PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

WARTOŚĆ PROGNOSTYCZNA PLOIDII DNA W RAKACH PĘCHERZA MOCZOWEGO
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1997/50/4.

autorzy

Anna Kołodziej, Danuta Duś, Janusz Dembowski, Tadeusz Niezgoda, Bogdana Dąbrowska, Jerzy Lorenz
Katedra i Klinika Urologii AM we Wrocławiu
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Jerzy Lorenz
Oddział Urologii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu
Ordynator: prof. dr hab. med. Jerzy Lorenz
Zakład Immunologii Nowotworów
Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PANwe Wrocławiu
Kierownik: prof. dr hab. Cz. Radzikowski

słowa kluczowe

pęcherz moczowy nowotwory ploidia DNA

streszczenie

Wstęp. Wybór właściwej metody leczenia u chorych z guzami pęcherza mo-
czowego uzależniony jest od właściwego i precyzyjnego określenia rozległo-
ści choroby nowotworowej. Celem udoskonalenia informacji prognostycznej
i identyfikacji populacji narażonej na ryzyko progresji choroby nowotworowej
dokonuje się dokładnej oceny konwencjonalnych czynników prognostycz-
nych oraz poszukuje nowych wskaźników ryzyka.
Założenia i cel pracy. Aktualnie jako wskaźnik prognostyczny w guzach
pęcherza moczowego coraz powszechniej badana jest w komórkach na-
błonka zawartość kwasu DNA oznaczana przy pomocy cytofluorymetrii prze-
pływowej- tzw. ploidia DNA. Celem pracy było. 1. Poszukiwanie zależności
między ploidia DNA a dotychczas stosowanymi wskaźnikami ryzyka. 2. Okre-
ślenie związku pomiędzy pojawieniem się aneuploidii DNA a przebiegiem
choroby- z wystąpieniem nawrotów i progresji. 3. Ocenienie wartości pro-
gnostycznej aneuploidii DNA w guzach pęcherza moczowego.
Material. Cytofluorymetryczny pomiar DNA komórkowego wykonano u 105
chorych z nowotworami pęcherza moczowego. W materiale uzyskanym z
popłuczyn pęcherza moczowego i biopsji guzów oznaczano indeks DNA (plo-
idia) oraz współczynnik proliferacji (procent komórek będących w fazach S+
G2/M cyklu komórkowego).
Wyniki. Stwierdzono znamienne zależności pomiędzy profilami DNA a
stopniem zaawansowania klinicznego, zróżnicowania histopatologiczne-
go, charakterem wzrostu guza oraz związek z przebiegiem choroby -
częstością nawrotów, wystąpieniem progresji.
Wnioski. Ploidia DNA oznaczana w popłuczynach i tkankach jest użytecz-
nym uzupełnieniem klinicznej i histologicznej oceny powierzchownych gu-
zów pęcherza moczowego. Pojawienie się aneuploidii DNA wskazuje na
wysokie ryzyko wczesnej wznowy i progresji choroby.

Raki przejściowokomórkowe pęcherza moczowego stanowią grupę

niejednolitą. Dość powszechnie przyjęty jest podział na guzy powierz- chowne i głębokie) Granica między guzami powierzchownymi i na- ciekającymi jest niedokładnie określona a możliwość zaliczenia guzów do jednej lub drugiej kategorii często dyskusyjna.


Wybór właściwej metody leczenia uzależniony jest od właściwego i precyzyjnego określenia rozległości choroby nowotworowej. System kwalifikacyjny w ocenie klinicznej i histologicznej guzów pęcherza mo- czowego jest niedokładny, bowiem parametry określające go są niepre- cyzyjnie określone i subiektywne. Celem udoskonalenia informacji pro- gnostycznej i identyfikacji populacji narażonej na ryzyko progresji cho- roby nowotworowej u chorych z powierzchownymi guzami pęcherza moczowego dokonuje się dokładnej oceny konwencjonalnych czynni- ków prognostycznych oraz poszukuje się nowych wskaźników ryzyka. Aktualnie jako wskaźnik prognostyczny w guzach pęcherza moczo- wego coraz powszechniej badana jest w komórkach nabłonka zawartość kwasu dezoksyrybonukleinowego oznaczana przy pomocy cytofluory- metrii przepływowej – tzw. ploidia DNA – [3, 5, 7] lub cytometrii sta- tycznej [16,17].


