PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Ocena skuteczności leczenia łagodnego rozrostu stercza preparatem Hytrin (terazosin hydrochloride) na podstawie wicloośrodkowej próby klinicznej
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2001/54/4.

autorzy

Eugeniusz Miękoś, Zbigniew Trzepizur, Waldemar Różański, Radosław Boniecki, Janusz Kuśnierz, Cezary Zydek, Zbigniew Jabłonowski
Klinika Urologii Instytutu Chirurgii Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi Kierownik kliniki: prof, dr hab. med. Eugeniusz Miękoś

słowa kluczowe

stercz, łagodny rozrost stercza, leczenie farmakologicznc-terazosin-blokery receptora a-l adrenergicznego

streszczenie

* Badania przeprowadzono na zlecenie ABBOTT Laboratories Poland Sp. z o. o.
Cci pracy. Celem pracy była ocena skuteczności i bezpieczeństwa stosowania preparatu Hytrin (terazosyny) u chorych leczonych z powodu łagodnego rozrostu stercza.
Materiał i metoda. W pięciu ośrodkach klinicznych w Polsce przeprowadzono badania 117 chorych leczonych z powodu łagodnego rozrostu stercza. Średni wiek chorych wynosił 64,43 lat. Zakwalifikowani do leczenia pacjenci leczeni byli preparatem Hytrin. Początkowo otrzymywali lek w dawce 1 mg na dobę przez 7 dni, a następnie 2 mg przez kolejne 7 dni. W przypadku dobrej tolerancji chorego na lek dawkę zwiększano do 5 mg na dobę. Łącznie leczenie trwało 84 dni. Badania kontrolne wykonywano podczas pierwszej wizyty, a następnie w 14, 42 i 84 dniu leczenia. Podczas pierwszej i ostatniej wizyty chorym wykonywano badania laboratoryjne: badanie ogólne moczu, posiew moczu, APTT, PT, jonogram (Na, K, CI, Ca, Mg, P), PSA, morfologię, poziom mocznika, kreatyniny, poziom kwasu moczowego, fosfatazy alkalicznej, transaminaz, bilirubiny oraz dwuwęglanów w surowicy. W czasie każdej wizyty dokonywano pomiaru ciśnienia tętniczego, tętna, liczby oddechów na minutę. Każdorazowo chory wypełnia) kwestionariusz IPSS i oceniał jakość życia według formularza AUA. U każdego chorego podczas pierwszej i ostatniej wizyty wykonywano badania ultrasonograficzne z ocena nerek, pęcherza moczowego, objętości gruczola-ka stercza, zalegania moczu w pęcherzu moczowym po mikcji, wykonywano badanie urodynamiczne (uroflowmetrię) oraz badanie DRE.
Wyniki. Z grupy 117 chorych zakwalifikowanych do leczenia preparatem Hytrin wykluczono dwóch pacjentów, gdyż stwierdzono raka stercza. Analizie statystycznej poddano 115 (98,27%) chorych. Zaobserwowano, że korzystny efekt terapeutyczny uzyskano już po pierwszych dwóch tygodniach przyjmowania leku w jednorazowej dawce na początku po 1 mg przez 7 dni, a następnie po 2 mg. W miarę zwiększenia dawki jednorazowej do 5 mg na dobę efekt terapeutyczny był jeszcze korzystniejszy. Uzyskano wyraźną znamienną statystycznie poprawę zmniejszenia nasilenia dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych ocenianych według 1-PSS i jakości życia OoL oraz przy pomocy badań urodynamicznych (uroflowmetrii).
Wnioski. Leczenie chorych na łagodny rozrost stercza preparatem Hytrin jest bezpieczne. Uzyskany efekl terapeutyczny wyrażony jest wyraźnym zmniejszeniem się dolegliwości związanych z mikcją i poprawą jakości życia chorych, poprawą parametrów urodynamicznych i zmniejszeniem zalegania moczu w pęcherzu po mikcji.
