PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Rzadki przypadek przerzutu raka gruczołu krokowego do obu jąder i najądrzy
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2005/58/4.

autorzy

Marek Lipiński, Mariusz Szewczyk, Leszek Jeromin
Klinika Urologii z Pracownią Litotrypsji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik kliniki: prof. dr hab. Waldemar Różański

słowa kluczowe

stercz, rak stercza, przerzuty

streszczenie

Rak gruczołu krokowego (RGK) jest trzecim (po raku płuc i żołądka) co do częstości występowania nowotworem złośliwym, stanowiąc około 5,4% wszystkich nowotworów u mężczyzn. Do kazuistyki należy umiejscowienie zmian przerzutowych tego nowotworu w najądrzach, jądrach, pęcherzu moczowym, skórze i tkance podskórnej prącia. Przedstawiamy przypadek rzadkiego umiejscowienia przerzutów RGK do obu jąder i najądrzy.

Wprowadzenie

Rak gruczołu krokowego (RGK) jest trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn. Po raku płuc i żołądka stanowi około 5,4% wszystkich nowotworów mężczyzn [1]. Częstość występowania raka gruczołu krokowego wykazuje stały wzrost i zwiększa się wraz z wiekiem. Częstość występowania i przebieg kliniczny są również w dużej mierze uzależnione od uwarunkowań rasowych czy regionalnych. Wykazano, że największa zachorowalność na RGK występuje wśród Amerykanów rasy czarnej. W tej grupie zachorowalność i śmiertelność są dwa razy wyższe niż u pozostałych. Udowodniono również, że niektóre składniki pokarmowe mogą mieć wpływ na rozwój raka stercza (np. spożywanie ryżu i soi zmniejsza ryzyko zachorowania) [2].

Przerzuty raka stercza do węzłów chłonnych (zasłonowych, biodrowych, okołoaortalnych, nadobojczykowych i pachwinowych zewnętrznych) spotyka się nawet w początkowej fazie choroby, a w zaawansowanej ? do kości (miednicy, kręgosłupa, żeber), rzadziej do wątroby, płuc czy mózgu, a wyjątkowo stwierdzano inną lokalizację [3]. Do kazuistyki należy umiejscowienie zmian przerzutowych tego nowotworu w najądrzach, jądrach, pęcherzu moczowym, skórze i tkance podskórnej prącia [4].

Materiał i metoda

W 2001 roku 72-letni chory zgłosił się do poradni urologicznej Szpitala im. M. Kopernika w Łodzi z objawami osłabienia strumienia moczu, nykturii, zalegania moczu w pęcherzu, częstomoczu, trudności w oddawaniu moczu. Przeprowadzono wywiad i skierowano chorego na badania diagnostyczne. Podczas badania palcem przez odbytnicę (DRE) stwierdzono dość duży, twardy, o nierównej powierzchni stercz z uniesionym płatem prawym. Badanie ultrasonograficzne (USG), wykonane w sierpniu 2001 r., opisano: ?Obie nerki bez zmian miąższowych, kamicy i zastoju. Pęcherz moczowy o gładkich ścianach. Gruczoł krokowy (GK) o wymiarach 62 x 45 x 50 mm, niejednorodny, w prawym płacie zmiana hipodensyjna 12 mm?. W dniu 12.09.2000 wartość specyficznego antygenu sterczowego (PSA) w surowicy krwi określono na 115 ng/ml. Po wykonaniu badań diagnostycznych, chorego skierowano na cienkoigłową biopsję gruczołu krokowego, którą wykonano pod kontrolą USG w dniu 23.10.2001. Pobrany materiał po badaniu histopatologicznym opisano: ?Adenocarcinoma prostatae, Gleason 9?. W ciągu dalszego postępowania wykonano badanie scyntygraficzne kośćca, uzyskując wynik wieloogniskowych przerzutów do kości (superscan). Ponieważ chorego niezakwalifikowano do zabiegu radykalnej prostatektomii z powodu przerzutów nowotworu do kośćca, zastosowano leczenie farmakologiczne (czyste antyandrogeny niesteroidowe i analogi LH-RH). Po leczeniu nastąpiła znaczna poprawa stanu chorego, w badaniu DRE ? płaski stercz o małym napięciu; PSA określone po 30 dniach ? 12,72 ng/ml. Leczenie farmakologiczne trwało u chorego prawie rok. Wartości określanego co 90 dni PSA utrzymywały się na poziomie od 13 do 43 ng/ml. W październiku 2002 roku stwierdzono progresję choroby. W badaniu DRE: twardy, uniesiony, naciekający okoliczne tkanki stercz; PSA określono na 532 ng/ml. Badanie USG wykazało obie nerki bez zmian miąższowych, bez cech kamicy i zastoju. GK ? zmiana lita, zajmująca cały gruczoł krokowy, naciekająca torebkę, i pęcherzyki nasienne. Z powodu dolegliwości bólowych wykonano jednocześnie USG jąder, które wykazało niejednorodne oba jądra i najądrza, sugerujące zmiany rozrostowe. Chorego skierowano do Kliniki Urologii z Pracownią Litotrypsji UM w Łodzi w celu usunięcia jąder.