Niedoskonałości w diagnostyce i prognozowaniu w guzach nowotwo- rowych pęcherza moczowego skłoniły nas do poszukiwania i zastoso- wania w praktyce klinicznej nowego wskaźnika ryzyka, jakim jest cyto- fluorymetrycznie określona ploidia DNA. Wskaźnik ten zdaje się spe- łniać większość stawianych w takim wypadku wymagań – jest stosun- kowo prosty do oznaczania, powtarzalny, niezbyt czasochłonny, a mate- riał do badania uzyskiwany jest w sposób akceptowany przez chorego.


Celem pracy było:


1.Poszukiwanie zależności między ploidia DNA a dotychczas stoso- wanymi wskaźnikami prognostycznymi – stopniem zaawansowania nowotworu, stopniem zróżnicowania histopatologicznego, charakterem wzrostu guza, liczebnością guzów.


2.Określenie związku pomiędzy pojawieniem się aneuploidii DNA a przebiegiem choroby – z wystąpieniem nawrotów i progresji.


3.Ocenienie wartości prognostycznej aneuploidii DNA w guzach pę- cherza moczowego.


MATERIAŁ I METODA


Badaniami objęto 105 chorych z nowotworami pęcherza moczowego, którzy byli leczeni w latach 1992-1995 w Klinice Urologii oraz Oddziale Urologicznym Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu. Analizowano materiał komórkowy otrzymany z popłuczyn i biopsji guzów pęcherza moczowego. W badanej grupie było 89 mężczyzn i 16 kobiet. Średnia wieku wszystkich pacjentów wynosiła 61 lat. Średni czas obserwacji wynosił 22,6 miesięcy, minimalnie 12 miesięcy, maksymalnie 34 miesiące. Stopień zaawansowania nowotworu ustalano wg systemu TNM opracowanego przez IUCC i WHO w 1978 roku, w oparciu o bada- nie kliniczne, w tym badanie oburęczne przed i po operacji w znieczule- niu, cystoskopię, badanie histopatologiczne, ultrasonografię przezpowło- kowa, oraz w wielu wypadkach śródpęcherzową a także urografię. U wszystkich chorych oceny histopatologicznej preparatów dokonała dr med. Elżbieta Górzyńska z Zakładu Histopatologii Wojewódzkiego Szpi- tala Zespolonego we Wrocławiu, Specjalista Wojewódzki z zakresu pa- tomorfologii. Dokonywano oceny stopnia złośliwości w zakresie od Go do G3. Ustalano też histopatologicznie stopień naciekania guza w skraw- kach uzyskanych po elektroresekcji guza lub po wykonanej cystektomii. U 89 chorych wykonano pierwotnie elektroresekcję przezcewkową guzów lub częściową resekcję pęcherza moczowego. Częściowa resekcja pęcherza dotyczyła trzech osób. Tylko w tej grupie 89 chorych oceniano związek ploidii z częstością pojawiania się nawrotów i progresji. U wszystkich chorych po elektroresekcji podawano profilaktycznie, jed- norazowo, dopęcherzowo cytostatyk adriblastynę (50 mg), ostatnio co- raz częściej mitoxantron (20 mg).


Wobec stwierdzonej nieskuteczności elektoresekcji lub pojawienia się kolejnego nawrotu z progresją pacjenci poddawani byli leczeniu radykal- nemu – cystektomii z ewentualną chemioterapią lub radioterapii. Od tego momentu chorzy ci automatycznie wykluczani byli z grupy, w której oce- niano związek ploidii z częstością pojawienia się nawrotów jak i kolejnej progresji. U 13 chorych wykonano jako pierwotne leczenie cystektomię z limfadenektomią, trzykrotnie uzupełnione chemioterapią M-VAC. W tej grupie chorych nie oceniano związku ploidii z przebiegiem choroby. U wszystkich chorych po wykonanej elektroresekcji rutynowo wyko- nywano kontrolne badania endoskopowe co 3 miesiące przez pierwsze dwa lata obserwacji, przez następne lata co 6 miesięcy. Pod pojęciem nawrotu (wznowy) przyjmowano pojawienie się zmiany nowotworo- wej w pęcherzu po leczeniu elektroresekcją, jeżeli podczas pierwszej kontrolnej cystoskopii (po 3 miesiącach) nie stwierdzono guza w miej- scu wykonanej uprzednio operacji (wg 3).


