english version wersja do druku
	kwartalnik ISSN 0500-7208 Czasopismo punktowane przez KBN, Index Copernicus oraz w bazie GBL

Dr med. Tadeusz Szenkier-Mazurek wywodził się z rodziny żydowskiej, od pokoleń osiadłej w Polsce i od dawna związanej z Warszawą. Urodził się 15 lutego 1886 r. w Moskwie, gdzie czasowo przebywali jego rodzice. Po powrocie rodziny do Warszawy uczęszczał do sławnego gimnazjum Pankiewicza, w którym nauka odbywała się w języu polskim mimo szykan ze strony władz rosyjskich. Maturę uzyskał w 1904 roku i zdecydował się na studia medyczne, podobnie jak czworo jego rodzeństwa.

Studia rozpoczął w Monachium i kontynuował w Szwajcarii, uzyskując w 1909 roku dyplom lekarza i stopień naukowy doktora medycyny uniwersytetu w Bazylei. Często wspominał egzamin dyplomowy, który był wyjątkowo trudny i męczący dla zdającego. Przy długim stole zasiadali profesorowie wszystkich przedmiotów, które obowiązywały w okresie nauki, a więc poczynając od anatomii, a na psychiatrii i higienie kończąc. Absolwent stawał kolejno przed swymi wykładowcami i odpowiadał na stawiane mu pytania. Po pomyślnym przebrnięciu przez wszystkie przedmioty, przedstawiał Radzie Wydziału swą rozprawę doktorską. Po zakończeniu przewodu doktorskiego Rada Wydziału nadawała stopień doktora medycyny.

Przedmiotem rozprawy doktorskiej dr. T. Szenkier-Mazurka pt. Die operative Behandlung der fassenfórmigen Thoraxdilatationen und des aheolaren Lungenemphysem było chirurgiczne leczenie rozedmy płuc, powstałej na tle dusznicy oskrzelowej. Praca ta, ogłoszona drukiem w 1910 r. była doświadczalną próbą zmniejszenia beczkowatego kształtu klatki piersiowej u chorych z rozedmą płuc, powstałą w następstwie przewlekłej dusznicy oskrzelowej. Autor wycinał niewielkie przykręgowe odcinki żeber osobnikom, zmarłym w wyniku ciążkiej rozedmy płuc i niewydolności oddechowej. Uzyskiwał w ten sposób zapadnięcie się klatki piersiowej, co miało ułatwić akt oddychania. Zapewne jednym z powodów, dla których podjął te badania był fakt, że od dzieciństwa sam chorował na dusznicę oskrzelową i już jako młody lekarz zainteresował się możliwościami leczenia tej ciężkiej choroby. W owych czasach mało wiedziano o etiologii astmy oskrzelowej, a leczenie ograniczano do podskórnego wstrzykiwania adrenaliny. Do tego sposobu musiał uciekać się niekiedy dr Szenkier-Mazurek nawet w przerwach między operacjami, gdy występował u niego napad dusznicy.

W czasie studiów w Niemczech i Szwajcarii zetknął się z socjaldemokratycznym ruchem studenckim, co wywarło zasadniczy wpływ na Jego światopogląd.

Wybierając specjalizację chirurgiczną, postanowił zdobyć możliwie głęboką wiedzę i doświadczenie. W tym celu w latach 1910-1912 pracowało jako asystent w klinice słynnego w owych latach chirurga profesora Jamesa Izraela w Berlinie, który szczególnie interesował się chirurgią urologiczną.

Pobyt w Berlinie umożliwił zetknięcie się z wybitnymi ówczesnymi urologami niemieckimi, jak Lichtenberg, Casper, Joseph i inni.

W latach 1912-1914 pracował w Moskwie w klinice profesora Hercena, który będąc chirurgiem ogólnym, interesował się również urologią, jako nową wówczas w Rosji gałęzią chirurgii.

Z wybuchem I Wojny Światowej zostaje powołany do armii rosyjskiej. Mimo obowiązków służbowych stara się dalej kształcić i w tym celu uczęszcza w Saratowie do kliniki chirurgicznej profesora Mirotworcewa, gdzie w tym czasie wykonywano już skomplikowane operacje urologiczne, m.in. zespolenia moczowodowo-esicze po wycięciu pęcherza.

Po wybuchu rewolucji 1917 roku został zdemobilizowany z armii rosyjskiej i powrócił w 1918 roku do Warszawy. Następnie brał udział w wojnie 1920-1921 r. w stopniu kapitana W.P., a po zakończeniu działań wojennych przeniesiony został do rezerwy.

Postanawiając poświęcić się urologii pracuje od 1921 roku w Szpitalu Starozakonnych na Czystem w Warszawie, prowadząc łóżka urologiczne w oddziale chirurgicznym, kierowanym przez dr. O. Solowiejczyka, a także otwiera prywatną klinikę urologiczną w Warszawie przy ul. Zgoda 1, liczącą 20 łóżek i wyposażoną w salę operacyjną, gabinet rentgenowski i pracownię analityczną. Ciekawsze preparaty anatomopatologiczne po ich odpowiednim zakonserwowaniu przechowywano w niewielkim muzeum z pożytkiem dla specjalizujących się młodych lekarzy.

