PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

CHOROBOTWÓRCZOŚĆ, METODY IDENTYFIKACJI I LECZENIE ZAKAŻEŃ WYWOŁANYCH PRZEZ CHLAMYDIA TRACHOMATIS
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1999/52/2.

autorzy

Irena Choroszy-Król
Katedra i Zakład Mikrobiologii AM we Wrocławiu
Kierownik: prof. dr hab. K. Grzybek-Hryncewicz

słowa kluczowe

Chlamydia trachomatis ? diagnostyka? leczenie

Drobnoustroje z rodzaju Chlamydia są dużą grupą bezwzględnych pa-
sożytów wewnątrzkomórkowych, ściśle spokrewnioną z bakteriami Gram-
ujemnymi. Rodzaj ten obejmuje 4 gatunki, C. trachomatis, C. psittaci, C. pneu-
moniae i C. pecorum, różniące się składem antygenowym, charakterem we-
wnątrzkomórkowych ciałek wtrętowych, wrażliwością na sulfonamidy i
chorobotwórczością. Częstymi chorobami wywołanymi przez C. tracho-
matis są zakażenia oczu, narządów płciowych oraz dróg oddechowych.
JAGLICA
Jaglica jest znaną od starożytności chorobą oczu, dobrze opisaną w pa-
pirusie Ebersa, powstałym w Egipcie około 3800 lat temu. Jest to przewle-
kłe zapalenie rogówki i spojówki, rozpoczynające się ostrymi objawami
zapalnymi i prowadzące do bliznowacenia i utraty wzroku. Immunotypy
A, B, Ba i C są swoiście związane z endemicznie występującymi zachoro-
waniami na jaglicę [7].
W zakażeniach doświadczalnych okres wylęgania wynosi 3-10 dni. Na
obszarach endemicznego występowania jaglicy pierwotne zakażenie na-
stępuje we wczesnym dzieciństwie i ma początek podstępny. Na obsza-
rach endemii zakażenie chlamydiami często współistnieje z bakteryjnym
zapaleniem spojówek, i oba te zakażenia dają łącznie kliniczny obraz cho-
roby. Najwcześniejszymi objawami jaglicy są: łzawienie, wydzielina ślu-
zowo-ropna, przekrwienie spojówki i pojawianie się zmian grudkowa-
tych. Badanie rogówki w biomikroskopie wykazuje zapalenie warstwy
nabłonkowej, nacieki podnabłonkowe oraz wrastanie naczyń brzeżnych
do rogówki (łuszczka). W miarę rozwoju łuszczki pojawiają się zblizno-
wacenia spojówek, zniekształcenia powiek (podwinięcie, nieprawidłowe
wyrastanie rzęs) i dodatkowe podrażnienie rogówki przez rzęsy. W przy-
padkach wtórnego zakażenia bakteryjnego utrata wzroku może nastąpić
w ciągu kilku lat. Nie ma jednak ogólnych objawów zakażenia.
STANY ZAPALNE NMP I SPOJÓWEK
Stany zapalne NMP i spojówek wywołane są przez immunotypy D-K,
które tylko wyjątkowo mogą wywołać jaglicę. Są to tzw. szczepy okulo-
genitalne, przenoszone drogą kontaktów seksualnych, a do zakażenia
spojówek dochodzi najczęściej na drodze autoinfekcji [6]. W przeciwień-
stwie do jaglicy, proces chorobowy dotyczy dolnych powiek i przebiega
bez zapalenia rogówki i bez bliznowacenia.
Ważną biologiczną cechą zakażenia chlamydiami jest równowaga, jaka
często ustala się między organizmem gospodarza i pasożyta, której wyni-
kiem jest długotrwałe, nieraz utrzymujące się przez całe życie zakażenie.
U naturalnych gospodarzy tych drobnoustrojów regułą jest zakażenie
bezobjawowe, natomiast jawna choroba jest wyjątkiem.
Zakażenia wywołane przez C, trachomatis dotyczą głównie ludzi mło-
dych w wieku rozrodczym, mają przebieg bezobjawowy lub skąpo obja-
wowy, przenoszą się wśród partnerów seksualnych. Nawet bezobjawo-
we i skąpo objawowe zakażenia chlamydiami mogą dawać poważne kon-
sekwencje, dlatego wczesna diagnoza i leczenie są tak ważne.