Materiał do badania pobierany był od pacjentów ze stwierdzonymi gu- zami pęcherza’ moczowego podczas pierwszej cystoskopii. Popłuczyny uzyskiwane były po wypróżnieniu pęcherza z zalegającego moczu i ener- gicznym przepłukiwaniu go solą fizjologiczną (50-100 ml). Tkanki guza pobierano podczas tego samego badania kleszczykami biopsyjnymi. Osad uzyskany po odwirowaniu popłuczyn oraz uzyskany materiał tkankowy przechowywano w stanie zamrożenia w ciekłym azocie. Po rozmrożeniu oraz mechanicznym rozdrobnieniu materiału tkankowego uzyskany ma- teriał komórkowy utrwalano 70% alkoholem. Po oddzieleniu osadu od al- koholu przez wirowanie poddawano go trawieniu rybonukleazą A a na- stępnie barwiono jodkiem propidu. Zawartość DNA jądrowego była oce- niana w cytofluorymetrze przepływowym FACStar Plus (Becton Dickin- son, Mountain View, CA) z laserem argonowym (488 nm). Rejestrowano sygnał z minimum 10 000 jąder komórkowych. Uzyskane sygnały prze- twarzano, stosując program analizujący DNA (DNA Cell Cycle Analysis Software-Ver. 5/87-Becton Dickinson). Oznaczeń cytofluorymetrycznych oraz interpretacje wyników przeprowadzano we współpracy z dr hab. Danutą Duś z Zakładu Immunologii Nowotworów Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu. Ryc. lb


Określano dystrybucję populacji komórkowej w obrębie poszczegól- nych faz cyklu komórkowego: Go/G1,S, G2/M oraz względną zawartość DNA w badanych komórkach. Wyliczano współczynnik proliferacji, czyli procent komórek znajdujących się w fazie S + G2/M cyklu komórkowe- go oraz indeks DNA (I. D.), czyli zawartość DNA w komórkach bada- nych w odniesieniu do komórek prawidłowych, przyjmując zawartość DNA w komórce diploidalnej jako 1. Jako kontroli wewnętrznej używa- no prawidłowe komórki znajdujące się w każdym badanym preparacie, jako kontroli zewnętrznej używano ludzkich limfocytów T. Histogramy klasyfikowano jako diploidalne lub aneuploidalne (ryc. 1). Do grupy aneuploidalne] zaliczano też histogramy tetraploidalna Do diploidalnych zaliczano te histogramy, w których obserwowano jeden szczyt Go/Gj, położony w pozycji właściwej dla kontrolnych komórek diploidalnych (ryc. nr la). Gdy obok diploidalnego szczytu kontroli wewnętrznej stwierdzano obecność przynajmniej jednego szczytu, za- wierającego ponad 15-20% komórek całej populacji, przyjmowano to jako obecność aneuploidii (ryc. nr lb). Celem ujednolicenia oceny histogra- mów przyjęto, że współczynnik wariancji (coefficient of variation, C. V.) nie może być wyższy niż 8%. W wypadku wyższego C. V histogramy uznawano za złej jakości, niemożliwe do oceny ze względu na zbyt wy- soki stopień degeneracji jądrowego DNA. W prezentowanych badaniach celem stwierdzenia istotnej statystycz- nej różnicy pomiędzy parametrami wykonano test niezależności Chi- kwadrat, zaś siłę związku pomiędzy parami cech określono porównując ze sobą współczynniki miary zależności pomiędzy cechami- współczyn- nik kontyngencji, V-Cramera, Lambda, Gamma. Obliczeń statystycznych dokonano za pomocą programu komputero- wego Statistica.


WYNIKI


Sporządzono 105 histogramów z analizowanych komórek z popłu- czyn pęcherza moczowego i 47 histogramów z materiału komórkowego z tkanek guza.


