Powszechnie uznawana jest konieczność usuwania wszystkich złcgów w operacyjnym leczeniu kamicy nerek. Wiele kamieni „nawrotowych", to właśnie pozostawione drobne odłamy kamieni. Operacyjne wyjęcie kamieni lub fragmentów kamieni może jednak stwarzać czasami znaczne trudności. Kamień z miedniczki zostaje wyjęty szybko, lecz małe, położone w kielichach złogi lub oderwane fragmenty kamienia odlewowego stanowią nieraz trudne zadanie dla operatora. Zlokalizowanie tych złogów i ich wydobycie możliwe jest często jedynie przy zastosowaniu środków pomocniczych (1, 2, 3).
Najpewniejszą metodą oceny położenia kamienia jest badanie radiologiczne. Niedobory aparaturowe i techniczne niezawsze pozwalają na radiologiczną kontrolę w czasie operacji, a małe kamienie mogą stwarzać trudności interpretacyjne. Stosujemy zatem dla zlokalizowania złogu metody dostępne; zdjęcia radiologiczne, sondowanie kielichów łyżeczką, kleszczykami lub palcem a niekiedy nakłuwamy miąższ nerki.
Dla ułatwienia lokalizacji kamienia w kielichach nerkowych zastosowaliśmy przyrząd ułatwiający to zadanie dzięki akustycznemu sygnałowi powstającemu przy zetknięciu sondy z kamieniem. Sonda długości 24 cm, o średnicy 4 mm, której koniec zagina się łukowato pod kątem 45°, wykonana jest z mosiądzu, niklowana i chromowana. Sonda zakończona jest rękojeścią w której znajduje się połączenie z kablem prowadzącym do wzmacniacza i głośnika.
Drgania mechaniczne, powstające przy zetknięciu sondy z kamieniem, przetwarzane są w czujniku sondy na elektryczne na zasadzie zjawiska piezoelektrycznego. Są one doprowadzane przewodem do gniazda wyjściowego w rękojeści. Sonda wprowadzona do układu kielichowo miedniczkowe-go przy zetknięciu z kamieniem przenosi to uderzenie przez przewód, wzmacniacz i głośnik jako silny charakterystyczny trzask metalu o twardy przedmiot. Głośnik zaopatrzony jest w regulator głośności, a długi kabel umożliwia ustawienie go w pobliżu stołu operacyjnego. Różnica szmeru powstającego przy zetknięciu z brodawką czy ścianą kielicha, a kamieniem jest dostatecznie wyraźna. Ze względu na położenie czujnika w końcówce sondy może ona być wyjaławiana jedynie w parach formaliny.
Przyrząd wzbogaca instrumentarium przy operacjach kamicy. Pozwala on zlokalizować kamień lub fragmenty kamienia w kielichu, szyjce kielicha, miedniczce nerkowej czy w połączeniu miedniczkowo moczo-wodowym. Jest szczególnie pomocny w kamicy współistniejącej z wodonerczem, kiedy przez zmianę ułożenia pacjenta kamień może zmienić swoje położenie i wykonane przed zabiegiem zdjęcie radiologiczne może być już nieaktualne.
Przyrząd jest w okresie prób i wymaga pewnych usprawnień oraz zmian konstrukcyjnych; możliwość wyjaławiania w autoklawie, wykonania z elastycznego materiału, umożliwiającego dowolne wyginanie. Możliwość dołączenia czujnika do kleszczy ków lub igły.
Sondę użyliśmy w kilkunastu przypadkach z wynikiem pozytywnym. Po niewielkich zmianach konstrukcyjnych może ona mieć zastosowanie dla zlokalizowania kamienia, zmieniającego swoje położenie w układzie miedniczkowo moczowodowym a także w chirurgii dróg żółciowych. Może być ona również pomocna w chirurgii urazowej np. przy poszukiwaniu odłamków szkła w ranach pourazowych.
Piśmiennictwo
- Heine G. i inn.: Transpelvine Lokali-sation von Nierenbecken, Nierenkelch und Harnleitersteinen an der isolirten Niere mit einer Ultraschallsonde. Zschr. Urol., 1973, 66, 337.
- Sympozjum Urologiczne — Pamiętnik Pol. Tow. Urol., Gdańsk 1973.
- Tammen H. - Steinloffel mit akustischen Signal. Urol. Inter., 1973, 28, 158.
- Adres autora
Lesław Steinmetz
ul. Kościuszki 11D/4
87-100 Toruń