ZAKAŻENIA OBJAWOWE U MĘŻCZYZN
Chlamydie są często przyczyną zapalenia cewki moczowej u mężczyzn
[2]. W ostatnim dziesięcioleciu wykazano, że powikłaniem CTU może
być zapalenie najądrzy oraz zapalenie gruczołu krokowego. Do 50% nie-
rzeżączkowych zapaleń cewki moczowej jest przypisywana zakażeniom
chlamydiami. W związku z różnym okresem inkubacji GU i NGU, zaka-
żenie chlamydiami manifestuje się jako PGU dopiero po 2-3 tygodniach
od zakażenia [9]. Według Rompalo i wsp. u 5% homoseksualistów stwier-
dza się chlamydialne zapalenie odbytnicy, a u 11% współistnienie zaka-
żenia chlamydiami i gonokokami.
Zakażenie chlamydiami cewki moczowej u mężczyzn może induko-
wać pełny (zapalenie cewki moczowej, reaktywne zapalenie stawów, za-
palenie spojówek) lub niepełny zespół Reitera.
Przeciwciała przeciw chlamydiom stwierdzono w przypadkach łupie-
żu różowatego Gilberta i krostkowych bakterydów Andrewsa. Do-
mniemany jest także udział C. trachomatis w chorobie kociego pazura. Po-
jedyncze doniesienia dotyczą występowania zakażenia C. trachomatis u
mężczyzn z zapaleniem mózgu i opon mózgowych.
ZAKAŻENIA OBJAWOWE U KOBIET
C. trachomatis mogą powodować zapalenie cewki moczowej z objawa-
mi bolesnego oddawania moczu, częstomoczu i bezbakteryjnego ropomo-
czu. Nie leczone CTU może powodować zapalenie pęcherza moczowego.
Chlamydialne zapalenie szyjki macicy charakteryzuje się jej przero-
stem, zmianami pęcherzykowymi i obrzękiem, zaczerwienieniem oraz
śluzowo-ropnymi upławami [2 1]. Z kanału szyjki macicy chlamydie
mogą przedostawać się drogą wstępującą do jamy macicy, powodując
tam zmiany zapalne, a następnie do jajowodów, co może być punktem
wyjścia do zapalenia otrzewnej i zapalenia okołowątrobowego, czyli ze-
społu Fith-Hugh-Curtisa. Następstwem zapalenia jajowodów może być
niepłodność. Stany zapalne narządów miednicy małej u kobiet, PID,
wywołane przez C. trachomatis, były przedmiotem wielu doniesień [1].
Chlamydialne PID jest przyczyną 30% przypadków bezpłodności i cią-
ży pozamacicznej [26]. Zakażenie u kobiet przebiega z objawami lub bez-
objawowo, jednak w obu przypadkach może ulec przeniesieniu na part-
nera płciowego.
Stupp i wsp. [24] opisali przypadek 38-letniej kobiety z tubulointersti-
tial-nephritis and uveitis (TINU-Syndrome) z zespołem śródmiąższowego
zapalenia kanalików nerkowych i jagodówki. Jest to rzadki przypadek
chorobowy, niezbyt dobrze poznany, na który zapadają głównie kobiety.
Prowadzone badania serologiczne u pacjentów dadzą być może odpo-
wiedź na pytanie: jaka jest rola chlamydii w tym zespole.
Humbert i wsp. opisali przypadek zapalenia mózgu u 33-letniej ko-
biety z zespołem Fitz-Hugh-Curtisa.
Zakażenia chlamydiami u kobiet ciężarnych bywa przyczyną zabu-
rzeń prowadzących do poronień, porodów przedwczesnych i zakażeń
okołoporodowych. Thomas i wsp. [25] opisali pierwszy w świecie przy-
padek izolacji chlamydii z płynu owodniowego. Zagrożenie zakażeniem
noworodka w czasie porodu przy przejściu przez kanał rodny chorej
matki wynosi 70% [13].