W dziewięciu przypadkach ocena ploidii z popłuczyn i tkanek od tego samego pacjenta nie była zgodna. Chorego, u którego pojawiła się aneu- ploidia w materiale tylko z popłuczyn lub tylko z tkanek klasyfikowano automatycznie do grupy aneuploidalnej. U 52 chorych histogramy oce- niono jako diploidalne, u 53 jako aneuploidalne. Ocena współczynnika proliferacji możliwa była tylko u w 46 histogramach. W pozostałych hi- stogramach wysoka wartość CV. (powyżej 3%) lub obecność silnego od- czynu zapalnego uniemożliwiała właściwą ocenę frakcji proliferującej. Ploidia DNA a stopień zróżnicowania histopatologicznego. Stwier- dzono istotny statystyczny związek między pojawieniem się aneuplo- idii DNA a stopniem anaplazji guza (c2 =32,296, p < 0,0001). Wszystkie brodawczaki (Go) poza jednym wyjątkiem były guzami diploidalny- mi. Wśród 36 guzów o stopniu złośliwości G; w 11 przypadkach (30%) pojawiła się aneuploidia. W guzach o zróżnicowaniu G2 już 63% gu- zów było aneuploidalnych (19/30), przy czym w 4 przypadkach były to guzy tetraploidalne. Guzy najmniej zróżnicowane, o stopniu złośli- wości G3 w większości przypadków (88%) były aneuploidalne, w tym w 5 przypadkach zaobserwowano obecność kilku populacji aneuplo- idalnych.


Ploidia a stopień zaawansowania nowotworu. Guzy Ta w 77% wykazy- wały prawidłowy, diploidalny profil DNA (36/47). Guzy T, w połowie przy- padków były już guzami aneuploidalnymi. Ujmując grupę guzów Ta i T, w grupę guzów powierzchownych stwierdzono w 45 przypadkach z 67 pra- widłowy, diploidalny profil DNA (67%). Guzy naciekające (T2-T4) w 81% (31/38) były guzami aneuploidalnymi, w guzach T2, T3 i T4 odpowiednio aneuploidię stwierdzono w 75%, 86% i 88%. Związek między aneuploidią DNA a stopniami zaawansowania nowotworu był istotny statystycznie (c2 = 29,133, p < 0,0001). Różnica w pojawianiu się aneuploidii zaznaczyła się wyraźnie między guzami powierzchownymi a naciekającymi (c2 = 23,045, p < 0,00001), nie stwierdzono natomiast istotnej różnicy między częstością występowania aneuploidii a guzami T2, T3 i T4. W każdym z tych stopni zaawansowania pojawiała się ona z podobną częstotliwością. Ploidia DNA a wygląd endoskopowy guzów. Guzy brodawczakowate w 2/3 przypadków były guzami diplodalnymi natomiast ponad połowa (59%) guzów litych była guzami aneuploidalnymi (c2 =30,478, p < 0,0001). Ploidia DNA a liczebność guzów. Guzy pojedyńcze w większości przy- padków (90%) wykazywały diploidalny profil DNA podczas gdy 2/3 guzów mnogich było guzami aneuploidalnymi (c2 =29,104, p < 0,0001). Związek ploidii DNA z przebiegiem choroby. Określano związek plo- idii DNA z przebiegiem choroby-częstością występowania nawrotów oraz pojawieniem się progresji.


Średnia roczna liczba nawrotów (mean annual reccurence rate – RR) dla całej grupy chorych leczonych elektroresekcją lub częściową resekcją pęcherza wynosiła 0,6.


W grupie tej było 50 chorych z guzami diploidalnymi. Wznowa wystą- piła u 20 chorych (40%). Średnia roczna liczba nawrotów dla guzów di- ploidalnych wynosiła 0,3.


W grupie 39 chorych z guzami aneuploidalnymi wznowa wystąpiła u 35 osób (90%). Średnia roczna liczba nawrotów dla guzów aneuploidal- nych wynosiła 1,2. Tabela I przedstawia średnią roczną liczbę nawrotów u chorych leczonych przy pomocy TURB lub częściowa resekcją pęche- rza w zależności od ploidii guzów. U chorych leczonych tylko elektroresekcją lub częściową resekcją pę- cherza moczowego (89 chorych) progresja wystąpiła u 29 osób. W gru- pie guzów aneuploidalnych progresja wystąpiła u 26 z 39 chorych co stanowi 64%.