Wyniki

W dniu 16. 10. 2002 roku chory został przyjęty do kliniki, gdzie 17.10.2002 wykonano obustronną orchidektomię. Materiał pooperacyjny wysłano do badania histopatologicznego. W wyniku tego badania stwierdzono całkowite zajęcie jąder i najądrzy przez przerzutowego raka gruczołu krokowego (Adenocarcinoma prostatae metastaticum) po obu stronach, powrózki nasienne w linii cięcia wolne od nowotworu. W wyniku badań wykonanych w klinice, potwierdzających raka gruczołu krokowego z przerzutami, niereagującego na leczenie antyandrogenami i analogami LH-RH, chorego skierowano na Oddział Chemioterapii Regionalnego Ośrodka Onkologicznego w Łodzi w celu dalszego leczenia chemicznego. Po leczeniu chemicznym chorego obserwowano przez okres sześciu miesięcy.

Dyskusja

Przerzuty raka stercza do obu jąder są wyjątkową rzadkością. Zanotowano je jedynie u chorych z zaawansowanym rakiem stercza, gdzie u części wystąpiły już przerzuty do kości. Na świecie od roku 1977 opisano tylko trzydzieści przypadków takiego przebiegu choroby [5]. W bazie danych Pub Med od roku 1978 odnaleziono w piśmiennictwie amerykańskim, brazylijskim, niemieckim, hiszpańskim, francuskim i japońskim opisy osiemnastu pacjentów z przerzutami raka stercza do jądra, siedmiu do najądrza, u czterech stwierdzono przerzuty do obu jąder, a u jednego jednocześnie do jądra i najądrza. Ponadto w jednym przypadku zanotowano przerzut raka stercza do skóry prącia. W części przypadków chorzy byli wcześniej leczeni: elektroresekcją przezcewkową stercza (TURP), radykalną prostatektomią oraz w jednym przypadku radykalną cystoprostatektomią z zastępczym pęcherzem jelitowym i radykalną uretrektomią. Wiek opisywanych chorych wahał się od 52 do 85 lat.

Występowanie przerzutów raka stercza do osłonek jąder opisywano również w kilka lat po podtorebkowej orchidektomii [6]. Leczenie przerzutów RGK do jąder polega na postępowaniu chirurgicznym, następnie wdrożeniu chemioterapii i, gdy przyniesie ona poprawę, hormonoterapii. [7]. Zanotowano, iż po usunięciu operacyjnym zmian przerzutowych w jądrach u chorych z rakiem stercza, u których określano PSA powyżej 1000 ng/ml, po dwóch miesiącach od zabiegu stwierdzano obniżenie wartości PSA do około 50 ng/ml [8]. Przeżycie chorych z zaawansowanym rakiem stercza i z przerzutami do jąder i najądrzy jest różnie przedstawiane przez autorów i waha się od 9 do 15 miesięcy [9,10]. Przedstawiany przez nas chory przeżył po zabiegu usunięcia zmian przerzutowych w jądrach sześć miesięcy.

Wnioski

Mimo rzadkości stwierdzania przerzutów RGK do jąder i najądrzy należy pamiętać o takiej możliwości rozwoju choroby nawet po podtorebkowej orchidektomii.

piśmiennictwo

  1. Thon W, Mohr W, Altwein JE: Testicular and epididymal metastasis of prostate cancer. Urologie A 1985, 24, 287-290.
  2. Anastasiadis AG, Ebert T, Gerharz CD et al: Epididymal metastasis of a prostatic carcinoma. Urol Int 1998, 60, 124-125.
  3. Han M, Kronz JD, Shoenberg MP: Testicular metastasis of transitional cell carcinoma of the prostate. J Urol 2000, 164, 2026.
  4. Tu SM, Reyes A, Maa A et al: Prostate carcinoma with testicular or penile metastases. Clinical, pathologic, and immunohistochemical features. Cancer 2002, 94, 2610-2617.
  5. Denes F, Brito A, Dos Santos A: Subcutaneous and testicular metastasis from prostatic adenocarcinoma with neuroendocrine differentiation. Int Braz J Urol 2001, 27, 52-54
  6. Heidrich A, Bollmann R, Knipper A: Testicular metastasis of prostatic carcinoma 3 years after subcapsular orchidectomy. Urologie A 1999, 38, 279-281.
  7. McWilliams WA, Zein TA, Koppelnick M et al: Testicular metastasis from carcinoma of prostate. Urology 1983, 21, 570-572.
  8. Inaba Y, Okamoto M, Harada M i in: Prostatic carcinoma with bilateral testicular metastasis. Hinyokika Kiyo 1994, 40, 249-252.
  9. el Moussaoui A, Sarf I, Dakir M et al: Bilateral testicular metastasis of the prostate. J Urol (Paris) 1997, 103, 51-52.
  10. Puigvert A, Vasqez L, Santaularia JM et al: Metastasis of prostatic carcinoma to the epididymis. Arch Esp Urol 1978, 31, 1-10.

adres autorów

Marek Lipiński
Klinika Urologii z Pracownią Litotrypsji UM
ul. Pabianicka 62
93-513 Łódź
tel. (042) 689 52 11
miklipa@poczta.onet.pl