Chlamydie obecne w drogach rodnych kobiety mogą być w czasie po-
rodu przeniesione na noworodka i powodować: zapalenie spojówek, bez-
gorączkowe zapalenie płuc, zapalenie wsierdzia [8], zapalenie mięśnia
sercowego, zapalenie gardła [10], zapalenie ucha środkowego [12], nie-
żyt żołądka i jelit, zapalenie pochwy u małych dziewczynek. Uważa się,
że chlamydie są odpowiedzialne za 1-18% zapaleń płuc u hospitalizo-
wanych dzieci poniżej 6 miesiąca życia.
Zapaleniu płuc towarzyszy kaszel staccato podobny do krztuśca, lecz
bez zaciągającego piania oraz wzrost przeciwciał klasy IgG i IgM.
Kariks [11] wykazał obecność C. trachomatis w zespole nagłej śmierci nie-
mowląt (SIDS).
TECHNIKI BADAWCZE W ZASTOSOWANIU DO DIAGNOSTYKI
ZAKAŻEŃ CHLAMYDIALNYCH
Chlamydie można izolować i hodować w zarodkach kurzych. Dobrze
namnażają się także w hodowli tkankowej różnych linii komórkowych.
Inkubację przeprowadza się w temperaturze 35 lub 37°C. Optymalne
pH dla utrzymania zakaźności szczepów waha się od 7,0 do 7,4. Mate-
riałem do badań w kierunku C. trachomatis są wymazy lub zeskrobiny z
cewki moczowej, szyjki macicy, gardła, spojówek lub odbytu, a także
kał, mocz, sperma i surowica. Wymazy powinny być pobierane przed
rozpoczęciem leczenia.
Do diagnostyki laboratoryjnej zakażeń chlamydialnych wykorzysty-
wana jest:
a)cytologia ? do wykrywania typowych wtrętów wewnątrz komó-
rek pobranych od pacjentów,
b)hodowla ? do namnażania i izolowania Chlamydii,
c)serologia ? do oznaczania swoistych przeciwciał i immunotypo-
wania.
CYTOLOGIA
Badanie cytologiczne ma szczególne znaczenie w diagnostyce jaglicy i
wtrętowego zapalenia spojówek. Umożliwiło ono, jeszcze przed wyizo-
lowaniem zarazka, wyjaśnienie podstawowych zjawisk epidemiologicz-
nych dotyczących zakażeń narządu wzroku i narządu moczowo-płcio-
wego. Badanie polega na szukaniu wewnątrzkomórkowych wtrętów w
utrwalonych rozmazach, barwionych różnymi barwnikami: roztworem
Giemzy, fuksyną, zieleniną malachitową lub jodyną. Barwienie odczyn-
nikiem Giemzy pozwala na uzyskanie trwałych preparatów, umożliwia
także wgląd w skład komórek odczynu zapalnego w obrębie zmienio-
nych tkanek, co może mieć znaczenie diagnostyczne. Stosuje się także
wprowadzoną przez Nicholsa, technikę immunofluorescencji bezpośred-
niej, która jest najbardziej czuła i swoista spośród wszystkich technik
cytologicznych, jednak bardzo pracochłonna, a preparaty są nietrwałe.
Pierwszą udaną izolacją chlamydii, z materiału pobranego od chore-
go na ziarniniak weneryczny, przeprowadził w 1946 r. Wall na woreczku
żółtkowym jaja kurzego. Ta technika w 1957 r. została zastosowana przez
Tanga i wsp. do izolowania C. trachomatis od pacjentów z jaglicą, co
stanowiło ogromny postęp w diagnostyce.
METODY HODOWLI TKANKOWEJ
Istotnym postępem w diagnostyce chlamydii było wprowadzenie me-
tody hodowli tkankowej w komórkach McCoya.
W celu zwiększenia wykrywalności chlamydii w zakażonych komór-
kach McCoya, poprzez zahamowanie aktywności mitotyczne] komórek,
stosuje się napromieniowanie promieniami X w dawce 5000 R lub różne
związki chemiczne. Najczęściej używanymi związamii antymitotyczny-
mi są:
?5-jododezoksyurydyna,
?cytohalazyna B,
?cykloheksimid,
?emetyna.