W grupie chorych z guzami diploidalnymi leczonych elektroresekcją lub częściową resekcją pęcherza moczowego progresja wystąpiła tylko u 3 z 50 osób, w tym w dwóch przypadkach była to progresja lokalna, czyli pojawienie się zmian mnogich w miejsce uprzednio pojedynczego guza (papillomatosis). Rycina nr 2 prezentuje relacje między ploidią a wystąpieniem progresji u chorych z guzami pęcherza moczowego le- czonych przy pomocy TURB lub częściowej resekcji pęcherza. Związek pomiędzy występowaniem aneuploidii a pojawieniem się progresji był istotny statystycznie (?2 = 43,432; p < 0,00001). Zbadano również testem niezależności ?2 związek między wystąpieniem progre- sji a takimi cechami jak stopień naciekania, anaplazji, charakter wzrostu guza, liczebność guzów. Związki te były istotne statystycznie. Porów- nując ze sobą współczynniki miary zależności pomiędzy cechami (wspó- łczynnik kontyngencji, Gamma) stwierdzono, że najsilniej prognozowa- ły wystąpienie progresji aneuploidia i naciekający charakter guza a naj- słabiej liczeba guzów.


Zgon nastąpił u 14 osób. We wszystkich przypadkach dotyczyło to osób z guzami aneuploidalnymi, w tym u 7 osób były to guzy ze stwier- dzonymi kilkoma klonami komórek aneuploidalnych. Ze względu na krótki czas obserwacji nie dokonano jednak analizy zgonów i czasu prze- życia w naszej pracy.


Współczynnik proliferacji (I. P.) W naszych badaniach współczynnik proliferacji czyli procent komórek w fazie S+G2/M był możliwy do okre- ślenia tylko w histogramach u 46 chorych. W 19 przypadkach były to histogramy z guzów diploidalnych, w 27 z aneuploidalnych. Średnia wartość współczynnika proliferacji wynosiła w guzach diploidalnych 8% (minimalna 3%, maksymalna 12%), w guzach aneuploidalnych 21% (mi- nimalna 3%, maksymalna 33%). W guzach aneuploidalnych o stopniu złośliwości G: średnia wartość I. P. wynosiła 15%, a w G2 i G3 22% i 24%. Ze względu na zbyt małą ilość przypadków w których możliwy był do określenia współczynnik proliferacji, otrzymanych wyników nie podda- no analizie statystycznej.


DYSKUSJA


Powszechnie używane w ocenie biologicznej agresywności raka pęche- rza moczowego czynniki prognostyczne jak stopień anaplazji czy system TNM są niewystarczające i często nie spełniają swego zadania w plano- waniu terapii [11,14, 15].


W prezentowanych badaniach podjęto próbę oceny aneuploidii DNA jako czynnika niekorzystnej prognozy u pacjentów z rakami przejścio- wokomórkowym! pęcherza moczowego. Aneuploidia pojawiła się w połowie przypadków na materiale uzyskanym bezpośrednio z popłu- czyn i świeżej biopsji pobranych od 105 chorych z guzami pęcherza. Wielu autorów, w tym Tribukait i Esposti z Karolinska Instytut [19] oraz Mela- med i Klein z Memorial Sloan-Kettering Cancer Center [10] uzyskało podobny odsetek guzów aneuploidalnych w badanym materiale a więk- szość opisuje wzrastającą tendencję pojawiania się aneuploidii w miarę wzrostu stopnia anaplazji guza.


Znaleziona zależność między stopniem zróżnicowania histopatologicz- nego a ploidią pozwala nam podzielić guzy pęcherza moczowego na dwie grupy: guzy diploidalne i aneuploidalne. O ile guzy Go i G1 są w przewa- żającej większości guzami diploidalnymi a guzy G3 są w miarę jednorod- ną grupą guzów aneuploidalnych, to guzy G2 stanowią grupę niejedno- rodną, w której znajdujemy w prawie w tej samej proporcji zarówno guzy aneuploidalne jak i diploidalne. Podkreśla ten fakt zarówno Tribukait [19], Melamed [12], Badalament [2], Devonec i inni [4, 6]. Stwierdzona znacząca korelacja między aneuploidia a inwazyjnością guza pozostaje w zgodzie z obserwacjami innych autorów [19, 20]. Nie zauważyliśmy jednakże jak De Vita [6] czy Pavone-Macaluso [4], aby aneuploidia była prostą wykładnią zaawansowania klinicznego i wyka- zywała tendencję wzrastającą w guzach naciekających, bowiem w sta- diach T2-T4 pojawia się ona w naszych badaniach równie często w każ- dym stadium. Aneuploidia nie przynosi więc istotnej informacji w gu- zach zaawansowanych klinicznie, gdyż nie ma statystycznej różnicy mię- dzy odsetkiem guzów aneuploidalnych w stadium T2, T3 i T4 zarówno w naszych badaniach jak i większości autorów [19, 20]. Istotną statysty – styczną różnicę w pojawianiu się aneuploidii wyliczyliśmy pomiędzy guzami powierzchownymi a naciekającymi. W naszych badaniach w guzach powierzchownych (Ta i T1) pojawiała się ona w 33% przypad- ków, natomiast guzy naciekające w 81 % przypadków były guzami aneu- ploidalnymi. Jeżeli przyjrzymy się grupie guzów powierzchownych, to daje się zauważyć wyraźną różnicę w pojawianiu się aneuploidii. W gru- pie guzów, które nie naciekają błony podstawnej (Ta), poza nielicznymi wyjątkami nie spotyka się aneuploidii, natomiast guzy T1 już w połowie przypadków były guzami aneuploidalnymi. Wydaje się to potwierdzać postulat zarówno wielu histopatologów jak i urologów aby guzów Ta i T, nie łączyć we wspólnej grupie nowotworów powierzchniowych, są to bowiem guzy o różnym zachowaniu jak i właściwościach biologicznych [1, 3, 9].


