Gruźlicze zwężenie cewki moczowej
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1979/32/2.

Gruźlica cewki moczowej jest chorobą rzadką. Stanowi około 5% wszystkich przypadków gruźlicy układu moczopłciowego (2). Najczęściej jest procesem wtórnym. W ogromnej większości przypadków stwierdza­my równocześnie gruźlicę innych odcinków dróg moczowych. Punktem wyjścia może też być gruźlica narządów płciowych jak stercz, pęcherzy­ki nasienne itp. (1, 2, 4, 7).

Zakażenie następuje z moczu, drogą naczyń chłonnych lub naczyń krwionośnych. Ze względu na patogenezę najczęściej zajęta jest część stercz i cewki. W pierwszym okresie są to owrzodzenia pokryte szarymi błonami, histologicznie znajdujemy charakterystyczną ziarninę gruźli­czą. Klinicznie obserwujemy ubóstwo objawów (6). Większe dolegliwości podawane są dopiero wówczas, kiedy wytworzy się zwężenie. Mogą rów­nież wytworzyć się ropnie okołocewkowe, które przebijają się do świat­ła cewki, względnie na krocze wytwarzając przetoki. Ustalenie rozpo­znania następuje wówczas poprzez stwierdzenie obecności bakterii gruź­liczych. Zwężenie cewki występuje wg Mazurka w 1% (4), a wg Bosha-tnera w 15—20% (2) przypadków.

W odróżnieniu od infekcji endogennej możliwa jest również infekcja egzogenna (5, 6). Są to przypadki niezwykle rzadkie. Opisano dotąd w literaturze tylko 10 takich przypadków (3). Jest to postać wrzodziejąca, która lokalizuje się przede wszystkim w śluzówce żołędzi. Infekcja przez kontakt przy stosunku płciowym jest możliwa jedynie w zupełnie nie­zwykłych przypadkach. Ta rzadkość zachorowań na drodze egzogennej jest tymbardziej godna uwagi, że gruźlica narządów rodnych u kobiet nie należy do rzadkości (5).

Leczenie: długotrwałe tuberkulostatyczne. W przypadku zwężenia ty­powe chirurgiczne poprzedzone tuberkulostatykami.

Mimo rzadkiego występowania gruźlicy cewki moczowej należy o niej zawsze pamiętać w przypadkach zwężeń i chorych badać dokładnie nie poprzestając na stwierdzeniu zwężenia i leczeniu wyłącznie chirurgicznym.

Opis przypadku

Dla ilustracji powyższej uwagi przedstawiamy przypadek chorego W. J. lat 60, który zgłosił się do naszej Poradni Urologicznej w dniu 17.I.73 ze skargami na trudności w oddawaniu moczu. Po zbadaniu rozpoznano zwężenie w tylnej cewce i skierowano chorego na Oddział. Nr hist. ch. 262/87/73. Chory skarżył się na duże trudności mikcyjne, niekiedy mógł oddać mocz dopiero po gorącej nasiadówce. Dolegliwości od roku. W tym czasie przebywał na Pomorzu, gdzie w jednym ze szpitali powiatowych leczony był przez urologa farmakologicznie i rozszerzaniem cewki. W czasie leczenia, wytworzyła się przetoka cewkowokroczowa, która zamknęła się po pewnym czasie całkowicie. Z chorób przebytych: w 1943 na froncie tępy uraz krocza leczony w Szpitalu Polowym. Wystąpiły krótkotrwałe trudności mikcyjne, które jednak po leczeniu zupełnie ustąpiły. W 1950 ropne zapalenie prawego stawu łokciowego, w następstwie zesztywnienie pod kątem 90°.

Badaniem przedmiotowym: budowa ciała atletyczna. Z odchyleń od stanu pra­widłowego poza wspomnianym zesztywnieniem prawego stawu łokciowego, drobna nieregularna blizna na kroczu, nieznacznie powiększony gruczoł krokowy oraz zwężenie cewki moczowej w odcinku tylnym nie przepuszczające nawet włosowa­tego rozszerzadła. OB 7/26. Poziom mocznika w surowicy krwi 36 mg°/o. Analiza moczu: cg 1028 odczyn kw. białko: opalesc. c-, leukocyty 200 w pw. erytr. św. 1—3 w pw. obfity śluz, nieliczne bakterie.

