MIEDNICZKA NERKOWA A NERKA PŁODU LUDZKIEGO
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1995/48/3.

W pracy zwróciliśmy uwagę na wielkość, kształt miedniczki nerkowej i jej proporcje do miąższu nerki płodowej. Obliczyliśmy wybrane wskaźniki proporcji miedniczki do nerki jako całości.

Miedniczka nerkowa, kielichy większe, mniejsze, kanaliki brodawkowe i cewki zbiorcze stanowią nerkowe drogi odpływu moczu. Powstają one w okresie embrionalno-płodowym z pączkującego końca dogłowowego przewodu śródnercza (ductus mesonephricus) (2,4,5,7, 11,12,14,15,17). Miąższ nerki powstaje z nefromerów przekształconych w nerkotwórcze pa- smo mezodermy. Różnicowanie nerkotwórczego pasma mezodermy warunkuje prawidłowy rozwój miedniczki nerkowej, jej kształt, objętość i wymiary oraz proporcje miąższu nerkowego do zatoki nerkowej wyścielonej nabłonkiem miedniczki nerkowej, kielichów większych i mniej- szych, otoczonych gałęziami tętnicy i żyły nerkowej (1, 5, 6, 9, 11, 14, 20). Warstwowa: na- błonkowa, mięśniowa i łącznotkankowa budowa ściany miedniczki nerkowej odpowiada war- stwom pączkującego moczowodu (2). Prawidłowo sprawnie działającąnerkę winna cechować odpowiednia proporcja wielkości miedniczki nerkowej do całej nerki. Nie jest zatem bez zna- czenia dokładne określenie wymiarów zarówno nerki jak i miedniczki nerkowej na jednolitym materiale opracowanym statystycznie.

Zagadnienie wielkości i asymetrii nerek sąod dawna tematem badań medycyny i weterynarii (4,7,8,9,10,13,18,19). Dalsze badania morfologiczne i rozwojowe nerek maj ąuzasadnienie w postępie diagnostyki szczególnie radiologiczno-komputerowej, scyntygraficznej i ultrasono- graficznej w chorobach tego narządu. W medycynie praktycznej znane są choroby nerek, w których podstawowym symptomem jest asymetria między lewąa prawą nerką, między prawąa lewą miedniczką nerkową oraz asymetria między miąższem a miedniczką nerkową tej samej nerki (12). Orsten (13) dostrzega w przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek asymetrię między wielkościąmiąższu nerkowego a wielkościąi kształtem miedniczki nerkowej oraz róż- nicę między ilością moczu wydalanego w tym samym czasie przez nerkę lewąi prawą. W tym świetle celowym jest badanie miedniczki nerkowej i nerki jako całości w okresie płodowego jej rozwoju.

MATERIAŁ I METODA BADANIA

Badania przeprowadzono na świeżych nerkach 30 płodów ludzkich (15C? i 159). Z każdej nerki usunięto metodąpreparacyjnątorebkę tłuszczową i wypłukano krew w bieżącej zimnej wodzie. Wykonano pomiary: długości, szerokości, grubości, ciężaru i objętości nerek. Objętość oznaczono przez zanurzenie nerki w wodzie destylowanej, która wypełniała kalibrowany cylin- der. Następnie nerki umieszczono na 1 godzinę w wodzie o temp. 40°C i wypełniano pod ci- śnieniem 60 – 80 mmHg (90,63 ha) przez moczowód żywicą polimeryzującą (Duracrylem o ciężarze właściwym 1,03 Ig/cm,) miedniczkę nerkową. Każdą nerkę z wypełnionąmiedniczką ponownie ważono a następnie wytrawiano w stężonym kwasie solnym. Resztki strawionej tkanki nerkowej usunięto słabym strumieniem wody. Otrzymane odlewy miedniczek nerkowych wa- żono i określano ich objętość oraz opisano szczegółowo cechy morfologiczne. Z otrzymanych danych matematycznych obliczono dla każdej nerki wskaźnik nerkowy miąższowo-miednicz- kowy wagowy: ciężar odlewu miedniczki x 100 ciężar nerki i wskaźnik nerkowy miąższowo-miedniczkowy objętościowy: objętość odlewu miedniczki x 100 objętość nerki

Otrzymane wartości pomiarów miedniczek nerkowych i nerek oraz wyżej wymienione wska- źniki poddano analizie statystycznej.