Przeprowadzone badania wykazały wysoką wartość rokowniczą oce- ny ploidii. Guzy aneuploidalne znamiennie prognozowały zwiększenie ilości wznów i wystąpienie progresji. W podobnych badaniach prospek- ty wnych, ze zbliżonym czasem obserwacji 2,5 roku w grupie 216 pacjen- tów z guzami pęcherza moczowego o różnym stopniu zaawansowania klinicznego autorzy skandynawscy nie znaleźli ani jednego przypadku progresji w grupie guzów diploidalnych, natomiast wszyscy chorzy z progresją prezentowali aneuploidalny profil DNA [8]. Dokonana w na- szych badaniach analiza statystyczna porównując współczynniki miary zależności pomiędzy cechami (współczynnik kontyngencji, Gamma) po- zwoliła stwierdzić, iż aneuploidia i stopień naciekania guza lepiej prze- widują progresję niż stopień anaplazji guza. W ocenie fazy proliferującej nie udało się uzyskać zadowalających wy- ników. W naszych badaniach w ponad połowie przypadków dokładna ocena współczynnika proliferacji nie była możliwa. Wydaje się, że dopie- ro dwuparametrowa cytofluorymetryczna analiza typu DNA/RNA, DNA/ Bromodeoxyurydyna, DNA/ Ki-67 jakie stosują już niektóre ośrodki [18] lub użycie takich markerów nabłonka jak cytokeratyna może dostar- czyć kompetentnej informacji o dystrybucji komórek nabłonka w poszcze- gólnych fazach cyklu. Także bardziej zaawansowane metody kompute- rowej analizy matematycznej mogą być pomocne w prawidłowej ocenie fazySiG2/M.


WNIOSKI


Ploidia DNA oznaczana w popłuczynach i tkankach jest użytecznym uzupełnieniem klinicznej i histologicznej oceny powierzchownych guzów pęcherza moczowego. Pojawienie się aneuploidii DNA wskazuje na wy- sokie ryzyko wczesnej wznowy i progresji choroby. Aneuploidia DNA nie uściśla informacji rokownicze] w poszczególnych stadiach guzów nacie- kających (T2-T4), bowiem guzy te w przeważającej większości są już gu- zami aneuploidalnymi. Ploidia DNA wyraźnie wyodrębnia z pozostałych guzów grupę Ta. Tylko ta grupa wykazuje, poza nielicznymi wyjątkami prawidłowy, diploidalny profil DNA. Guzy T, już w połowie przypad- ków są guzami aneuploidalnymi, co zbliża je do guzów naciekających o wysokim stopniu ryzyka.