Wprowadzenie cykloheksimidu, jako czynnika zwiększającego wraż-
liwość komórek McCoya na zakażenie chlamydiami, skróciło czas po-
trzebny do uzyskania wyników posiewu do 72 godzin. Cykloheksimid,
jako wybiórczy inhibitor syntezy białek kwasów nukleinowych komó-
rek eukariotycznych, nie wpływa na metabolizm komórek prokariotycz-
nych, jakimi są chlamydie i jest stosowany najczęściej.
Stwierdzono, że oprócz cyklohekismidu, również wirowanie przy szyb-
kości 3000 obr./min znacznie zwiększa liczbę wtrętów w komórkach
McCoya. Do hodowli chlamydii, poza komórkami McCoya, nadają się
również komórki HeLa 229 (linia komórkowa wyprowadzona z raka szyj-
ki macicy), traktowane dwuetyloaminoetylodekstranem i komórki BHK-
21 (linia komórkowa wyprowadzona z nerki chomika).
SEROLOGICZNE METODY WYKRYWANIA C.TRACHOMATIS
W diagnostyce serologicznej C. trachomatis wykrywa się swoiste prze-
ciwciała w surowicy chorego lub antygen w materiale biologicznym.
Wykorzystywano do tych celów różne metody i techniki, jak: odczyn
wiązania dopełniacza, precypitacji, neutralizacji, immunofluorescencji
bezpośredniej i pośredniej, odczyny radioimmunologiczne i immuno-
enzymatyczne.
Dotychczas jedynie metoda immunoenzymatyczna z zastosowaniem
zestawu odczynników Chlamyset Antibody EIA, opierająca się na wy-
krywaniu swoistych przeciwciał klasy IgG w surowicy chorego, znala-
zła praktyczne..zastosowanie w diagnostyce zakażeń chlamydialnych.
Pozostałe wymienione techniki nie znalazły praktycznego zastosowa-
nia w diagnostyce C. trachomatis.
Powodem jest zbyt mała produkcja przeciwciał, fałszywie dodatnie
wyniki spowodowane reakcjami krzyżowymi z antygenami innych drob-
noustrojów oraz wpływ zaburzeń odporności ogólnej i miejscowej na wy-
sokość stwierdzanego miana przeciwciał.
Wykrywanie przeciwciał nie pozwala, jak dotąd, na ocenę aktywności
procesu chorobowego [4].
WYKRYWANIE ANTYGENÓW
Praktyczne znaczenie ma natomiast wykrywanie antygenów C. tracho-
matis w badanym materiale. Najczęściej używane są ostatnio techniki im-
munofluorescencyjne i immunoenzymatyczne [3, 20].
Testy IF wykorzystuje się w diagnostyce chlamydii nie tylko do ba-
dania materiału hodowlanego, ale również wymazów bezpośrednich.
Stamm i wsp. ocenia bezpośredni test IF jako czulszy niż metody ho-
dowlane i cytologiczne.
Znaczny postęp w zakresie diagnostyki serologicznej nastąpił od czasu
zastosowania metody hybrydyzacji komórek dla produkcji przeciwciał mo-
noklonalnych. Znakowane fluoresceiną przeciwciała monoklonalne prze-
ciw antygenom białkowym C. trachomatis zostały wkrótce użyte do wykry-
wania ciałek wtrętowych w zakażonych komórkach hodowli i wykrywania
chlamydialnych ciałek elementarnych bezpośrednio w wymazach materia-
łu pobranego od chorego, jak również do immunotypowania C. trachomatis.
WYKRYWANIE C. TRACHOMATIS PRZY UŻYCIU PRZECIWCIAŁ
ZNAKOWANYCH ENZYMAMI
W latach osiemdziesiątych naszego stulecia wprowadzono do dia-
gnostyki chlamydii różne metody immunoenzymatyczne, znane jako:
CT-EIA (Enzyme Immunoassay), Chlamydiazyme, ELISA (Enzyme Linked
Immunosorbent Assay) [16].
Podstawą tych technik jest sprzęganie jednego ze składników kom-
pleksu immunologicznego z enzymem i oznaczenie aktywności enzy-
matycznej za pomocą technik histochemicznych. EIA jest metodą czul-
szą od fluorescencji, ponieważ wskutek nie zużywania się enzymu w
reakcji efekt, w postaci barwnego produktu reakcji enzymatycznej, ule-
ga amplifikacji.
