OCENA AKTYWNOŚCI ROZETOWEJ LIMFOCYTÓW KRWI OBWODOWEJ CHORYCH NA RAKA NERKI
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1984/37/3.

Badania reaktywności immunologicznej u chorych na nowotwory układu moczowo-płciowego prowadzono od dawna (3, 9, 10, 11, 18, 19). Niektórzy autorzy stosowali w tym celu testy rozetowe TE. Wyniki tych badań nie były jednoznaczne. Dlatego podjęto próbę oceny aktywności rozetowej limfocytów krwi obwodowej u chorych na raka nerki. Oce­niono również wpływ operacji na tworzenie rozet TE.

MATERIAŁ I METODYKA

Przebadano 46 chorych, w tym 34 mężczyzn i 12 kobiet, leczonych w Klinice z powodu raka nerki w latach 1980?1983. Leczono operacyjnie 39 chorych. U 35 wykonano nefrektomię, a u 4 odstąpiono od nefrekto­mii ponieważ śródoperacyjnie stwierdzono, że miejscowe naciekanie unie­możliwia usunięcie nerki. Zachowawczo leczono 7 chorych. W oparciu o badania kliniczne, śródoperacyjne i badanie histopatologiczne doko­- nano podziału wg systemu pTNM-V oraz wg klasyfikacji Robsona na stadia kliniczne I?IV (14). Wynika oceniano w połączonych wg tej klasy-­ fikacji grupach chorych I + II oraz III + IV. Ogólną liczbę limfocytów krwi obwodowej wyliczano z całkowitej liczby krwinek białych w 1 mm3 i wartości odsetkowych z rozmazów barwionych metodą May Grunwalda- -Giemsy. Aktywność rozetową limfocytów krwi obwodowej chorych określano w testach rozetowych TE ? aktywnym TEa i całkowitym TEt wg metody opisanej przez Wybrana i Fudenberga oraz Turowskiego (16. 20). Wyniki testów rozetowych podano w odsetkach i bezwzględ- nych liczbach komórek tworzących rozety (ERC). Przedstawiono je rów- nież za pomocą względnych współczynników aktywności rozetowej limfo- cytów WARL-TEa dla testu aktywnego i WARL-TEt dla całkowitego (17). Współczynniki te wyliczano na podstawie następujących wzorów:

W kontrolnej grupie osób nie obarczonych nowotworem (N = 60) wyniki testów rozetowych przedstawiały się wg Turowskiego (16, 17) następująco:

TEa: 30,5% ? 15,0 oraz 410,0 ? 120,0 ERC

TEt: 60,4% ? 12,0 oraz 1399,0 ? 317,0 ERC

W stanach prawidłowych współczynnik WARL przybierał wartość 1,0. U operowanych chorych przeprowadzono badania przed i w 10 dobie po operacji zgodnie z zaleceniem Hunta i Trottera (8). Przedstawione wyniki w formie średnich arytmetycznych z odchyleniami standardo­wymi poddano analizie statystycznej stosując test T-Studenta i test Kruskala i Wallisa.

WYNIKI

Średnia wartość liczby krwinek białych była wyższa od średniej dla grupy kontrolnej. Różnica ta nie była znamienna. Obserwowano nato­miast znamienne obniżenie odsetka i bezwzględnej liczby limfocytów krwi obwodowej u chorych na raka nerki (tabela I).

Stwierdzono znacznego stopnia upośledzenie zdolności limfocytów krwi obwodowej chorych na raka nerki do tworzenia nieodpornościowych rozet z krwinkami barana. Obserwowany znamienny spadek wartości dotyczył zarówno markerów ?aktywnych" jak i ?całkowitych" limfocy­tów T, oznaczanych odpowiednio w testach TEa i TEt (tabela II). W ta­beli II zestawiono również średnie wartości współczynników WARL.

W grupach chorych obserwowano również znamienne obniżenie od­setka i bezwzględnej liczby ERC obu testów rozetowych TEa i TEt. Nie obserwowano natomiast znamiennych różnic między wynikami uzyska­nymi w poszczególnych grupach chorych (tabela III, IV).

W mniej zaawansowanej klinicznie grupie chorych I + II stwierdzono po operacji znamienny spadek zarówno wartości odsetkowych jak i bez­względnej liczby ERC dotyczący markerów ?aktywnych" (tabela V). U chorych bardziej zaawansowanej grupy III + IV nie stwierdzono obni­żenia parametrów testów rozetowych. Obserwowano nawet polepszenie aktywności rozetowej limfocytów po operacji, czego wyrazem było zwięk­szenie się odsetka i bezwzględnej liczby ERC (tabela VI).

