PRÓBA OCENY STANU UKŁADU MOCZOWEGO CHŁOPCÓW W WIEKU 7-14 LAT NA PODSTAWIE BADAŃ PRZESIEWOWYCH WYKONANYCH W WYBRANEJ LOSOWO SZKOLE PODSTAWOWEJ
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1995/48/2.

Do najczęstszych wad wrodzonych należą wady rozwojowe układu moczowego. Występują one u około 10% ludzi (5). W początkowej fazie wiele wad przebiega bezobjawowo, a rozpo- znawane są przypadkowo. Niektóre z wad mogą powodować późne, czasem poważne następ- stwa (1,2,5). Wczesne rozpoznanie wad wrodzonych ma zasadnicze znaczenie dla rokowania, stwarza bowiem możliwość szybszego i trwałego wyleczenia (5). Celem pracy jest ocena stanu układu moczowego u chłopców w wieku 7-14 lat na podsta- wie badań przesiewowych wykonanych w losowo wybranej szkole podstawowej.

MATERIAŁ I METODA

Materiał stanowi 258 chłopców ze Szkoły Podstawowej nr 3 w Bydgoszczy przebadanych w Katedrze i Kl inice Urologii A.M. w Bydgoszczy, w okresie od 1 września 1993 do 20 czerw- ca 1994. U wszystkich chłopców zebrano wywiad rodzinny, przeprowadzono badanie palpa- cyjne narządów jamy brzusznej ze szczególnym uwzględnieniem narządów moczowo-płcio- wych, wykonano podstawowe badania laboratoryjne: OB, morfologię, poziom mocznika, kreatyniny, jonogram, badanie ogólne moczu oraz wykonano badanie ultrasonograficzne j amy brzusznej i narządów miednicy mniejszej,

WYNIKI

Badanych chłopców podzielono na grupy w zależności od wieku od 7-14 lat. Podział na grupy wiekowe zawiera: W badanej grupie 258 chłopców, u 92 stwierdzono różne rodzaje odchyleń od normy w układzie moczowym, które zestawiono w tabelach II i III. W tej grupie nie stwierdzono współ- istnienia wad wrodzonych w innych narządach. W tabeli II zestawiono odchylenia od normy stwierdzone w trakcie badania ultrasonogra- ficznego.

W 8 przypadkach (3,1%) stwierdzono wady rozwojowe nerek w tym w dwóch przypadkach bezobjawowe wodonercze (0,78%). Obaj chłopcy zakwalifikowani zostali do dalszych badań. Stwierdzono u nich zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego. Chłopcy ci leczeni byli operacyjnie.

U 4 chłopców stwierdzono pojedyncze torbiele nerek. Żadnych dolegliwości nie podawali. Chłopcy ci pozostawali pod kontroląurologiczną.

W jednym przypadku stwierdzono nerkę hypoplastyczną, także u jednego chłopca stwier- dzono dystopię nerki.

W tabeli 111 zestawiono odchylenia od normy stwierdzane w trakcie badania fizykalnego.

W badaniach palpacyjnych narządów płciowych zewnętrznych stwierdzono u 84 (32,6%) chłopców zmiany patologiczne.

Najczęściej spotykanąpatologiąbyło przyrośnięcie napletka do żołędzi. Stwierdzono jąu 35 chłopców co stanowi 13,6 %. W przypadku, gdy przyrośnięcie napletka było niewielkie, odprowadzano je w trakcie badania. Jeśli próba odprowadzenia napletka nie powiodła się, a uczeń nie wyrażał zgody na zabieg, kierowano go do Poradni Urologicznej celem okresowej kontroli.

Równie często, bo aż u 30 (11,6%) badanych chłopców stwierdzono stulejkę. Najczęściej wadę tę stwierdzano u 9-10 latków (8 i 9 badanych).

W 15 przypadkach (5,8%) stwierdzono niezstąpienie jąder. W 4 przypadkach było obu- stronne, w 5 przypadkach jednostronne po prawej, a w 6 po lewej stronie. Wiek chłopców z tą wadąbył bardzo różny przy czym najwięcej przypadków stwierdzono u chłopców 7-letnich (6 przypadków), 8-letnkh<3 przypadki) i 10-letnich (2 przypadki). Pojedyncze przypadki stwier- dzono w wieku 9-14 lat.

Poza tym u dwóch chłopców stwierdzono skrócenie wędzidełka, spodziectwo u jednego chłopca i hypogonadyzm u jednego badanego.

OMÓWIENIE

Badania przesiewowe układu moczowego przy pomocy USG były przeprowadzane przez innych autorów (3,4, 7, 8, 9, 10), ale badania te dotyczyły przede wszystkim noworodków.

Wiadomo, że największy odsetek odchyleń od normy stwierdza się u noworodków, a potem w miarę wieku ilość wad znacznie zmniej sza się (6). Nasze badania przesiewowe dotyczyły chłop- ców w wieku 7-14 lat. Poza badaniami USG układu moczowego zwracaliśmy uwagę na od- chylenia od normy narządów płciowych zewnętrznych.