Stosowanymi enzymami są peroksydaza, fosfataza zasadowa lub glu-
kozylooksydaza. Peroksydaza w kompleksie z ligandem reaguje z sub-
stratem HzOz chromogenem, dając produkt barwny, którego natężenie
mierzy się spektrofotometrycznie. Najczęściej stosowanym chromogenem
jest ortofenylenodwuamina. Podobnie jak znakowanie fluorescencyjne,
metody znakowania enzymatycznego można przeprowadzić techniką
bezpośrednią (odpowiada bezpośredniej reakcji antygen + znakowane
przeciwciało) lub pośrednią, w której inkubuje się antygen z nieznakowa-
nymi przeciwciałami, a następnie sprzęga powstały kompleks ze znako-
wanymi przeciwciałami antyglobulinowymi. W końcu przeprowadza się
reakcję barwną.
Znakomitym przykładem enzymatycznej techniki pośredniej jest test
ELISA. Standardowy antygen, będący w roztworze, adsorbuje się na płyt-
kach plastykowych. Niewielkie jego ilości wiążą się z powierzchnią, a wol-
ny antygen zostaje odpłukany. W kolejnym etapie dodaje się badane prze-
ciwciało, które wiąże się z antygenem. Po krótkiej inkubacji nie związane
białka zostają odpłukiwane, po czym wprowadza się znakowane prze-
ciwciało antyglobulinowe kowalentnie związane z enzymem (np. pe-
roksydazą). Wolny ligand zostaje wymywany. Ligand związany jest uwi-
doczniony poprzez dodanie do układu chromogenu, substratu dla pe-
roksydazy, który pod wpływem tego enzymu daje barwny produkt re-
akcji. Ilość badanego przeciwciała, będąca miarą barwnego produktu
końcowego reakcji, oznaczana jest spektrofotometrycznie.
Liczne światowe firmy farmaceutyczne prześcigają się w produkcji ze-
stawów odczynników będących modyfikacją techniki immunoenzyma-
tycznej. Dla przykładu wymienię tu: Test Pack Chlamydia (firmy Abbot) – test immunoenzymatyczny do wykrywania antygenów C. trachomatis me-
todą wizualną, szczególnie przydatny w laboratoriach klinicznych jako
metoda orientacyjna [15]. Cłearuiew Chlamydia test (Unipath Limited England)
jest szybkim testem do wykrywania antygenu chlamydialnego w mate-
riałach z szyjki macicy, opartym na lateksowej immunodyfuzji przy uży-
ciu przeciwciał monoklonalnych [23].
WESTERN BLOTTING
Western blotting jest szczególną techniką pozwalającą na identyfikację
specyficznych białek rozdzielanych w elektroforezie na żelu poliakryla-
midowym w obecności SDS, za pomocą swoistych przeciwciał. Białka
po rozdziale na żelu poliakrylamidowym są przenoszone na filtr nitro-
celulozowy, który następnie jest inkubowany ze specyficznymi antysu-
rowicami. Pierwotne przeciwciała specyficznie wiążą swoje epitopy, a
związane przeciwciało jest oznaczane wtórnie poprzez znakowane en-
zymatycznie lub przez biotynowane antyglobulinowe przeciwciała.
REAKCJA PCR ? WYKRYWANIE PLAZMIDOWEGO DNA
METODĄ DWUETAPOWEGO PCR
Reakcja PCR dotyczy określonej sekwencji, czyli wybranego segmen-
tu DNA. Takim segmentem może być wybrany gen. Reakcja przebiega
następująco: najpierw DNA ulega zdenaturowaniu, czyli rozdzieleniu
na komplementarne łańcuchy podwójnej spirali DNA. Do końca wybra-
nej sekwencji DNA przyczepia się krótkie oligonukleotydy, nawzajem
komplementarne, zwane primerami. Polimeraza zaczyna syntezę kopii
łańcucha DNA od primera. Powstają dwa nowe podwójne łańcuchy DNA.
