english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

Ściana pęcherza moczowego według tradycyjnych opisów składa się z trzech błon: zewnętrznej - błony surowiczej, środkowej - błony mięśniowej i wewnętrznej -błony śluzowej. Warstwy te wyróżniono ze względu na budowę i czynność jakie wypełniają. Każda z tych błon posiada własny układ naczyń tętniczych pochodzący z tego samego źródła to jest z tętnic pęcherzowych. Naczynia tętnicze sąsiadujących ze sobą błon są ze sobą ściśle powiązane układem licznych anastomoz. Z treści dostępnej nam literatury można wyciągnąć bardzo ogólny wniosek, że w błonie surowiczej i mięśniowej układ naczyń jest okrężny z licznymi anastomozami. Trudno jest doszukać się sieciowego układu naczyń. Występują tam naczynia zarówno dużego, średniego jak i małego kalibru, a kręty przebieg wydaje się mieć związek z brakiem napięcia fragmentów tkanek ściany pęcherza poddanych badaniu. Najbardziej charakterystyczny jest układ naczyń w błonie śluzowej tworzący wyraźną sieć naczyń wyłącznie małego kalibru widoczną już pod małym powiększeniem. Nie wiadomo, czy przebieg naczyń tętniczych, ich zmienność, gęstość i kaliber ma istotny związek z płcią i wiekiem, gdyż w żadnej z dostępnych nam prac nie znaleźliśmy prób oceny takiego związku. Badaniem przebiegu naczyń tętniczych w błonach pęcherza moczowego zajmował się w latach dwudziestych naszego stulecia M. v. Mollendorff (5), posługując się w swoich badaniach metodami histologicznymi. Podobnych metod używał w latach sześćdziesiątych E. v. Hienzsch i wsp. (4), uzupełniając je badaniami radiologicznymi, stosując technikę angiografii, w ocenie unaczynienia tętniczego pęcherzy zwierzęcych (psich). Całą serię badań dotyczących mikroangioarchitektoni-ki naczyń tętniczych błon pęcherza moczowego wykonali Rosjanie, niezależnie od siebie, E. Siergiejenko (9) i M. Sigal (10). Poddawali oni ocenie unaczynienie tętnicze pęcherzy moczowych ludzkich jak też zwierzęcych (psich) wyciągając wnioski wspólne o ich unaczynieniu bez względu na pochodzenie materiału do badań. Próbę oceny zmienności przebiegu naczyń tętniczych w ścianie pęcherza moczowego w przebiegu nowotworów narządu moczowo-płciowego podjęli Romanowski i wsp. (6), Twardosz i wsp. (11), Schwarzbach i wsp. (8), Hsu-CT (3), Boijsen (2). Oceniali oni układ naczyń tętniczych w tkankach silnie zmienionych chorobowo, stosując metody angiograficzne mogące uwidocznić jedynie naczynia dużego i średniego kalibru. W żadnym z dostępnych nam podręczniku urologii, anatomii prawidłowej czy też histologii nie spotkaliśmy się z opisem unaczynienia tętniczego poszczególnych błon pęcherza moczowego. W dostępnym nam piśmiennictwie z ostatnich sześćdziesięciu lat znaleźliśmy tylko dwie prace opisujące przebieg naczyń tętniczych w błonach ścian pęcherza moczowego u zdrowych ludzi, w których posługiwano się metodą mikroangiografii. W latach sześćdziesiątych próbę taką podjął Aumuller (1), a w latach osiemdziesiątych Sarma (7). Oceniali oni unaczynienie tętnicze pęcherza moczowego u ludzi w bardzo zaawansowanym wieku, uzyskując wyniki różniące się między sobą w znacznym stopniu. Zachęca to do podjęcia dalszych badań w tym kierunku, gdyż dają one możliwość porównania prawidłowego unaczynienia pęcherza moczowego z unaczynieniem zmienionym chorobowo na przykład przez procesy nowotworowe.

MATERIAŁ I METODA

Przeprowadzono pośmiertne badania na blokach narządowych pobranych z dwudziestu pięciu zwłok kobiet w wieku od trzydziestu do pięćdziesięciu sześciu lat. Wszystkie rodziły, żadna nie rodziła cięciem cesarskim, przyczyną zgonu żadnej z nich nie była choroba nowotworowa. Wywiad urologiczny nie obciążony. Preparaty pobierano w czasie rutynowych sekcji zwłok w szpitalach na terenie Szczecina. Wycięte preparaty poddawano dwudziestoczterogodzinnej kąpieli w wodzie z dodatkiem heparyny w ilości 5000 j.m. na 500 ml wody. Później płukano preparat w strumieniu zimnej, bieżącej wody przez następną dobę. Po tym czasie Wypreparowano duże naczynia tętnicze i wypełniano je kontrastem radiologicznym Microtrast firmy Nicholas pod kontrolowanym ciśnieniem około 200 mmHg. Tak przygotowany preparat utrwalono w całości 10% zobojętnionym roztworem formaliny przez co najmniej cztery tygodnie. Następnie wycinano fragmenty tkanek z różnych części pęcherza za wyjątkiem trójkąta pęcherzowego. Wycięte skrawki mające grubość około 4-5 mm układano seryjnie na filmie, po czym wykonywano zdjęcia rtg aparatem do struktur typu Unipan 401 z lampą mikroogniskową. Zdjęcia wykonywano na filmach XT-2 firmy Foton-Organika bez zastosowania ekranu wzmacniającego. Odległość lampy od kasety 1,7 m. Preparaty umieszczono w odległości 1,5 m od kasety uzyskując w ten sposób powiększenie 4,1 raza. Z niektórych uzyskanych radiogramów wykonywano odbitki fotograficzne.

