W piśmiennictwie polskim do 1964 roku opisano pięć przypadków mięśniaka gładkokomórkowego pęcherza moczowego (2—7). Campbell i Gis-lason zebrali do 1953 roku 192 przypadki dobrotliwych guzów pęcherza moczowego, spośród których 68 było mięśniakami gładkokomórkowymi.
Mięśniak gładkokomórkowy może być usadowiony w każdej części pęcherza moczowego. Najczęściej spotyka się go w okolicy szyi i trójkąta pęcherza moczowego. Rozrost guza następuje wolno i w związku z tym również wolno narastają objawy kliniczne. Chorzy zazwyczaj skarżą się na zaburzenia oddawania moczu niekiedy połączone z częstomoczem i utrudnieniem wydalania moczu lub nawet całkowitym zatrzymaniem. Stosunkowo często głównym objawem jest krwawienie oraz stany zapalne i to właśnie często prowadzi do mylnego rozpoznania nawrotowego zapalenia pęcherza moczowego, co dobrze ilustruje przypadek opisany przez Schittka. W rozpoznawaniu guzów pęcherza moczowego najlepszą metodą rozpoznawczą jest starannie wykonana cystoskopia. Badania uro-graficzne w tych przypadkach bywają najczęściej negatywne.
Zdjęcia pęcherza moczowego przy urografii rzadko dają uchwytne zmiany patologiczne tak, że konieczne jest wykonywanie cystografii w dodatkowych skośnych ujęciach jak również zastosowanie metody podwójnego kontrastu.
Zdaniem Arnolda istnieją trzy główne badania, które łącznie zezwalają na przedoperacyjne rozpoznanie tego typu guza, są to:
1) badania radiologiczne, z wykonaniem skośnych zdjęć pęcherza moczowego,
2) starannie wykonana cystoskopia,
3) dwuręczne badanie pęcherza w narkozie.
Mięśniak gładkokomórkowy może osiągać różne rozmiary, najczęściej dochodzi do wielkości mandarynki. Opisano jeden przypadek guza tego typu wagi 10 kg. Umiejscowiony bywa najczęściej podśluzówkowo, śródściennie i podsurowicówkowo. W tym ostatnim przypadku może być przyczepiony do ściany pęcherza wąskim zrostem.
Obraz mięśniaka gładkokomórkowego nie odbiega specjalnie od normy swoim wyglądem od mięśniaków gład-kokomórkowych w innych narządach. Utkanie guza jest na ogół jednolite i nie obserwuje się ognisk martwiczych W obrazie histologicznym myoblasty będące podstawowymi komórkami guza często przypominają dobrze zróżnicowaną, prawidłową mięśniówkę pęcherza moczowego. Układają się one jednak w dość regularne pęczki splatające się ze sobą. Unaczynienie guza jest na ogół dość bogate. Stanowią je liczne naczynia włosowate i przed-włosowate a także większe skupienia naczyń przybierających postać szerokich kanałów. To właśnie stosunkowo bogate Unaczynienie jest przyczyną częstego krwawienia guza. Makroskopowo zwykle mięśniak gładkokomórkowy stanowi wpuklający się do pęcherza, gładki twór, twardy owalny. W rzadkich przypadkach dochodzi do wtórnego zapalenia obejmującego część guza.
Wszystkie opisane w piśmiennictwie mięśniaki gładkokomórkowe miały charakter łagodny i nie prowadzą do wznowy i nie złośliwieją. Leczeniem z wyboru jest zabieg operacyjny polegający na doszczętnym wycięciu guza z częścią ściany pęcherza moczowego. W czasie zabiegu operacyjnego można spodziewać się krwawienia ze względu na bogate Unaczynienie guza.
Przypadek 1. Pacjent A. S. nr hist. chor. 13344/75 lat 63 zgłosił się na oddział urologiczny z krwiomoczem, bólami pęcherza moczowego i utrudnionym oddawaniem moczu. Choruje od 4 miesięcy, skarżył się na częstsze oddawanie moczu, okresowe krwawienie i utrudniony odpływ moczu. Dolegliwości te uniemożliwiały mu pracę jako kierowcy. Leczony przez lekarzy ogólnych bez poprawy.
Badanie fizykalne prawidłowe. Nieznaczna tkliwość nad spojeniem łonowym oraz miernego stopnia przerost gruczołu krokowego. Badanie laboratoryjne prawidłowe. Krwiomocz. Zdjęcie przeglądowe dróg moczowych nie wykazało konkrementów.
Urografia: obie nerki wydzielają środek cieniujący prawidłowo, układy kielichowo mied-niczkowe uwidoczniły się dość dobrze, moczowody fragmentaryczne. Pęcherz moczowy średniej wielkości, symetryczny, granice wyraźne wykazujące lekkie beleczkowanie. W dolnej części pęcherza stwierdza się ujemny cień wielkości orzecha włoskiego.
Cystoskopia: Pęcherz wypełnia się do 80 ml pojemności z bólem. Stwierdza się guz wielkości renklody broczący krwią na tylno górnej ścianie pęcherza moczowego, krwawienie uniemożliwia dokładną interpretację.
Operacja: Z cięcia środkowego dolnego dotarto do pęcherza moczowego, stwierdzono zgrubienie jego ścian. Otwarto pęcherz stwierdzając uszypułowany na szerokiej podstawie gładki guz wielkości walca 3x6 cm o gładkiej powierzchni i mięsistej konsystencji. Guz amputowano wraz ze ścianą pęcherza moczowego. Śluzówka pęcherza moczowego przerosła, obrzękła, silnie zaczerwieniona. Ujście moczowodowe niewidoczne z powodu istniejącego stanu zapalnego. Szyja pęcherza przepuszcza opuszkę palca. Zeszyto ścianę pęcherza moczowego i powłok. Cewnik operacyjny do pęcherza moczowego na stałe. Przebieg pooperacyjny gładki.
Badanie histopatologiczne: Leyomyoma. Ve-sicae urinariae. (R-15341). Opisany przypadek jest klasycznym przykładem omawianego guza, warto podkreślić pozytywne badania radiologiczne i cystoskopowe.