W następnym cyklu znowu ogrzewa się te podwójne łańcuchy i oddzie-
la, a polimeraza powtarza cykl syntezy. Po wielu cyklach z pojedynczej
cząsteczki DNA można uzyskać liczby nadające się do chemicznej anali-
zy, sekwencjonowania i manipulacji w biologii molekularnej i inżynierii
genetycznej. Najważniejszym technicznym osiągnięciem w tej dziedzi-
nie było uzyskanie polimerazy opornej na wysoką temperaturę (używa-
ną do separacji podwójnych łańcuchów DNA). Enzym taki uzyskano z
bakterii żyjących w gorących źródłach wodnych, takich jak islandzkie
gejzery.
Zastosowano technikę PCR w celu wielokrotnego powielenia sekwencji
plazmidowej liczącej 137 par zasad, izolowanej z komórki C. trachomatis.
Zbadano różne parametry mające wpływ na PCR; osiągnięto 1012-krot-
nie powielenie sekwencji docelowej w czasie krótszym od 1 h. Stosując
powyższą technikę PCR śladowa ilość sekwencji plazmidowej (1018, tj.
całkowita ilość DNA plazmidowego zawartego w pojedynczej komórce
C. trachomatis) – została powielona do takiej ilości, którą łatwo jest wy-
kryć stosując elektroforezę w żelu poliakrylamidowym, a następnie wy-
barwiając żel w roztworze bromku etydyny i obserwując efekt w świetle
ultrafioletowym (jest to efekt wizualny w postaci świecącego na czerwo-
no prążka). Technika PCR pozwala na wykazanie obecności lub braku
DNA C. trachomatis w próbce w czasie krótszym niż 1,5 h [17].
Krótki czas wykrywania oraz wysoka czułość powoduje, że jest to tech-
nika użyteczna w diagnostyce C. trachomatis oraz innych bakterii [18].
Opracowano kilka technik pozwalających wykryć DNA plazmidowy.
Ostatnio opracowano metody, za pomocą których udaje się zamplifiko-
wać śladowe ilości DNA do takich wielkości, które łatwo wykryć bez
zastosowania radioaktywnych sond hybrydyzacyjnych.
Metoda PCR, służąca do szybkiej amplifikacji swoistej sekwencji DNA,
wykorzystuje dwa oligonukleotydowe primery komplementarne do se-
kwencji, która ma zostać zamplifikowana. DNA w próbce poddaje się
denaturacji i schładzaniu, co pozwala na związanie się primerów z jed-
noniciową matrycą. Synteza DNA rozpoczyna się od sekwencji primero-
wej i jest katalizowana przez termostabilną polimerazę Tag (wyodręb-
nioną z komórek Thermus aquaticuś). Amplifikacja zachodzi w środowi-
sku, w którym obecne są cząsteczki enzymu, primery trójfosfodezoksy-
nukleotydy (dATP, cCTP, dGtp, dTTP). Powtarzanie cyklów denaturacji
i polimeryzacji prowadzi do zamplifikowania sekwencji docelowej.
Technikę PCR zastosowano w laboratoriach u Dutilha i wsp., którzy
wykorzystali primery komplementarne do genu kodującego główne biał-
ko błony zewnętrznej oraz u Griffiasa i Thiona, którzy zastosowali dwu-
etapową metodę PCR przeznaczoną do amplifikacji fragmentu plazmi-
du C. trachomatis.
Clasa i wsp. wykonali, PCR stosując dwa rodzaje sekwencji primerowych:
a) rodzajowo swoisty primer komplementarny do genów rRNA,
b) swoisty dla C. trachomatis primer komplementarny do wspólnego,
endogennego plazmidu.
W leczeniu zakażeń chlamydiami stosuje się głównie antybiotyki z gru-
py makrolidów i tetracyklin [2]. Chlamydie są też wrażliwe na preparaty
stanowiące połączenie sulfometoksazolu i trimetoprimu oraz na fluoro-
chinolony. Mechanizm działania antybiotyków i chemioterapeutyków na
chlamydie polega na hamowaniu syntezy RNA (ryfampicyna), DNA (cy-
profloksacyna, ofloksacyną), białka (chloramfenikol, oksytetracyklina, spi-
ramycyna).
