english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

W 1962 roku wprowadzono do leczenia zakażeń układu moczowego pierwszy lek z grupy chinolonów — kwas nalidyksowy. W latach osiemdziesiątych zastosowanie kliniczne znalazły nowe pochodne — fluorochinolony, takie jak: pefloksacyna, norfloksacyna, cyprofloksacyna i ofloksacyna (3, 4, 5). W stadium badań klinicznych znajdują się dalsze pochodne — lomefloksacyna, fleroksacyna, sparfloksacyna i tosulf-loksacyna (8).

Celem pracy była ocena aktualnego stanu wrażliwości bakterii izolowanych z moczu na kwas nalidyksowy, ofloksacynę i pefloksacynę, oraz nitrofurantoinę i 14 antybiotyków.

MATERIAŁ I METODA

Przedmiotem badań były szczepy bakteryjne (n = 500) izolowane z moczu od chorych leczonych w klinikach wrocławskich w latach 1991-1992. W badanym materiale było 414 (82,8%) szczepów Gram-ujemnych pałeczek 86 (17,2%) szczepów gronkowców. Wśród Gram-ujemnych pałeczek były: Escherichia coli (n = 187), Proteus (n = 82), Klebsiella (n = 38), Enterobacter (n = 33), pałeczki niefermentujące (n = 39) i Pseudomonas aeruginosa (n = 35), a wśród gronkowców: Staphylococcus epidermidis (n = 50) i Staphylococcus aureus (n = 36).

Badania lekowrażliwości wykonano metodą dyfuzyjno-krążkową (2) na podłożu Mueller Hintona stosując krążki z ofloksacyną (prod. Oxoid), pefloksacyną (prod. Immunoloski Zavod Zagreb), kwasem nalidyksowym i nitrofurantoiną (Biomed) oraz antybiotykami aminoglikozydowymi: gentamycyną, tobramycyną, netylmycyną, ami-kacyną i antybiotykami beta-laktamowymi: ampicyliną, karbenicyliną, azlocyliną, augmentyną, cefradyną, cefamandolem, cefuroksymem, cefotaksymem, cefoperazo-nem i ceftriaksonem (prod. Biomed, bioMerieux i Becton Dickinson).

Uzyskane wyniki badań przedstawiono w trzech tabelach.

Tabela I obrazuje wrażliwość 500 szczepów bakteryjnych na ofloksacynę, pefloksacynę i kwas nalidyksowy. Spośród badanych szczepów ponad 90% gronkowców i pałeczek: E. coli, Klebsiella i Proteus mirabilis było wrażliwych zarówno na ofloksacynę jak i na pefloksacynę. Mniej wrażliwe na fluorochinolony były pałeczki Enterobacter i indolododatnie szczepy Proteus, a najmniej wrażliwe pałeczki nieferme-ntujące, a zwłaszcza Pseudomonas aeruginosa. Odsetek szczepów Gram-ujemnych pałeczek wrażliwych na kwas nalidyksowy był znacznie niższy niż na ofloksacynę i pefloksacynę i wynosił od 30,8% dla pałeczek niefermentujących do 87,7% dla E. coli.

Ofloksacyna działała na nieco wyższy odsetek gronkowców (98,8%) i Gram-ujemnych pałeczek (79,5%) niż pefloksacyna (odpowiednio 93,0% i 72,7%).

Tabela II przedstawia wrażliwość 414 szczepów Gram-ujemnych pałeczek. E. coli, dominujące w badanej florze dróg moczowych, były w ponad 90% wrażliwe na ofloksacynę i pefloksacynę, a ponadto na 4 antybiotyki aminoglikozydowe oraz cefalosporyny II i III generacji. Klebsiella były w ponad 90% wrażliwe jedynie na fluorochinolony, cefotaksym i ceftriakson. Proteus mirabilis był w 100% wrażliwy na

amikacynę i cefotaksym a w ponad 90% na ofloksacynę, pefloksacynę i ceftriakson. Pozostałe pałeczki charakteryzowały się znaczną opornością na większość leków przeciwbakteryjnych; Enterobacter był bardziej wrażliwy na ofloksacynę (84,8%) niż na pefloksacynę (69,7%) i oceniane antybiotyki, a pałeczki Proteus spp. wykazywały mniejszą wrażliwość na ofloksacynę i pefloksacynę (odpowiednio 77,3% i 70,5%) niż na cefotaksym (81,8% i ceftriakson 81,8%,), ale podobną jak na aminoglikozydy. Pałeczki niefermentujące i P. aeruginosa były najmniej wrażliwe na fluorochinolony; wykazywały też znaczną oporność na większość antybiotyków z wyjątkiem amikacyny.