DYSKUSJA

Uprzednie badania krążących limfocytów T u chorych na raka nerki wykazały, że odsetek ich ulega zmniejszeniu, albo zaburzona zostaje czynność powierzchniowego receptora E limfocytów T (2, 9, 12). Morales i Eidinger stosując testy rozetowe u chorych na raka nerki stwierdzili w odsetkach od 17,0% do 50,0%, a w wartościach bezwzględnych od 300,0 do 1000,0 ERC w zależności od stadium klinicznego zaawansowania raka nerki. Autorzy ci wykazali zależność między liczbą ERC we krwi obwodowej a stadium klinicznego zaawansowania nowotworu (12). Car­mignani i współpracownicy wykazali od 24,8% do 37,5% ERC. Car­mignani oprócz określania zdolności limfocytów obwodowej krwi żylnej chorych na raka nerki do tworzenia nieodpornościowych rozet z krwin­kami barana badał tę zdolność równocześnie we krwi pobranej z żyły nerkowej nowotworowo zmienionej nerki, z żyły nerkowej wolnej od nowotworu nerki i w obwodowej krwi tętniczej. Obserwował, że zdolność do tworzenia rozet komórek pochodzących z krwi żyły nerki z nowo­tworem, w porównaniu z wynikami uzyskanymi przy badaniu krwi po­zostałych próbek była znamiennie niższa (2). Carmignani wysunął hi­potezę o istnieniu u chorych na raka nerki czynnika blokującego po­wierzchniowy receptor E, odpowiedzialny za tworzenie rozet TE. Inni autorzy przypuszczali, że czynnik ten jest krążącym przeciwciałem skie­rowanym przeciwko limfocytom T, antygenem nowotworowym lub kom­pleksem anitygen-przeciwciało (4, 6).

Badania aktywności rozetowej limfocytów w innych nowotworach układu narządów moczowo-płciowych prowadzili Catalona i współpracow­nicy. W raku pęcherza moczowego stwierdzili zależność liczby ERC krwi obwodowej chorych ze stadium klinicznego zaawansowania nowotworu, co nie potwierdziło się w raku stercza (3), W badaniach własnych stwier­dzono u chorych na raka nerki znacznego stopnia upośledzenie aktyw­ności rozetowej limfocytów krwi obwodowej, co przejawiało się w zna­miennym obniżeniu wartości odsetkowych i bezwzględnych liczby komó­rek w testach TE. Dotyczyło to zarówno markerów ?aktywnych" jak i ?całkowitych" limfocytów T. Nie stwierdzono większych różnic w po­równaniu z wynikami uprzednio prowadzonych badań u chorych na raka nerki z przerzutami (9).

Po operacji chorzy z mniej zaawansowanym nowotworem (grupa kli­niczna I + II) reagowali podobnie jak ludzie ?zdrowa" operowani nie z powodu nowotworu (5, 7, 8). Uwagę zwraca fakt, że znamienny spadek wartości dotyczył markerów ?aktywnych" limfocytów T. Zdaniem nie­których autorów subpopulacja ?aktywnych" komórek T proliferuie szyb­ciej we krwi obwodowej (3, 16). W bardziej zaawansowanej klinicznie grupie chorych III + IV obserwowano zjawisko odwrotne, a mianowicie wzrost odsetka i bezwzględnej liczby ERC w obu testach rozetowych TEa i TEt w porównaniu z wynikami uzyskanymi przed operacją. Fakt ten jest interesujący w świetle badań innych autorów, którzy wykazali, że u operowanych chorych ma miejsce obniżenie reaktywności immuno­logicznej i to w niejednakowym stopniu (8, 13, 15).

Badania aktywności rozetowej limfocytów dotyczą jedynie subpopu­lacji tych komórek, a stopień tej aktywności jest wypadkową działania wielu czynników. Można przypuścić, że usunięcie zasadniczej masy guza, a wraz z nią hipotetycznych czynników blokujących receptor E limfocy­tów T mogłaby wpłynąć na obserwowane prawidłowości. W pewnym stopniu potwierdzałyby to również kliniczne obserwacje remisji przerzu­tów raka nerki po usunięciu lub zmniejszeniu masy guza pierwotnego (1).

