PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

OCENA PORÓWNAWCZA BADAŃ USG I HISTOPATOLOGICZNYCH STERCZA U CHORYCH Z ZATRZYMANIEM MOCZU
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1990/43/4.

autorzy

Andrzej Prelich, Kamil Burzyński, Mariusz Blewniewski
Z Kliniki Urologii Instytutu Chirurgu AM w Łodzi
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. L. Jeromin
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. med. A, Sołtysiak

streszczenie

Omówiono wartość ultrasonografii przezodbytniczej w diagnostyce chorób stercza, ze szczególnym uwzględnieniem raka. U 97 chorych. z zatrzymaniem moczu wykonano rektalne USG stercza i zweryfiko­wano je z badaniem histopatologicznym wyciętych skrawków. Zgod­ność badania USG i histopatologicznego uzyskano w 71,1%. W 25,8% badanie histopatologiczne nie potwierdziło rozpoznanego ultrasonogra­ficznie raka stercza, a w 3,l% uzyskano USG wynik fałszywie ujemny.

Badanie palpacyjne gruczołu krokowego, szczególnie w rozpoznawa­niu raka, obarczone jest znacznym odsetkiem błędów (5, 10, 12, 13). Zmiany dostępne badaniu palpacyjnemu uzyskują potwierdzenie histo­patologiczne w około 50,0% (5, 13, 18). Około 20,0% zmian zlokalizowa­nych w części brzusznej gruczołu krokowego jest niedostępne badaniu palpacyjnemu (1, 3, 10, 16). Wprowadzenie USG do oceny gruczołu kro­kowego znacznie poprawiło diagnostykę stercza (2, 7, 12). W ocenie USG stercza korzysta się z badań przezbrzusznych, przezcewkowych, rektal­nych i kroczowych (3, 10). Największą wartość ma metoda rektalna, wprowadzona przez Watanabe w 1967 r. (2, 3, 4, 6, 11, 19). Sondą rek-talną można ocenić wielkość, strukturę i torebkę gruczołu krokowego oraz pęcherzyki nasienne (2, 3, 4, 5, 8, 11, 12, 15, 17, 19). Wraz z udo­skonaleniem metod USG zwiększył się odsetek rozpoznań wczesnych postaci raka. Biopsje pod kontrolą USG potwierdzają rozpoznanie raka stercza w granicach 80,0%?97,0% (4, 8, 10, 12, 13, 19), jednakże w piś­miennictwie podaje się, że spostrzegano fałszywie dodatnie wyniki aż do 30,0% (5, 9, 20). Część zmian ultrasonograficznych gruczołu kroko­wego, budzących podejrzenie raka, występuje w postaci rozlanej, gdy nie stwierdza się ewidentnego ogniska, z którego można pobrać wyci­nek (2, 4, 13, 14).

CEL PRACY

Celem naszej pracy było porównanie badań USG u chorych z za­trzymaniem moczu z wynikami badań histopatologicznych skrawków stercza, pobranych w czasie elektroresekcji. Do badań zakwalifikowano chorych z zatrzymaniem moczu, u których palpacyjnie nie stwierdzono ewidentnych zmian, budzących podejrzenie raka.

MATERIAL I METODA

W Klinice Urologu AM w Łodzi w ostatnim okresie wykonano u 97 chorych z zatrzymaniem moczu USG gruczołu krokowego a następnie TUR. Wiek chorych wahał się od 53 do 91 lat, średnio 71,6 lat. Bada- nie USG wykonano w Zakładzie Diagnostyki Obrazowej AM w Łodzi (kierownik: prof. dr hab. med. T. Pertyński). Do badania użyto ultra­sonografu firmy Bruel-Kjaer, model 1846 z doodbytniczą sondą wiru­jącą o częstotliwości 3,5 Mhz. Chorego badano w ułożeniu na lewym boku, po wcześniejszym opróżnieniu jelita grubego. Elektroresekcję gru­czołu krokowego wykonano w znieczuleniu nadoponowym, a wycięte skrawki zbadano histopatologicznie w Zakładzie Patomorfologii Woj. Szpitala Zespolonego im. M. Kopernika (kierownik: dr M. Matyjkows-ka).

