Proc, 1987, 62, 1007. ? 19. Wise R., Lockley M. R.: The pharmacokinetics of ofloxacin and a review of its tissue penetration. J. antimicrob. Chemother., 1,988, 22, Suppl. C, 50.