WNIOSKI

1.Określanie aktywności rozetowej limfocytów stanowi istotną część składową badań reaktywności immunologicznej u chorych na raka nerki.

2.Dokładniejszego wyjaśnienia wymaga obserwowany fakt braku de- presyjnego wpływu operacji na aktywność rozetową limfocytów krwi obwodowej u chorych z zaawansowanym nowotworem.

3. Współczynniki względnej aktywności rozetowej limfocytów WARL, obliczane na podstawie wyników testów rozetowych, okazały się przy­datne w ocenie reaktywności chorych na raka nerki.

1. 1. Boasberg p, D., Eilber F. R., Morton D. L.: Immunocompetence and spontaneous regression of metastatic renal cell carcinoma. J. Surg. Oncol., 1976, 8, 207. ? 2. Carmignani G., Belgrano E., Puppo P., Cornaglia P.: T lymphocytes inhibiting factors in renal cancer: Evaluation of differences between arterial and renal venous blood levels of E rosette forming cells. J. Urol., 1978, 120, 673. ? 3. Catalona W. J., Pot-vin C, Chretien P. B.: T lymphocytes in bladder and prostatic cancer patients. J. Urol., 1974, 112, 378. ? 4. Currie G. A., Basham C: Serum mediated inhibition of the immunological reactions of the patient to his own tumour: a possible role for circulating antigen. Brit. J. Cancer, 1972, 26, 427. ? 5. Eilber F. R., Morton D. L.: Impaired immunologic reactivity and recurence following cancer surgery. Cancer, 1970, 25, 362. ? 6. Grifoni V., Del Giacco G. S., Tognella S., Manconi P. E.. Lympho-cytotoxins. Lancet, 1971, 1, 293. ? 7. Howard R. J., Simmons P. L.: Acąuired immu­nologic deficiences after trauma and surgical procedures. Surg. Gynaec. Obst., 1974, 139, 771. ? 8. Hunt P. S., Trotter S.: Lymphocyte response after surgery and blood transfussion. J. Surg. Res., 1976, 21, 57. ? 9. Kwinta A.: Próba oceny reaktyw­ności immunologicznej u chorych na raka nerki z przerzutami. Urol. Pol., 1983, 4, 323. ? 10. Kwinta A.: Ocena aktywności metabolicznej granulocytów obojętnochłon­nych w testach redukcji NBT u chorych na raka nerki. Urol. Pol., 1984, 37, 2, 115. 11. Leńko J., Turowski G., Dobrowolski Z.: Delayed-Type hypersensitivity in patients with nodular hyperplasia and carcinoma of the prostate. Acta Med. Pol., 1983. 24, 93. ? 12. Morales A., Eidinger D.: Immune reactivity in renal cancer: a seąuential study. J. Urol., 1976, 115, 510. ? 13. Park S. K., Brody J. I., Wallace H. A., Balkemore W. S.: Immunosuppresive effect of surgery. Lancet, 1971, 1, 53. ? 14. Robson C. J., Churchill B. M., Anderson W.: The results of radical nephrectomy for renal cell carcinoma. J. Urol., 1969, 101, 297. ? 15. Siacie M. S., Simmons R. L., Yunis E., Greenberg L. J.: Immunodepression after major surgery in normal patients. Surgery, 1975, 78, 363. ? 16. Turowski G.: Proste metody określania T limfocytów w testach rozetowych (TE). Przeg. Metod. AM w Krakowie, 1975, 10, 29. ? 17. Tu­rowski G., Kapińska-Mrówka M., Indyk E.: Badania nad reaktywnością immunolo­giczną chorych na łuszczycę zwykłą. III. Względna aktywność rozetowa limfocytów i ich proporcje w przebiegu klinicznym oraz w zależności od akspresji antygenów HLA. Przeg. Dermat, 1981, 68, 1. ? 18. Turowski G., Leńko J., Dobrowolski Z.: Opóźniona skórna nadwrażliwość na antygeny przypominające u chorych na raka stercza i raka pęcherza. XXVII Kongres Tow. Intern. Pol., Wrocław 23?25. IX. 1979 (Abstract). ? 19. Turowski G., Leńko J., Dobrowolski Z., Kwinta A.: Reaktywność immunologiczna w nowotworach stercza. 3 Zjazd Pol. Tow. Immunol., Poznań 28?30. IX. 1980. ? 20. Wybran J., Fundenberg H. H.: Thymus-derived rosette-forming cells. New Engl. J. Med., 1973, 288, 1072.