piśmiennictwo

  1. [1] Abel, P. D., Henderson, D., Bennett, M. R.: Differing interpretations bypatho-
  2. logists of the T category and grade of transitional cell cancer of the bladder. Br. J.
  3. Urol., 1988, 62, 339-343.
  4. [2] Badalament, R., Kimmel, H., Gay, H., i wsp.: Thesensitivity oj'flow cytometry
  5. compared with conventional cytology in the detection of superficial bladder carcino-
  6. ma. Cancer, 1987, 59, 2078-2083.
  7. [3] Borkowski, A.: Leczenie powierzchownych nowotworów pęcherza moczowego. Uro-
  8. logia 1989, 21. Oddział Warszawski PTU Warszawa 1990.
  9. [4] Campanella, R., Russo, A., Pavone-Macaluso, M., i wsp.: Study of cellular DNA
  10. content by flow cytometry in primary bladder carcinomas. Eur. Urol., 1992,21,58-62.
  11. [5] De Vere White, R. W., Deith, A., West, B., i wsp.: Thepredictivevalueofflow
  12. cytometric information in the clinical management of stage O (Ta) bladder cancer. ].
  13. Urol., 1988, 139, 279-282.
  14. [6] Devonec, M.: Une nouvelle hypothese sur 1'histoire naturelle du cancer de la vessie
  15. grace a 1'etude du contenu en ADN des tumeurs par la cytometrie enflux. Ann. Urol,
  16. 1987, 21, 250-254.
  17. [7] Giella, J. G., Ring, K., Olsson, C. A., i wsp.: The predidwe value of flow
  18. cytometry and urinary cytology in the follow-up patients with transitional cell
  19. carcinoma of the bladder. J. Urol., 1992, 148, 293-297.
  20. [8] Gustaffson, H., Tribukait, B.: The prognostic value of flow DNA. A follow-up
  21. study. Precedings WHO Conference on urinary bladder cancer. Stockholm,
  22. 1982.
  23. [9] Henney, N. M., Alimed, S., Flanayer, M., i wsp.: National Bladder Cancer
  24. Collaborative group A: Superficial bladder cancer progression and reccurence.
  25. J. Urol., 1983,130,1083-1088.
  26. [10] Klein, F. A., Herr, H. W., Melamed, M.: Flow cytometry follow-up of pa-
  27. tients with low stage bladder tumors. J. Urol., 1982,126, 88-92.
  28. [11] Lieskovsky, G., Skinner, D. G.: Role of lymphadenectomy in the treatment of
  29. bladder cancer. Urol. Clin. N. Amer., 1989,11, 4, 709-713.
  30. [12] Melamed, M. R., Staiano-Coico, L.: Flow cytometry in clinical cytology. Flow
  31. cytometry and sorting. Second edition. 755,1990 Wiley-Liss, Inc.
  32. [13] Sherman, C. D.: Onkologia kliniczna. PZWL, Warszawa, 1992.
  33. [14] Skinner, D. G., Richie, J. P., Cooper, P. H., i wsp.: The clinical signiofican-
  34. ce of carcinoma in situ of the bladder and its association with overt carcinoma.
  35. J. Urol., 1974,112, 68-72.
  36. [15] Skinner, D. G., Lieskovsky, G.: Contemporary cystectomy with pelvic node
  37. dissection compared to preoperatve radiation therapy plus cystectomy in managa-
  38. ment of invasive bladder carcinoma. J. Urol, 1984, 131, 1069-1073.
  39. [16] Stockle, M., Steinbach, F., Voges, G., Hohenfellner, R.: Image analysis
  40. DNA cytometry of bladder tumor. Recent Results in Cancer Res., 1993, 126,
  41. 151-155.
  42. [17] Stokłosa, A., Sikora, A., Borkowski, A., i wsp.: Ploidia DNA a inne czyn-
  43. niki ryzyka progresji w powierzchownych nowotworach pęcherza moczowego. XXIII
  44. Zjazd Naukowy PTU, Szczecin 14-16 X 1993, Urol. Pol. Supl, 63.
  45. [18] Tavar, A. S., Costa, J., Reis, M.: Tumor ploidy and prognosis in carcinoma of
  46. the bladder cancer and prostatae. Br. J. Cancer, 1966, 20, 438-442.
  47. [19] Tribukait, B.: Flow cytometry in assesing the clinical agressivenes of genitouri-
  48. nary neoplasm. Word J. Urol. 1987, 5, 108-111.
  49. [20] Wheeles, L. L., Badalament, R. A., De Vere White, R., Tribucait, B.:
  50. Consensus review of the clinical utylity of DNA cytometry in bladder cancer. Cy-
  51. tometry, 1993, 14, 478-483.
  52. [21] Zatoński, W.: Nowotwory złośliwe w Polsce w 1989 roku. ZOWzRiEN, War-
  53. szawa 1992.
  54. [22] Zieliński, J.: Onkologia urologiczna. PZWL Warszawa 1986.