WSTĘP Najczęstszą chorobą mężczyzn powyżej 50. roku życia jest łagodny rozrost stercza (benign prostatic hyperpla-sia-BPH). Większość chorych z objawami łagodnego rozrostu stercza o niewielkim lub średnim nasileniu kwalifikuje się do leczenia zachowawczego. W leczeniu zachowawczym łagodnego rozrostu stercza stosuje się cztery podstawowe grupy leków: • antagoniści receptorów alfa-adrenergicznych, • leki wywierające wpływ na środowisko hormonalne gruczołu krokowego (inhibitory 5-alfa-reduktazy), • środki pochodzenia roślinnego, • makrolidy polienowe [1,4]. Obecnie niezaprzeczalną wartość terapeutyczną mają dwa rodzaje leków: leki blokujące receptory alfa-adrene-rgiczne oraz leki blokujące enzym 5-alfa reduktazy. Leki, blokujące receptory alfa-adrenergiczne, powodują rozluźnienie mięśniówki gładkiej stercza, cewki sterczowej oraz szyi pęcherza moczowego. Pierwszym lekiem, selektywnie blokującym receptory alfa 1 adrenergiczne, była prazosyna. Stosowanie ich u części chorych na początku leczenia spowodowało spadki ciśnienia tętniczego krwi, natomiast klinicznie zauważano znaczną poprawę w mik-cji chorych z łagodnym rozrostem stercza, zmniejszenie zalegania moczu w pęcherzu moczowym oraz poprawę przepływu cewkowego. Do kolejnej generacji tej grupy leków należy m. in. terazosin (Hytrin), który podaje się w jednorazowej dobowej dawce. Znacznie rzadziej występują po tych lekach spadki ciśnienia tętniczego krwi czy inne objawy uboczne (znużenie, złe samopoczucie, senność). Stosowanie tych leków uznano za najbardziej skuteczną i efektywną formę leczenia zachowawczego łagodnego rozrostu stercza, a ponieważ u około 50% chorych współistnieje nadciśnienie tętnicze krwi, możliwe jest leczenie obu jednostek chorobowych jednym lekiem. Leki z tej grupy, poza działaniem hipotensyjnym, zapobiegają przerostowi mięśnia serca, wspomagają leczenie przewlekłej niewydolności krążenia i minimalizują zaburzenia krążenia obwodowego [5,9]. CEL PRACY Celem pracy była ocena skuteczności i bezpieczeństwa stosowania preparatu Hytrin (terazosyny) u chorych leczonych z powodu łagodnego rozrostu stercza -na podstawie oceny nasilenia dolegliwości i jakości życia, ocenianych za pomocą formularzy 1-PSS i AUA QoL oraz na podstawie wpływu leku na dynamikę mik-cji- MATERIAŁ I METODA Badania przeprowadzono w pięciu urologicznych ośrodkach klinicznych w Polsce w okresie od kwietnia do listopada 1999 roku (tab. 1). Lek oceniano w otwartym wieloośrodkowym badaniu krajowym. Pełnym programem objęto 115 chorych na łagodny rozrost stercza w wieku 44-77 lat (średnia wieku 64,43 lat). Z grupy 117 chorych dwóch zdyskwalifikowano z uczestnictwa w programie z powodu rozpoznania raka stercza. Objawy uboczne stwierdzono u ośmiu chorych. Siedmiu z nich, z powodu narastania objawów ubocznych, wykluczono na różnych etapach badania. Jeden choiy pozostał do końca badania pomimo utrzymujących się zawrotów głowy (tab. 6). Uwzględniając ośmiu wymienionych chorych w obliczeniach statystycznych uzyskano łączną liczbę 115 pacjentów. Warunkiem włączenia do próby było rozpoznanie łagodnego rozrostu stercza u osób z nasileniem dolegliwości w skali I-PSS powyżej lub równej 8 punktom, z przepływem cewkowym w przedziale od 5 ml/s do 15 ml/s. Minimalna objętość uzyskanego moczu podczas przepływu cewkowego wynosiła 100 ml, zaleganie moczu w pęcherzu moczowym po mikcji <300 ml. Leczenie preparatem Hytrin trwało 84 dni. W tym czasie chory