WYNIKI BADAŃ

Wśród 97 chorych uzyskano u 34 obraz USG odpowiadający rakowi stercza oraz u 63 chorych gruczolaków! okołocewkowemu. Obraz raka charakteryzował się zmianami hyperechogenicznymi w obrębie płatów stercza oraz zmianami ogniskowymi okołotorebkowymi w częściach bocz­nych i brzusznej gruczołu krokowego (ryc. 1).

W gruczolaku okołocewkowym obserwowano powiększenie stercza w całości, struktura zazwyczaj była jednorodna, jednakże u niektórych chorych obserwowano niejednolitą strukturę bez wyraźnych zmian ogni­skowych (ryc. 2).

Średni wiek chorych z cechami raka stercza w obrazie USG wy­nosił 72,9 lat a dla chorych z obrazem gruczolaka okołocewkowego 70,8 lat. Badaniem histopatologicznym uzyskano u 81 chorych rozpoznanie: adenoma prostatae, u 4 chorych: adenoma prostatae et Prostatitis oraz u 12 chorych: carcinoma prostatae. Wyniki badań USG i histopatologicz­nych przedstawiono w tabeli I.

Wśród 34 chorych, u których stwierdzono ultrasonograficznie raka stercza, uzyskano potwierdzenie histopatologiczne tylko u 9 chorych, co stanowi 26,5%> zgodności, natomiast w grupie gruczolaków okołocewko­wych uzyskano potwierdzenie histopatologiczne u 60 chorych, co stano­wi 95,2%. W grupie gruczolaków nie rozpoznano USG raka stercza u 3 chorych, co stanowi 4,8%. W całej grupie 97 chorych, w 71,1% uzyskano potwierdzenie histopatologiczne badania USG. W 25,8% badanie histo­patologiczne nie potwierdziło rozpoznania USG raka stercza. W 3,1% uzyskano wynik fałszywie ujemny. Dane te przedstawiono w tabeli II.

OMÓWIENIE

Wartość ultrasonografii przezodbytniczej dla rozpoznawania chorób gruczołu krokowego jest ogólnie uznana, jednakże w piśmiennictwie spo­tyka się do 30,0% wyników fałszywych. Uzależnione jest to z jednej strony od doświadczenia badającego, a z drugiej podobieństwa w obra­zie USG dla różnych stanów chorobowych stercza (2, 5, 9, 13, 14). Ob­raz USG raka wysokoróżnicowanego jest mało charakterystyczny i może przypominać rozrost gruczolakowaty (9, 15). Toczące się lub przebyte procesy zapalne stercza mogą sugerować obraz raka (3, 4, 5, 9). W przed­stawionej grupie wykluczyliśmy chorych z ewidentnymi zmianami no­wotworowymi, szczególnie tych, u których proces nowotworowy toczył się w pobliżu torebki gruczołu krokowego. Uzyskanie 71,1% zgodności USG z badaniem histopatologicznym jest porównywalne z danymi z piś­miennictwa.

WNIOSKI

1.USG gruczołu krokowego sondą rektalną winno być badaniem rutynowym.

2.Uzyskane wyniki USG muszą być weryfikowane histopatologicznie.

3.Elektroresekcja umożliwia rozpoznanie histopatologiczne zmian zlokalizowanych w części brzusznej stercza.