Morfologia krwi w normie. Urografia cieni wapnistych w obrębie ukł. m. nie wykazała. Wydzielanie moczu cieniującego sprawne po obu stronach. Prawy układ kielichowomiedniczkowy niezmieniony. Po stronie lewej górny kielich nie wypeł­nił się. Pozostałe kielichy przedstawiają się w postaci nieregularnych plam kon­trastu. Moczowody drożne, w górnych odcinkach proste, lekko przyciągnięte do-środkowo, w części miedniczej przebieg kręty. Pęcherz mały, owalny, o nierów­nych obrysach, w okolicy szyi brak wypełnienia jak przy zaczynającym się prze­roście gruczołu krokowego. Uretrografia: ślad kontrastu w tylnej cewce, pęcherz dobrze wypełniony. Wygląd jak w cystogramie urograficznym. 23.01.73 chorego operowano. W uśpieniu dotchawicznym halotanem wykonano invaginatio urethrae m. Sołowow. Wycięty odcinek zwężonej cewki posłano do badania histopatolo-gicznego. Wynik badania 42252/73: tuberculosis. Chory otrzymał I. O Streptomycy­ny dziennie i Napashin. Przebieg pooperacyjny powikłany długim gojeniem się rany. Leczenie tuberkulostatyczne trwało rok. Okresowo kontrolowany w Po­radni Urologicznej.

W 2 lata po operacji badanie kontrolne na Oddziale nr hist. chor. 534/83/75. Chory skarg nie zgłaszał, mikcja swobodna. OB 2/5. Mocznik 36 mg°/o, morfologia krwi Hb 100% cck 4 580 000 I. O bck 7000, mocz prawidłowy. Urografia jak przed dwoma laty. Uretrocystografia: kon­trast prawidłowo wypełnia cewkę moczową na całej długości. Ślad kontrastu przechodzi do lewego pęcherzyka nasiennego. Cystografia mikcyj­na wykazuje szerokie rozwarcie szyi pęcherza i cewki tylnej na sze­rokość 11/2—2 cm.

W opisanym przypadku sugerowaliśmy się przebytym urazem wojen­nym krocza. Przypuszczalnie to samo miał na uwadze urolog, który le­czył chorego przed nami. Zmiany urograficzne wiązaliśmy z przewlek­łym odmiedniczkowym zapaleniem nerek. Szczęśliwie dla chorego i dla nas wynik badania histopatologicznego skierował leczenie na właściwe tory.

Fakt, że przy badaniu wstępnym nie zwróciliśmy uwagi na możli­wość gruźliczego zwężenia cewki (urografia, ropomocz) można usprawie­dliwić tylko tym, że w historii naszego Oddziału zetknęliśmy się po raz pierwszy z tego rodzaju przypadkiem.

Opisany przypadek przedstawiamy z tego względu, że nawet wtedy, gdy wywiad jest tak jak tu sugestywny, należy zachować ostrożność, myśleć o gruźlicy, zwłaszcza wtedy, gdy zmiany w innych odcinkach układu moczopłciowego nasuwają podejrzenie w tym kierunku.

1. Bedrna J.: Urologia Dziecięca. PZWL 1956, 127.
2. Boshamer K.: Lehrbuch der Urologie. 1949, 100. VEB Gustav Fischer Verlag.
3. Ljungren E.: Handbuch der Urologie. IX/2. Springer-Berlin 1959.
4. Mazurek L.: Gruźlica układu mo­czowego i męskich narządów płciowych. PZWL, 1974, 159.
5. Menzel E.: Zsch. Urolog., 1966, 59, 287.
6. Soeltz-Szoets J.: Urethritis non gonorrhoica des Mannes. Springer Vrl. Berlin 1973, 64.
7. Wesołowski S.: Urologia PZWL. Warszawa 1959, 680.