zgłaszał się na cztery kontrolne wizyty w 1., 14., 42., 84. dniu przyjmowania leku (tab. 2). W dniu wizyty kwalifikującej chory otrzymywał lek, który przyjmował w dawce jednorazowej przez pierwsze 7 dni po 1 mg przed snem, następnie przez kolejne 7 dni podawano lek w dawce 2 mg na noc. W przypadku dobrej tolerancji leku dawkę dobową zwiększano do 5 mg na noc przez 70 dni. Badanie kończono po 84 dniach przyjmowania leku. Skuteczność leczenia oceniano na podstawie skali I-PSS i skali jakości życia (QoL) (tab. 3). Bezpieczeństwo oceniano na podstawie spontanicznie obserwowanych objawów niepożądanych, pomiaru ciśnienia krwi, tętna oraz liczby oddechów (tab. 3 i 4). Obliczenia statystyczne przeprowadzono przy pomocy programu CSS-Statistica. Normalność rozkładów sprawdzono testem Schapiro--Wilka na poziomie istotności a=0,005. Przy niespełnieniu prób zależności wykonywano test nieparametryczny Wilcoxona. Porównanie między próbami zależnymi dla rozkładów normalnych przeprowadzono testem t-Stude-nta. WYNIKI BADAN W pięciu ośrodkach klinicznych w Polsce przeprowadzono próbę określającą skuteczność i bezpieczeństwo leczenia terazosyną u 115 chorych z gruczolakiem stercza, których monitorowano przez 12 tygodni. Określano wpływ stosowanego leku na wielkość stercza, zaleganie moczu po mikcji, jakość życia (QoL) i I-PSS, przyjętą powszechnie w Polsce i wielu krajach Europy jako standard. Obiektywizację i potwierdzenie uzyskanych wyników zweryfikowano badaniem uroflowmetrycznym. Bezpieczeństwo stosowania terazosyny oceniano na podstawie pomiarów ciśnienia tętniczego krwi i tętna. Uzyskano średnią wartość ciśnienia skurczowego przed badaniem rzędu 141,05 mmHg, rozkurczowego 87,72 mmHg, po zakończeniu badania średnic ciśnienie skurczowe 128,25 mmHg, rozkurczowe 81,11 mmHg (różnica statystycznie istotna p<0,001). Wartość tętna przed rozpoczęciem badania i po zakończeniu - bez różnic statystycznie istotnych (ryc. 1,2,3)- Analiza liczby oddechów na minutę przed i po leczeniu nie wykazała różnic statystycznych (ryc. 4). Ocena stopnia nasilenia dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych oraz jakości życia mierzone były w skali I-PSS oraz QoL. Podczas każdej z czterech wizyt stwierdzono spadek I-PSS średnio z 15,931 przy pierw- szej wizycie do 8,99 przy czwartej wizycie po 12 tygodniach. Różnice pomiędzy wartościami średnimi IPSS, określanymi przed leczeniem i po zakończeniu leczenia, są statystycznie znamienne (p<0,001) (ryc. 5). Ocena jakości życia (QoL) podczas pierwszej wizyty wynosiła średnio 3,7; natomiast podczas czwartej wizyty uzyskano wynik 2,546 punktu. Różnice między wartościami średnimi QoL, określanymi przed leczeniem i po zakończeniu leczenia, są statystycznie znamienne (p< 0,001) - (ryc. 6). Średni przepływ cewkowy przed leczeniem wynosił 9,949 ml/s, po zakończeniu leczenia 13,441 ml/s (różnica statystycznie istotna p<0,001) (ryc. 8). W badanej grupie średnia objętość zalegającego moczu w pęcherzu moczowym po mikcji przed leczeniem wynosiła 67,78 ml, po zakończeniu badania - 21,73 ml (różnica statystycznie istotna p<0,001) (ryc. 7). Średnia objętość stercza przed leczeniem wynosiła 39,99 cm\\\', po zakończeniu leczenia -37,93 cm3 (różnica statystycznie istotna p<0,001). Analiza wyników laboratoryjnych (tab. 5), wykonana podczas pierwszej i ostatniej wizyty, wykazała: średnia liczba leukocytów podczas pierwszej wizyty wynosiła 6,37x103/mm3, po zakończeniu leczenia - 6,15xl03/mm3 (różnice statystycznie nieistotne), średnia liczba erytrocytów podczas pierwszej wizyty wynosiła 4,74xl06/mm3, po zakończeniu leczenia - 4,67xl0(\\\'/mm3 (różnice statystycznie istotne p<0,05), średnia wartość hematokrytu podczas pierwszej wizyty wynosiła 43,03% po zakończeniu leczenia - 42,41% (różnica statystycznie istotna p<0,01), średnia wartość hemoglobiny podczas pierwszej wizyty wynosiła 13,37 g/dl, natomiast podczas ostatniej wizyty -12,87 g/dl (różnica statystycznie istotna p<0,001), średnia liczba płytek krwi podczas pierwszej wizyty wynosiła 234,46xl03/mm3 a po leczeniu - 219,27xl03/mm3 (różnica statystycznie istotna p<0,001). Średni poziom mocznika podczas pierwszej wizyty wynosił 5,66 mmol/1, natomiast podczas ostatniej wizyty - 4,89 mmol/1 (różnica statystycznie nieistotna). Średnie stężenie kreatyniny podczas pierwszej wizyty wynosiło 102,50 mmol/1 i ostatniej -103,96 mmol/1 (różnica statystycznie nieistotna). Średni poziom fosfatazy alkalicznej podczas pierwszej wizyty wynosił 76,42 U/L i ostatniej - 76,31 U/L, i wykazał różnicę statystycznie nieistotną. Średni poziom aminotransferazy asparaginowej przed leczeniem wynosił 24,53 U/L po zakończeniu leczenia - 24,71 U/L (różnice statystycznie nieistotne), natomiast średni poziom aminotransferazy alani-nowej przed rozpoczęciem leczenia wynosił 26,5 U/L, po zakończeniu leczenia - 24,44 U/L (różnica statystycznie istotna p<0,05). Średni poziom bilirubiny na początku leczenia wynosił 13,51 umol/1, natomiast po zakończeniu leczenia - 13,40 u.mol/1 (różnica statystycznie nieistotna), średni poziom kwasu moczowego przed leczeniem wynosił 302,02 mmol/1, po zakończeniu leczenia - 307,94 mmol/1 (różnica statystycznie nieistotna). Analiza dwuwęglanów przed i po leczeniu nie wykazała istotnych różnic statystycznych. Średni poziom dwuwęglanów przed rozpoczęciem leczenia wynosił 23,15 uEq/l, po leczeniu - 23,8 u.Eq/1, Współczynnik APTT przed leczeniem i po zakończeniu leczenia był identyczny i wynosił 1,1 INR, natomiast średnie wartości PT przed leczeniem i po leczeniu były identyczne i wynosiły również 1,1 INR (różnice statystycznie nieistotne). Ocena średniego poziomu swoistego antygenu sterczowego (PSA), wynosząc przed leczeniem 2,733 ng/ml i po leczeniu - 2,546 ng/ml, nie wykazała różnic statystycznie istotnych. Badany przed leczeniem średni poziom sodu (Na) wynosił 142,00 mmol/1, po zakończeniu leczenia - 141,85 mmol/1 (różnica statystycznie nieistotna). Średni poziom potasu (K) przed leczeniem i po leczeniu wynosił 4,42 mmol/1 (różnice statystycznie nieistotne). Wartość średnia chloru (Cl) przed leczeniem wynosiła 103,93 mmol/1, po leczeniu - 103,13 mmol/1 (różnica statystycznie nieistotna). Średni poziom wapnia (Ca) przed leczeniem wynosił 2,33 mmol/1, po leczeniu - 2,31 mmol/1 (różnica statystycznie nieistotna), natomiast różnice statystycznie istotne p<0,05 uzyskano analizując średnie wartości fosforu (P) przed leczeniem 1,65 mmol/1 i po zakończeniu leczenia 1,60 mmol/1. Wartość średnia poziomu magnezu (Mg) w surowicy krwi przed leczeniem wynosiła 2,55 mmol/1, po leczeniu wynosiła 1,39 mmol/1 (różnica statystycznie istotna p<0,05) (tab. 3, 4, 5). Objawy uboczne podczas stosowania terazosyny obserwowano u ośmiu chorych (6,95%), to jest: hipotonię ortostatyczną u czterech chorych, tj. u 3,47% (w tym u jednego chorego wystąpiły dwa objawy uboczne w postaci hypotonii i skurczów łydek), bóle