WYNIKI BADAŃ WŁASNYCH

Badania wykonano na 60 nerkach świeżych płodów ludzkich w wieku 23 – 30 Hbd o śre- dniej arytmetycznej ciężaru ciała 600 g, średniej arytmetycznej długości ciała 33 cm, średniej długości ciemieniowo-siedzeniowej 22 cm.

Nerki płodowe różniły się wymiarami długości, szerokości, grubości oraz ciężarem i objęto- ścią. Natomiast nie wykazywały zmian cech ogólnych jak barwa, kształt i budowa zrazikowa. Wyniki badań uszeregowano oddzielnie dla nerek płci żeńskiej (tab.I) i nerek płci męskiej (tab. II), w których uwzględniono stronę położenia (L – lewa, P – prawa) oraz ilość przebadanych nerek.

Nerki lewe płci żeńskiej w porównaniu z nerkami prawymi (tab. I) były nieznacznie dłuższe, szersze i grubsze. Średni wymiar długości nerek lewych był o 0,11 mm większy, średni wymiar szerokości nerek lewych był o 0,02 mm większy, średni wymiar grubości był o 0,05 mm więk- szy. Ciężar nerek lewych był średnio większy o 0,02 g, średnia objętość nerek lewych była o 0,02 cm’ większa od nerek prawych.

Wskaźniki nerkowe miąższowo-miedniczkowe wagowe i objętościowe charakteryzują się zbliżoną wartością niezależną od wagi i objętości poszczególnych nerek. Największa i naj- mniej sza długość nerek wahała się w granicach ?1,09 mm, szerokość – w granicach?0,75 mm, grubość – w granicach ?0,41 mm, ciężar – w granicach ?1,8 g, podobne wahania zanotowano w objętości nerek.

Nerki lewe płci męskiej w porównaniu z prawymi (tab.I) były nieznaczniedłuższe, szersze, grubsze, cięższe i o większej objętości. Średni wymiar nerek lewych był o 0,08 mm większy, średni wymiar szerokości nerek lewych był o 0,01 mm większy, średni wymiar grubości nerek lewych był o 0,04 mm większy, średnia waga nerek lewych była o 0,03g większa, a średnia objętość nerek lewych była o 0,04 cm’ większa od lewych.

Podobnie większe wartości liczbowe wykazywał ciężar (0,02 g) i objętość (0,02 cm’) odle- wu miedniczek lewych. Wskaźniki nerkowe miąższowo-miedniczkowe wagowy i objętościowy charakteryzują się zbliżoną wartością. Największa i najmniejsza długość nerek wahała się w granicach ?1,07 mm, szerokość – w granicach ?0,77 mm, grubość – w granicach ?0,41 mm, ciężar nerek – w granicach ?1,73 g, podobnie zanotowano w objętości.

Uzyskane wartości liczbowe ciężaru i objętości poszczególnych nerek i odlewów miedni- czek nerkowych z kielichami mniejszymi i większymi pozwoliły na obliczenie wskaźnika miąż- szowo-miedniczkowego wagowego i objętościowego (punkt 12, 13 tab. I i II). Analizę statystyczną wartości liczbowych dla ciężaru, objętości, długości, szerokości i gru- bości nerki przedstawiono w punktach 5-11 (tab. I i II). Niewielkie wahania liczbowe poszcze- gólnych wskaźników mogły być wynikiem niedoskonałości metody badań. Wartości średniej arytmetycznej i odchylenia standardowego potwierdzają, że uzyskane wskaźniki sąbezwzględ- ne i proporcjonalne do wielkości każdej nerki płodu.