Z nowych makrolidów godne polecenia są: roksytromycyna podawana
w dawce 150 mg przez 10 dni [5], klarytromycyna podawana w dawce
250 mg przez 6 do 14 dni oraz z grupy antybiotyków azalidowych azytro-
mycyna 1 g jednorazowo [14]. Zwraca się uwagę na niebezpieczeństwo
bezkrytycznego stosowania antybiotyków przed wykonaniem badań po-
twierdzających zakażenie chlamydiami. Obowiązuje jednoczesne lecze-
nie partnerów seksualnych [26]. Dzięki współpracy przedstawicieli róż-
nych dyscyplin i rozmaitych specjalności lekarskich z mikrobiologami
udało się ograniczyć częstość zakażeń chlamydiami w Polsce z około 37,0%
w 1987 r. do około 3,0% w 1997 r. [22].

piśmiennictwo

  1. [1] Abter, E. I. M., Mahmud, M. A.: Screening for Chlamydia to prevent pelvic
  2. inflammatory disease. N. Engl. J. Med., 1996, 335,1531.
  3. [2] Choroszy-Król, L, Grzybek-Hryncewicz, K., Ruczkowska, J., Stolarczyk J.,
  4. Lorenz, J.: Częstość izolacji Chlamydia trachomatis z cewki moczowej urologicz-
  5. nych chorych. Urol. Pol. 1987, 40, 279-284.
  6. [3] Choroszy-Król, I., Ruczkowska, J.: Współczesne metody diagnostyki zakażeń
  7. wywołanych przez Chlamydia trachomatis u ludzi. Diag. Lab., 1988,24,228-235.
  8. [4] Choroszy-Król, I.: Wykrywanie przeciwciał klasy IgG anty Chlamydia tracho-
  9. matis w surowicy chorych metodą EIA. Diag. Lab.1991, 27,10-13.
  10. [5] Choroszy-Król, I., Ruczkowska, J.: Wyniki leczenia roksytromycyna (Rulid)
  11. chlamydialnego zapalenia cewki moczowej. Przegl. Dermatol. 1993, 80, 201-204.
  12. [6] Garland,- S: M.? Malatt, A., Tabrizi, S., Grando, D., Lees, M. I., An-
  13. drew, J. H., Taylor, H. R.: Chlamydia trachomatis conjunctivitis prevalence
  14. and association with genital tract infection. Med. J. Aust. 1995,162, 363.
  15. [7] Hayes, L. ]., Pecharatana, S., Bailey, R., L., Hampton, T. ]., Pickett, M. A.,
  16. Mabey, D. C. W., Watt, P ]., Ward, M. E.: Extent and kinetics ofgenetic change in
  17. the omp! gene of Chlamydia trachomatis in two villages with endemic Trachoma.
  18. J. Clin. Infect. Dis. 1995,172, 268-272.
  19. [8] Honda, T., Kitade, M., Ueda, N., Furuya, K.: Chlamydia trachomatis
  20. pericarditis in a patient with lung cancer. Chest. 1992,101,1473.
  21. [9] Horner, P. J., Cain, D., McClure, M., Thomas, B. J., Gilroy, C, Ali,
  22. M., Weber, J., Taylor, N., Robinson, D.: Association of antibodies to Chla-
  23. mydia trachomatis heat-shock protein 60 kD with chronic nongonococcal urethri-
  24. tis. Clin. Infect. Dis.1997, 24, 653-660.
  25. [10] Jebakumar S.P.R., Storey C, Lusher M., Nelson ]., Goorney B., Haye
  26. K.R.: Value of screening for oro-pharyngeal Chlamydia trachomatis infection.
  27. J. Clin. Pathol. 1995, 48, 658.
  28. [U] Kariks., J.: Chlamydia trachomatis and SIDS. Med. J. Aust. 1990,152, 384.
  29. [12] Katholm M., Telmer, S., Pedersen, K., Bruun, B., Justesen, T.: Lack of
  30. euidence of an etiological role of Chlamydia trachomatis in recurrent otitis media.
  31. Eur. J. Clin. Microbiol. Infect. Dis. 1991,10, 595.
  32. [13] Koroku, M., Kumamoto, Y, Hirose, T., Nishimura, M., Sato, T., Hayashi, K.,
  33. Tsukamoto, T., Minami, K., Yoshio, H.: Epidemiologic study of Chlamydia tra-
  34. chomatis infection in pregnant women. Sex. Transm. Dis. 1994, 21, 329.