4.Chorzy z zatrzymaniem moczu i podejrzeniem raka stercza w badaniu USG winni być kwalifikowani do elektroresekcji.

piśmiennictwo

  1. 1. Alken C. R: Fruhddiagnose und Therapie des Prostata-Karzinoms in Frage
  2. gestellt. Dt. Arzteblatt, 1979, 11, 702. ? Z. Frentzel-Beyme B., Schwarz J., Aurich
  3. B.: Das Bild des Prastataadenoms und -karzinoms bei der trenjsrektalen Sonograp­
  4. hie. Fortschr. Rantgemstr., 1982, 137, 261. ? 3. Frentzel-Beyme B., Schwartz J,, Au­
  5. rich B.: Die tranisrektale Prostatasomograpniie. CT ? Sanographie, 1982, 2, 68. ?
  6. 4. Frentzel-Beyme B., Ledwa D: Die Echomorphologie der Prostata. Ultraschall,
  7. 1986, 7, 7. ? 5. Fritzsche P. J., Axford P. D., Ching V. C, Rosenąuist R W., Moore
  8. H. J.: Correlation of transrectal sonographic findings in patients with suspected
  9. and unsuspected prostatic disease. J.Urol., 1983, 130, 272. ? 6. Gammelgaard J.,
  10. Holm H. IŁ: Transurethral and transrectal ultrasonic scanning in urology, .J. Urol.,
  11. 1980, 124, 863. ? 7. Gomuła A., Stawarz B.: Ultrasonografia w diagnostyce chorób
  12. gruczołu krokowego. Pol. Przeg. Rad., 1985, 49, 54. ? 8. Harada K., Tanahaski Y.,
  13. Igari D., Numata /., Orikasa S.: Clinical evaluation of inside echo patterns in
  14. gray scale prostatic echography. J. Urol., l980, 124, 216. ? 9. Hastak S. M., Gam­
  15. melgaard J., Holm H. H.: Ultrasonically guided transperineal biopsy in the diag­
  16. nosis of prostatic carcinoma. J. Urol., 1982, 128, 69. ? 10. Koci K., Vomdcku V,:
  17. Tramsabdominal ultrasonotomography of prostatic carcinoma, Int. Urol. Nephrol.,
  18. 1984, 16, 30.
  19. 11. Krzeski T., Borówka A., Borkowski A., Stafiej P., Wolski Z.: Ultrasono­
  20. graficzne badanie gruczołu krokowego na drodze śródodbytniczej. Pol. Przeg. Rad.,
  21. 1985, 49, 58. ? 12. Leńko J.: Rak stercza. Urol. Pol., 1984, 37, 245. ? 13. Noga A,
  22. Szkodny A., Jeleń Z.: Przydatność badań ultradźwiękowych w różnicowaniu gru­
  23. czolaka i raka stercza. Ural. Pol., 1986, 39, 22. ? 14. Peeling W. B., Griffiths G. J.:
  24. Imaging of the prostate by ultrasound. J.Urol., 1984, 132, 217. ? 15. Penkert A,
  25. Ristau V.: Vergleich von Prostatasonogrammcn und den daz.ugehor.igen bistolo-
  26. gischen Groissflachen.schnitten. Ultraschall, 1986, 7, 17. ? 16. Prajsner A., Michalik
  27. J., Szkodny A.: Rak incydentalny w gruczolaku stercza U chorych leczonych przez­
  28. cewkową elektroresekcją <(PERS), Urol. Pol., 1987, 40, 302. ? 17. Reindl P.: Die
  29. transrektale Sonographische Untersuchung des Prostatakarzinoms. Fortschr. Ron-
  30. tenstr., 1982, 136, 439. ? 18. Stąpor K., Kużmicka J.. Eichelkraut A., Jeromin L.,
  31. Prelich A.. Wiśniewski J,, Sosnowski M., Janiak Z.: Ocena porównawcza badań
  32. histopatologicznych i cytologicznych w rozpoznawaniu raka stercza. Urol. Pol., 1983,
  33. 36, 59. ? 19. Watanabe H., Ohe H.: Diagnostic accurancy and its limitation in pro­
  34. static cancer bv means of transrectal ultrasonography. Ultrasound Med. Biol.,
  35. 1982, 8, Suppl., 1, 205. ? 20. Zdrojowy R.: Ocena kliniczna biopsji stercza nadzo­
  36. rowanych ultrasonograficznie. Urol. Pol., 1988, 41, 184.