Tabela III przedstawia wrażliwość gronkowców. Spośród zestawu 15 leków użytych do oznaczeń lekowrażliwości, na gronkowce najlepiej działały: ofloksacyną (100%), nitrofurantoina (98,8%), pefloksacyna (95,3%), netylmycyna (88,4%) i ami-kacyna (81,4%).

Ogółem wrażliwość na ofloksacynę i pefloksacynę Gram-ujemnych pałeczek była zbliżona do wrażliwości na netylmycynę, amikacynę, cefotaksym i ceftriakson; a gronkowców zbliżona do wrażliwości na nitrofurantoinę i nieco wyższa niż na netylmycynę i amikacynę.

OMÓWIENIE

W zakażeniach układu moczowego chinolony stanowią alternatywę, lub cenne uzupełnienie antybiotykoterapii. Pefloksacyna i ofloksacyna w porównaniu z kwasem nalidyksowym wykazują znacznie wyższą aktywność i szerszy zakres działania obejmujący oprócz Gram-ujemnych pałeczek także bakterie Gram-dodatnie oraz pałeczki niefermentujące (1, 3). Doniesiono jednak o pojawieniu się szczepu E. coli opornego na fluorochinolony przy zachowanej wrażliwości na kwas nalidyksowy (7). Wzrost oporności na fluorochinolony, podobnie jak na antybiotyki jest sprawą czasu i wielkości konsumpcji leku. Oporność na chinolony dotyczy zwłaszcza populacji Pseudomonas aeruginosa i Staphylococcus aureus (6, 8, 10). Mechanizm oporności Pseudomonas polega na zmianie pod jednostki DNA gyrazy i zmianie struktury puryn i/lub lipopolisacharydów. Mechanizm oporności Staphylococcus nie jest tak dobrze poznany.

W badaniach własnych zaobserwowano, że w latach 1991-1992 w porównaniu z rokiem 1989 (9) wzrósł odsetek opornych na ofloksacynę pałeczek Enterobacter (o 8,3%), indolododatnich szczepów Proteus (o 16,5%) i pałeczek niefermentujących (o 35,1%).

WNIOSKI

1. Gronkowce izolowane z moczu były bardziej wrażliwe na fluorochinolony i nitrofurantoinę niż na antybiotyki.

2. Gram-ujemne pałeczki cechowało większe zróżnicowanie w zakresie wrażli wości na chinolony, nitrofurantoinę i antybiotyki.

3. Ofloksacyna i pefloksacyna działały lepiej niż kwas nalidyksowy.

1. 1. Auckenthaler R., Michea-Hamzehpour M., Pechere J.C.: In vitro activity of newer ąuinolones against aerobic bacteria. J. Antimicrob. Chemother. 1986, 17, Suppl. B, 29. —
2. 2. Bauer A.W., Kirby W.M., Sherris J.C., Turck M.\\\\ Antibiotic susceptibility testing by a standardised single disc method. Am. J. Clin. Pathol., 1966, 45, 493. —
3. 3. Bergogne--Berezin E.: Pefloxacin. Intern. J. Antimicrob. Agents, 1991, 1, 29. —
4. 4. Boerema J.B.J., Pauwels R., Scheepers J., Crombach W.: Efficacy and safety of pefloxacin in the treatment of patients with complicated urinary tract infections. J. Antimicrob. Chemother., 1986, 17, Suppl. B, 103. —
5. 5. Kromann-Andersen B., Sommer P., Pers C, Larsen V., Rasmussen F.: Ofloxacin compared with ciprofloxacin in the treatment of complicated lower urinary tract infections. J. Antimicrob. Chemother., 1988, 22, Suppl. C, 143. —
6. 6. Michea-Hamzehpour M., Lucain C, Pechere J.\\\\ Resistance to pefloxacin in Pseudomonas aeruginosa. Antimicrob. Agents. Chemother., 1991, 35, 512. —
7. 7. Moniot-Ville N., Guibert J., Moreau N., Acar J.F., Collatz E., Gutmann L.: Mechanism of ąuinolone resistance in a clinical isolate of Escherichia coli highly resistant to fluoroąuinolones but susceptible to nalidixic acid. Antimicrob. Agents Chemother., 1991, 35, 519. —
8. 8. Neu H.C.: New strategies for the 1990\\\'S: antibacterial therapy. Intern. J. Antimicrob. Agents, 1991, 1, 47. —
9. 9. Ruczkowska J., Dolna I.: Wrażliwość na ofloksacynę i inne chemioterapeutyki szczepów bakteryjnych izolowanych z moczu. Urol. Pol., 1990, 43, 181. —
10. 10. Truckis M., Hooper D.C. Wolfson J.S.: Emerging resistance to fluorochinolones in staphylococci: an alert. Ann. Intern. Med., 1991, 114, 424.

prof. dr hab. med. J. Ruczkowska
Ul. Chałubińskiego 4,
50-368 Wrocław