WNIOSKI KOŃCOWE

1. Najczęstszym typem miedniczki nerkowej u płodów jest typ rozgałęzieni owy (spłaszczo- ny w wymiarze przednio-tylnym).

2.Między miąższem nerkowym a miedniczką nerkową zachodzi współzależność wyrażająca się stałąliczbowąwskaźnika nerkowego miąższowo-miedniczkowego wagowego i objętościo- wego.

1. 1. Akajewski A.I,: Anatomija domasznich żywotnych. Kolos, Moskwa, 1968, ? 2. Bochenek A.,
2. Reicher M: Anatomia Człowieka. PZWL, Warszawa, T. IV, 1958. ? 3. BradefordHil 1 A:. Statysty-
3. ka dla lekarzy, PWN, Warszawa, 1962. ? 4. Duncker G.: Symmetrie und Asymmetrie bei bilatera-
4. len hieren. Arch.f.Entwicklungs d. Organ, 1904, 17, 4-13. ? 5. Kruś S.: Patomorfologia nerek.
5. PZWL, Warszawa, 1973. ? 6. Kugelgen A., Kuhle W., Otto J.:Die Gefassarchitektur der Niere.
6. G.Thieme, Stuttgart, 1959. ? 7. Latimer H.B.: Variability in body and organ weights in the novborn
7. dog arnd cat compared with that in the adult. Anat.Rec.,1967,3,175, 449-457. ? 8. Marciniak T.:
8. Nefrometria u człowieka. Prace Wrocł.Tow.Nauk. seria B, Wrocław, 1964. ? 9. Mierzwa J.\ The
9. renal pelvis and selekted measurements of the dog kidney. Folia Morphol., Warszawa, 1977,
10. XXXVI,3,217-223, ? 10. Mierzwa J.: Renal pelvis and selected demensions of the kidney in rabbit.
11. Folia Morphol., Warszawa, 1982, XLI,3,315-324. ? 11. Narkiewicz 0. , Labudowa T.: Nerki u
12. naczelnych, Zjazd Anat. i Zoolog. Polskich, Kraków, 1959, 21-25.IX, 22-23. ? 12. Orowski T.\ Cho-
13. roby nerek. PZWL, Warszawa, 1983. ? 13. Órsten P.A.: Asymmetry of renal function with special
14. reference to chronic pyelonephritis. Acta Med.Scand.Stockholm, 1966,180,447-448. ? 14. Patten
15. B.M.: Podstawy embriologii, PZWL, Warszawa, 1963. ? 15. Schumacher CH.: Embryonale En-
16. twicklung des Mensehen. VEB Verlag Volk und Gesundheit, Berlin, 1979. ? 16. Smith DonaldR:.
17. Podstawy urologii. PZWL, Warszawa, 1973, ? 17. Sokolowska-Pituchowa J:. Formy miedniczek
18. nerkowych u człowieka ich odmiany, najczęstszy typ. Folia Morphol. Warszawa, 1956,13,1,53-6 2.
19. - 18. Szuba Z, Nogałski S.: Nefrometria u kota domowego z uwzględnieniem bilateralnej asyme-
20. trii. Zesz. Nauk.Wyż.Szk.Rol. Szczecin, 1970, 33,193-207. ? 19. Tur J.: 0 asymetrii w świecie
21. zwierzęcym. PamTow.Lek.,Warszawa, 1917,43,205-207. ? 20. YoglerH., Herbst R.\ Angiographie
22. der Nieren, G.Thieme, Stuttgart, 1958. ? 21. Ziólkowski M., Kurlej W., Klak A:. Typology of the
23. renal pelvices in human fetuses. Folia Morphol., Warszawa, 1988,