  35. [14] Lefevre, J. C, Escaffre, M.C, Courdil, M., Lareng, M.B.: In vitro evalu-
  36. ation ofactiuities of azithromycin, clarithromycin and sparfloxacin against Chla-
  37. mydia trachomatis. Path. Biol. 1993, 41, 313.
  38. [15] Matsumoto, T., Tanaka, M., Kumazawa, }., Miyazaki, Y., Nakayama,
  39. H., Sagiyama, K., Nagayama, A.: Diagnostic value of Chlamydia Test Puck
  40. in nongonococcal urethritis and ceroicitis: Comparison of Chlamydiazyme, Micro-
  41. Trak, and culture method. Current Therapeutic Research 1991, 49, 389-393.
  42. [16] Olsen, M.A., Sambol, A.R., Bohnert ,V.A.: Comparison of the Syva Micro
  43. Trak enzyme immunoassay and Abbott Chlamydiazyme in the detection of Chlamy-
  44. dial infections in women. Arch. Pathol. Lab. Med. 1995,119,153.
  45. [17] Ostergaad, L., Agner, T., Krarup, E., Johansen, U.B., Weismann, K.,
  46. Gutschik, E.: PCR for detection of Chlamydia trachomatis in endocervical,
  47. urethral, rectal, and pharyngeal swab samples obtained from patients attending an
  48. STD Clinic. Genitourin. Med. 1997, 73, 493-497.
  49. [18] Paukku, M., Puolakkainen, M., Apter, D., Hirvonon, S., Paavonen,
  50. J.: First-void urine testing for Chlamydia trachomatis by polymerase chain reac-
  51. tion in asymptomatic women. Sex. Transm. Dis. 1997, 24, 343-346.
  52. [19] Persson, K., Osser, S.: Lack ofevidence of a relationship between genital symp-
  53. toms, cernicitis and salpingitis and different seronars of Chlamydia trachomatis.
  54. Eur. J. Clin. Microbiol. Infect. Dis. 1993,12,195.
  55. [20] Ruczkowska,- J., Choroszy-Król, I.: Immunofluorescencyjna diagnostyka za-
  56. każeń wywołanych przez Chlamydia trachomatis. Immunol. Pol. 1987,12,63-70.
  57. [21] Ruczkowska, J., Choroszy-Król, I., Grzybek-Hryncewicz, K., Teryks-
  58. Wołyniec, D.: Wykrywanie zakażeń Chlamydia trachomatis w szyjce macicy
  59. szybką metodą immunofluorescencji bezpośredniej przy użyciu znakowanych flu-
  60. oresceiną przeciwciał monoklonalnych. Gin. Pol. 1987, 58, 463-467.
  61. [22] Ruczkowska, J., Choroszy-Król, I.: Badania laboratoryjne w kierunku Chla-
  62. mydia trachomatis; czy wskazują one na spadek liczby zakażeń? Przegl. Epide-
  63. miol. 1998, 52,163-169
  64. [23] Skulnick, M, Small, G. W., Simor, A. E., Low, D. E., Khosid, H., Fra-
  65. ser, S., Chua, R.: Comparison of the Cleawiew Chlamydia Test, Chlamydiazy-
  66. me, and cell culture for detection of Chlamydia trachomatis in women with a low
  67. prevalence of infection. J. Clin. Microbiol. 1991, 29, 2086.
  68. [24] Stupp, R., Mihatsch, M. J., Matter, L., Streuli, R. A.: Acute tubulo-inter-
  69. stinal nephritis with uveitis (TINU - Syndrome) in a patient with serologie evidence
  70. for Chlamydia infection. Klin. Wochenschr. 1990, 68, 971-975.
  71. [25] Thomas, G. B., Jones, J., Sbarra, A. }., Cetrulo, C, Reisner, D.: Isolation
  72. of Chlamydia trachomatis from amniotic fluid. Obstet. Gynecol. 1990, 76, 519-
  73. 520.
  74. [26] Zgórniak-Nowosielska, I., Sławińska, B., Liber, Z., Szczurek, J.: Zaka-
  75. żenia Chlamydia trachomatis w stanach zapalnych narządów moczopłciowych
  76. i niepłodności. Gin. Pol. 1990, 61, 392.