zamostkowe u jednego chorego (0,86%), przejściowe zawroty głowy u jednego chorego (0,86%), tachykardia u jednego chorego (0,86%), bradykardia u jednego chorego (0,86%). Siedmiu z nich, z powodu narastania objawów ubocznych, wykluczono na różnych etapach badania. Jeden chory pozostał do końca badania pomimo utrzymujących się zawrotów głowy (tab.6). Z grupy 117 chorych dwóch pacjentów (1,70%) w trakcie kwalifikacji do programu ze względu na wysokie wartości PSA zakwalifikowano do biopsji stercza i rozpoznano u nich raka prostaty. Chorych tych wykluczono z dalszych badań. Powyższa próba kliniczna jest więc badaniem przesiewowym. Pełnym programem objęto 115 chorych na łagodny rozrost stercza. DYSKUSJA Podstawą do stosowania leków alfa-adrenolitycznych jest fakt, że przeszkoda podpęcherzowa u chorych z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego jest spowodowana przez dwie niezależnie od siebie współistniejące komponenty: mechaniczną i dynamiczną. Mechaniczna spowodowana jest uciskiem powiększonego gruczołu krokowego na sterczowy odcinek cewki moczowej, co powoduje jej przewężenie. Komponenta dynamiczna natomiast jest skutkiem skurczu gładkich włókien mięśniowych w obrębie samego gruczołu krokowego, sterczowego odcinka cewki oraz w obrębie szyi pęcherza moczowego. Włókna mięśniowe gładkie są pod względem ilościowym dominującym składowym elementem w obrazie histologicznym łagodnego rozrostu stercza. Ich skurcz zależny jest od pobudzenia receptorów alfa-1-adrenergicznych, które w szczególnie dużej liczbie występują w okolicy dna pęcherza moczowego, w obrębie sterczowego odcinka cewki i samego stercza f 10,11). Alfa-adrenolityki, blokując receptory alfa--1-adrenergiczne, doprowadzają do zmniejszenia napięcia włókien mięśniówki gładkiej, co powoduje zmniejszenie dynamicznej komponenty wzrostu oporu dopęcherzowe-go. Stopień poprawy parametrów urodynamicznych jest tym większy po zastosowaniu leków alfa-adrenolitycznych, im większy jest proporcjonalny udział włókien mięśniówki gładkiej u danego chorego w ogólnej masie gruczołu krokowego. Leki alfa-adrenolityczne, ze względu na stopień selektywności działania w stosunku do receptorów alfa-1--adrenergicznych, podzielono na dwie zasadnicze grupy środków o niewielkiej bądź wysokiej selektywności. Leki działające nieselektywnie wywierają efekt adrenolityczny zarówno na receptory alfa-1, jak i alfa-2-adrenergiczne np. fenoksybenzamina. Są to środki, które nie są już obecnie stosowane w leczeniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Leki drugiej grupy, wybiórczo blokujące receptory alfa-1-adrenergiczne, stosowane obecnie szeroko w leczeniu BPH, podzielono na te o krótszym okresie działania (np. alfuzosyna) i te, których okres działania jest przedłużony, np. terazosyna, tamsulosyna [12,13]. Wybiórczość leków alfa-adrenolitycznych pozostaje w ścisłym związku z częstością występowania powikłań podczas ich stosowania. Bóle i zawroty głowy, ogólne osłabienie, senność, or-tostatyczne spadki ciśnienia tętniczego są najczęstszymi, a zarazem najpoważniejszymi powikłaniami, występującymi podczas leczenia lekami alfa-adrenolitycznymi. Jest to powód, dla którego blisko 16% chorych pozostaje wyłączonych z dalszego leczenia tymi środkami. Powikłania te po przerwaniu leczenia są w pełni odwracalne [14]. Leki alfa-adrenolityczne cechują się szybkim początkiem działania oraz określoną kliniczną skutecznością: powodują wzrost