W materiale naszym stwierdziliśmy u 8 chłopców wady rozwojowe nerek, co stanowi 3,1%, w tym u 2 badanych wodonercze (0,78%). Jeleń na 1021 noworodków stwierdził u 20 (1,96%) wady nerek, w tym znaczne wodonercze u 2 (0,4%) badanych (4). Minkov (6) na 103 96 prze- badanych dzieci stwierdził patologię układu moczowego u 1,83 % przypadków. Także Ricci- petitoni (8) stwierdził na 3454 badanych dzieci w pierwszym tygodniu życia 1,04% wad wro- dzonych nerek. W przeciwieństwie do wyników badań innych autorów, ilość stwierdzonych wad rozwojowych nerek w naszym materiale jest trzykrotnie większa mimo, że badania prze- siewowe dotyczyły chłopców w wieku 7-14 lat. Ilość wad wrodzonych układu moczowego w tej grupie powinna być mniejsza, niż w grupie noworodków (8). Wszystkie odchylenia od normy w nerkach mogliśmy stwierdzić tylko dzięki badaniom ultrasonograficznym. Wielu au- torów jest zdania, że badanie USG ma znacznie większą czułość od urografii we wczesnym wykrywaniu wad układu moczowego. Dlatego też poza badaniami fizykalnymi w badaniach przesiewowych bardzo duże znaczenie mająbadania ultrasonograficzne (3,4,6,7, 8,10).

Wnętrostwo stwierdza się u ok. 30 % wcześniaków i u około 4% noworodków donoszo- nych (5), w wieku dojrzałym zaś u około 0,3 %. W materiale naszym, wnętrostwo stwierdzili- śmy u 15 chłopców, co stanowi 5,8%. Obustronne u 4 chłopców (1,55%), jednostronne u 11 (4,26%), w tym po stron i e prawej u 5 (1,94%), po lewej u 6 (2,32%). U sześciu chłopców z tej grupy wnętrostwo stwierdzono w 7 roku życia, u 3 w 8 roku życia, pojedyncze przypadki w wieku 8,9,10,11,121at,anawetwl4-tym roku życia. Należy postawić sobiewtym miejscu pytanie, jak doszło do tego, że w mieście wojewódzkim, z własnąAkademią Medyczną, ani rodzice, ani szkolny lekarz nie skierował chłopców z wnętrostwem do specjalistycznego lecze- nia. Sądzimy, że mimo dużego postępu medycyny ciągle jeszcze zawodzi oświata medyczna, a także brak opieki lekarskiej w szkole. Być może problem ten zostanie prawidłowo rozwiązany po reformie służby zdrowia i wprowadzeniu instytucji lekarza rodzinnego. Lekarz ten opieku- jący się całą rodziną będzie mógł znacznie wcześniej stwierdzić wady układu moczowego i skierować do specjalisty.

WNIOSKI

Z przeprowadzonych badań przesiewowych układu moczowego u chłopców w wieku szkol- nym nasuwająsię następujące wnioski:

1.Badania okresowe dzieci w wieku szkolnym powinny być przeprowadzane przez leka- rzy bardzo szczegółowo z uwzględnieniem narządów płciowych zewnętrznych.

2.Dla wczesnego wykrycia wad wrodzonych nerek każde dziecko w wieku szkolnym powinno mieć wykonane badanie USG.

1. 1. Augustyn M., Dobrowolski Z. Wady rozwojowe nerek w materiale Kliniki Urologicznej A. M.
2. w Krakowie. Urol. Pol. 1981, 2, 99. ? 2. Barecki A., Łapuć A., Tyloch J. Wpływ wad rozwojo-
3. wych układu narządów moczowych na powstanie powikłań urologicznych. Bydgoskie Zeszyty Le-
4. karskie 1987, 3: 188-203. ? 3. Jarvelin M.R., Hutlunen N.P., Seppanen J., Seppanen U., Moila-
5. nen I. Screening of urinary tract abnormalities among day and nightwetting children. Scand. J. Urol.
6. Nephrol. 1990; 24(3) : 181-189. ? 4. Jeleń Z:. The value of ultrasonography as a screening
7. procedure of the neonatal urinary tract: a survey of 1021 infants. Int.Urol.Nephrol 1993; 25(1): 3-
8. 10. ? 5. Krzeski T. Wady rozwojowe narządu moczowego. Urologia dziecięca, red. T. Krzeskiego.
9. PZWL Warszawa 1985, 34-149. ? 6. Minkov I. P., Maliutenko O., Krestina S.A., Torbinskaia
10. L.I.. Ultrasonic methods in diagnosis of urinary tract defects in children during mass screening.
11. Pediatria, 1991 (5) : 84-88. ? 7. Palcoia J. B. , Lemery D., Vanlieferinghcn P., Desvignes V.,
12. Francannet P., Dechelotte P. Bilan du depistage antenatal des uropathies malformatives sur 3 ans
13. (1988-1990) dans le departement du Puy de Dome. Pediatrie Bucur. 1992; 47(10): 699-703. ? 8.
14. Riccipetitoni G., Chierici R., Tamisari L., De Castro R., Manfredi S., Veroni G., Susini P., Geor-
15. gacopulo P., Vigi V. Postnatal ultrasound screening of urinary malformations. J.Urol. 1992, 148(2
16. Pt 2): 604-605. ? 9. Trapeznikova M.F., Demidov V.N., Korolkoval. A., Yolodko E.A., Urenkov
17. S.B. Ultrasonic study in the diagnosis of developmental defects and diseases of the urinary system in
18. children. Urol.Nefrol. Mosk. 1990, 5: 3-7. ? 10. Vichi G.F., Masi A., Jemiso R., Nardi F,
19. Bartolozzi C, Pellegrini T.\ La diagnostica per immagini nelle malformazioni renall e delie vie
20. urinarie. Confronto fra l?ecografiae le indagini radiologiche tradizionali. Radiol. Med.Torino, 1988,
21. 75(4): 345-351.