WYNIKI

Analiza zdjęć mikroangiograficznych pozwoliła na wykazanie różnic w przebiegu naczyń krwionośnych w poszczególnych błonach ściany pęcherza moczowego. Stwierdzono, że w błonie najbardziej zewnętrznej, to jest surowiczej, występuje znaczna ilość naczyń dużego kalibru. Są to naczynia o silnie poskręcanym przebiegu, oddające liczne gałęzie o stopniowo zmniejszającym się kalibrze, biegnące ku środkowi do głębszych warstw ściany pęcherza (ryc. 1).

W błonie mięśniowej występują tylko pojedyńcze naczynia dużego kalibru. Podobnie jak w błonie surowiczej mają one przebieg kręty. Przeważają tu naczynia średniego kalibru. Siatkowaty układ naczyń jest tu bardzo słabo zarysowany, można mówić nawet o jego pewnej ogniskowości (ryc. 2).

Zupełnym uporządkowaniem naczyń charakteryzuje się błona śluzowa. Układ sieciowy występuje tu na całej grubości błony, nawet na fotografiach tkanek nie napiętych widoczne są wyraźne oczka sieci naczyniowej. Czytelność obrazu wywołana jest występowaniem tylko jednego kalibru naczyń to jest naczyń małych (ryc. 3). Obraz taki uzyskano z preparatów otrzymanych ze wszystkich części pęcherza moczowego.

DYSKUSJA

W przeprowadzonych przez nas badaniach próbowaliśmy ocenić przebieg naczyń w poszczególnych błonach ściany ludzkiego pęcherza moczowego, nie zmienionego chorobowo. Uzyskaliśmy wyniki (w odpowiednich grupach wiekowych) zbliżone do wyników pracy Aumuller a (1), natomiast różniły się one od uzyskanych przez Sarmę (7). Różnice te dotyczą szczególnie błony śluzowej. W jego obrazach angiograficznych trudno doszukać się sieciowego układu naczyń. W badanych preparatach stwierdził

on występowanie naczyń dużego kalibru we wszystkich błonach ściany pęcherza moczowego. Trudno nam dyskutować z wynikami Romanowskiego i wsp. (6), Twardosza i wsp. (11), Schwarzbacha i wsp. (8), Hsu-CT (3) i Boijsena (2), gdyż badali oni tkanki zmienione chorobowo. Nie stosując metod mikroangiograficznych nie mogli oni ocenić małych naczyń szczególnie błony śluzowej. Również wyniki otrzymane z badań na preparatach zwierzęcych nie mogą być użyte do porównań. Brak doskonałego opisu unaczynienia błon ściany pęcherza moczowego w podręcznikach urologii, anatomii czy histologii wydaje się być luką godną wypełnienia.

1. 1. Aumuller G.\\\\ Uber die blutgefasse der menschlichen Harnblase. Anat. Anz. Bd., 1971, 129, 2, 197. —
2. 2. Boijsen E., Nilsson J.: Angiography in the diagnosis of tumors of the urinary bladder. Acta Radiol., 1962, 57, 4, 241. —
3. 3. Hsu-CT, Cheng-YS: Clinical significance of preservation of the superior and inferior vesical arteries in the recovery of bladder function after radical operation for uterine cervical cancer. Am. J. Obstet. Gynecol., 1971, 111, 3, 391. —
4. 4. Hienzsch E., Arndt J., Albert L., Walmuth L., Kriester A.: Die Wirkung der gamma--strahlung des kobalt-60 auf die durchblutungsgeminderte Harnblasenwand. Eine tierexperi-mentelle Studie. Z. Urol. Nephrol., 1970, 63, 11, 847. —
5. 5. Mollendorf W., Schroder R.:Handbuch der mikroskopischen Anatomie des Mensehen. Springen, Verlag, Berlin, 1930, 7, 292. —
6. 6. Romanowski B., Wawrzynek Z., Smilgin B., Kalita B., Adamkiewicz K.: Próba oceny rozległości raka pęcherza moczowego na podstawie angiografii. Pol. Przeg. Radiol., 1973, 37, 5, 645. —
7. 7. Sarma K.\\\\ Microangiography of the bladder in health. Br. J. Urol., 1981, 53, 3, 237. —
8. 8. Schwarzbach C, FreitagJ., Muller G., Freitag G.: Aussagewert der Angiographie und der Computertomographie fur die praoperative Beurteilung des Harnblasekarzinoms. Z. Urol. Nephrol., 1986, 79, 9, 517. —
9. 9. Sergiejenko E.: O korieliatiwnych otnoszeniach mikroangio-architiektoniki i gistomiechaniki mocziewogo puzyria cziełowieka. Arch. Anat. Gistoł. Embrioł., 1978, 75, 9, 84. —
10. 10. Sigal M., Paronik Ł.: Pransiliuminacjonnaja wazografija mocziewogo puzyria. Uroł. Nefroł., 1970, 35, 6, 35.
11. 11. Twardosz W., Wójtowicz J., Kozłowski S.: Angiografia w chorobach układu moczowego. Pamiętnik X Zjazdu Naukowego PTU, Szczecin, 1966, 385.

prof. dr hab. n. med. Florian Czerwiński
70-111 Szczecin, ul. Orawska 25/12