maksymalnego przepływu cewkowego o średnio 20%-30% oraz zmniejszenie stopnia nasilenia odczuwanych dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych średnio o 20%-50% [15,3]. Są obecnie lekami pierwszego rzutu jeśli chodzi o leczenie zachowawcze chorych z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego. Ich zastosowanie w ciągu ostatnich kilku lat ciągle wzrasta. Sumaryczne dane, dotyczące alfa 1 blokerów w czasie leczenia BPH oraz klinicznej oceny ich czułości wg de Mey\\\'a [8], przedstawiają się następująco: selektywna farmakokinetyka dotyczy tylko tamsulosyny, natomiast wybiórcze oddziaływanie na alfa 1 receptory dotyczy terazosyny, doksazosyny i alfuzo-syny. Terazosynę charakteryzuje duża skuteczność w obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi, zmniejszenie objętości gruczolaka stercza podczas jej stosowania, dowolność w wyborze stosowanej dawki, możliwość stosowania jednorazowej dawki dobowej oraz możliwość stosowania dawek wzrastających tj. 1 mg, 2 mg oraz 5 mg. Parametry te zostały w pełni potwierdzone w przeprowadzonych przez nas badaniach. Autorzy [2,5,6,7] w licznych opracowaniach zwracają uwagę na ortostatyczne działanie antagonistów alfa 1 ad-renergicznych. Brogden i wsp. oraz Stomaszek i wsp. (wg. 7) stwierdzili zawroty głowy lub omdlenia u 0,15%--16% chorych przy stosowaniu Prazosyny. Podobne objawy po stosowaniu doksazosyny obserwował Young i wsp.: zawroty głowy u 14%, nadciśnienie w 8,1%, a Fulton i wsp. objawy te stwierdzili w badanych grupach odpowiednio w 15,6% i 17,0%. Natomiast Wilde i wsp. [16] w ocenie klinicznej tamsulosyny zawroty głowy stwierdzili w 3,4 - 4,5%, omdlenia zaś w 0,3% przypadków. W naszym materiale objawy uboczne w czasie leczenia preparatem Hytrin były znikome, ponieważ aż u 93,04% leczonych nie występowały. Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi stwierdzono u czterech badanych, tj.u 3,47% chorych (w tym u jednego obok obniżenia ciśnienia tętniczego występowały także kurcze łydek). Bóle w okolicy serca u jednego chorego (0,86%), tachykar-dia u jednego (0,86%) oraz bradykardia - także u jednego chorego (0,86%). Ponadto zawroty głowy, które były objawem ubocznym obserwowanym przez wielu autorów [14,16], w naszym materiale wystąpiły zaledwie u jednego chorego, stanowiąc 0,86%. Podsumowując wyniki wieloośrodkowej próby klinicznej stosowania terazosyny (Hytrin) w leczeniu chorych z łagodnym rozrostem stercza należy stwierdzić, że lek ten jest bezpieczny i bardzo dobrze tolerowany przez chorych. Daje bardzo dobry efekt terapeutyczny wyrażony zmniejszeniem się lub ustąpieniem objawów dyzurycznych, zdecydowaną poprawą jakości życia, statystycznie znamiennym zmniejszeniem się objętości gruczolaka stercza i poprawą objektywnych parametrów urodynamicziiych oraz zmniejszeniem zalegania moczu w pęcherzu moczowym. WNIOSKI Na podstawie analizy przedstawionych wyników można sformułować następujące wnioski: 1. Leczenie chorych na łagodny rozrost stercza preparatem Hytrin jest skuteczne i bezpieczne. 2. Ryzyko wystąpienia niekorzystnych następstw leczenia terazosyną jest znikome i wynosi w badanym materiale około 6,95%. 3. Po zastosowaniu terazosyny w dawce leczniczej 5 mg uzyskuje się dobry efekt terapeutyczny, wyrażony wyraźnym zmniejszeniem się dolegliwości związanych z mikcją, poprawą jakości życia chorych, poprawą parametrów urodynamicziiych i zmniejszeniem zalegania moczu w pęcherzu moczowym.

piśmiennictwo

  1. 1. Arie J: Symptomatic BPH and Hypertension: Does Comorbidity Affect Quality of Life? Eur Urol 1998; 34 (suppl): 29.
  2. 2. Borówka A, Koziej M: Ocena skuteczności leczenia doxazosynq chorych nu łagodny rozrost stercza. Wyniki wstępne międzynarodowej próby wieloośrodkowej. Uroi Pol 1998; 51: la (suppl): 35.
  3. 3. Hanccki R: Fannakologiczne leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Nowa Med 1996: 2: 8.
  4. 4. Miękoś E: Leczenie farmakologiczne łagodnego rozrostu stercza. Prawo i Marketing dla lekarzy; Urologia 2000; 20: 3
  5. 5. Brawcr MK, Adams G, Epstein H: Terazosin in treatment of benign prostatic hyperplasia. Arch Fam Med 1993; 116: 1826.
  6. 6. Caine M, Raz S, Zeigler M: Adrenergic and cholinergic receptors in the human prostate prostatic capsule and bladder neck. Br J Urol 1994; 47: 193.
  7. 7. Chappie CR: Medical therapy and quality of life. Eur Urol 1998; 34 (suppl 2): 10.
  8. 8. De Mey C, Michel MC, Mc Ewen J, Moreland T: A double--blind companion of terazosin and lamsulosin on their differential effects on ambulatory blood pressure and nocturnal orthostatic stres testing. Eur Urol 1998; 33 (5): 481.
  9. 9. Kirby RS, Pool JL: Alpha adrenoreceptor blockade in the treatment of benign prostatic hyperplasia: past, present and future. Br 1 Urol 1997; 80: 521.
  10. 10. De Mey C: Cardiovascular effects of alpha-blockers used for the treatment of symptomatic BPH: Impact on safety and well-being. Eur Urol 1998; 34.
  11. 11. Firshman WII, Kolob F: Alpha - adrenergic blocking drugs in clinical medicine. J. Clin Phannacol. 1999; 39: 7.
  12. 12. Duzendorfer U: Clinical experience: symptomatic managment of BHP with terazosin. Urology 1988; 3 7 (suppl.): 27.
  13. 13. Haakenson C, Machi M, Narayan H, Padlcy RJ: The efficacy of terazosin, finasteride, or both in benign prostatic hyperplasia. N Engl J Med 1996; 335.117
  14. 14. Lee E, Lee C: Clinical compulsion of selective and non-selective ulpha-lA-adrenoceptor antagonist in benign prostatic hypoplasia: Studies on lamsulosin in a fixed dose and terazosin in increasing doses. Br J Urol 1997; 80: 606.
  15. 15. Rhodes PR, Krogh RH, Bruskewitz RC: Impact of dmg therapy on benign prostatic hyperlasia-specific quality of life. Urology 1999,53: 1090.
  16. 16. Wilde MI, Fitton A, Sorkin EM: Terazosin. A review of its pharmacodynamic and pharmacokinetic properties and therapeutic potential in benign prostatic hyperplasia. Drugs Ageing 1993; 3: 258.

adres autorów

Eugeniusz Miękoś
Klinika Urologii Instytutu Cltintrgii WAM 90-549 Łódź,
ul. Żeromskiego 113
tel/fax (o-42) 636 82 14