Na lata 1922-1939 przypada intensywny rozwój działalności zawodowej i naukowej. Dr Tadeusz Szenkier-Mazurek zdobył sobie uznanie i popularność jako doskonały diagnosta i doświadczony chirurg. Obok rozległej praktyki prywatnej i pracy w szpitalu znajdował czas na pracę naukową i stałe dokształcanie się.

Uczestniczył czynnie w pracach Towarzystwa Chirurgów Polskich, brał udział w kongresach Niemieckiego i Francuskiego Towarzystwa Urologicznego oraz Międzynarodowego Towarzystwa Urologicznego, był stałym korespondentem archiwalnego czasopisma Zeitschrift fur Urologische Chirurgie, publikując sprawozdania z posiedzeń polskich towarzystw naukowych i recenzując ukazujące się w Polsce prace z zakresu urologii. W tych latach publikuje szereg prac w czasopismach polskich i niemieckich. Są to prace kazuistyczne i badawcze, zawsze oryginalne i ciekawe. Wśród prac badawczych na szczególne wyróżnienie zasługują badania doświadczalne, prowadzone wspólnie z Marcelim Landsbergiem nad rolą jelita grubego w usuwaniu z ustroju mocznika u zwierząt, pozbawionych nerek. Określenie jelita grubego jako „trzeciej nerki\\\" oraz wykazanie skuteczności płukań okrężnicy w stanach mocznicowych było wówczas dużym osiągnięciem. Była to pierwsza na świecie próba wykorzystania ściany jelitowej do dializ. Wiliam Kolff, twórca sztucznej nerki, cytuje tę pracę w swojej pierwszej monografii o dializie pozaustrojowej (1947).

Dr T. Szenkier-Mazurek długi czas prowadził też prace doświadczalne nad wpływem niedoboru witaminy A na tworzenie się kamieni moczowych u szczurów. Opracowane wyniki badań przedstawił w 1939 r. prof. Radlińskiemu, Kierownikowi Kliniki Chirurgicznej UW, który wysoko je ocenił i podjął się roli opiekuna w przewodzie habilitacyjnym. Wybuch wojny przekreślił te plany.

W 1933 r. dr T. Szenkier-Mazurek ogłosił, jako pierwszy w Polsce, własne wyniki elektroresekcji gruczolaka stercza. Publikacja ta oraz wystąpienia na Zjeździe Chirurgów Polskich i Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich w Poznaniu zwróciły uwagę polskich lekarzy na zupełnie nową metodę operacyjną, która dopiero w okresie powojennym zyskała szerszą popularność w związku z udoskonaleniem aparatury endoskopowej.

Spomiędzy innych prac okresu przedwojennego na wyróżnienie zasługuje wprowadzenie tzw. chromocytoskopii stopniowanej, pozwalającej wykryć nawet nieznaczne upośledzenie czynności wydzielniczo-wydalniczej nerki chorej, wyjaśnienie istoty tzw. odruchu nerkowo--nerkowego i objawu przeczulicy skóry okolicy lędźwiowej w napadzie bólowym nerki.

W pierwszych dniach września 1939 r. dr med. Tadeusz Szenkier-Mazurek zostaje zmobilizowany i skierowany jako kapitan-lekarz do szpitala polowego w Gdyni. Do wyznaczonej jednostki już nie dotarł na skutek przecięcia połączeń kolejowych i drogowych w okolicy Torunia.

W październiku 1939 roku w wyniku ewakuacji z Warszawy znalazł się we Lwowie, obejmując stanowisko ordynatora oddziału urologicznego Wojskowego Szpitala Armii Czerwonej. Mimo ciężkich warunków materialnych i toczącej się wojny nie porzuca pracy naukowej. Ponieważ nie ukazywały się już polskie czasopisma naukowe, wysłał do miesięcznika Urołogija do Moskwy pracę doświadczalną na psach o technice pozaotrzewnowej peritonizacji ściany pęcherza z wtórnym wzmocnieniem szczelności szwów. Praca ta, wysłana do redakcji Urologii wraz z oryginalnymi rycinami, ukazała się drukiem w tym czasopiśmie dopiero w 1950 roku, ale autorem okazał się docent urologii Instytutu Medycznego we Lwowie. Nie było możliwości w tym czasie interweniowania i napiętnowania tej mistyfikacji i nadużycia naukowego.

W latach okupacji hitlerowskiej (1942-1945) zmuszony był do zaniechania działalności lekarskiej i do ukrywania się. Zgodnie z dostarczonymi mu przez polską organizację podziemną dokumentami przybrał nazwisko i imię Tadeusz Mazurek, które zachował również po wojnie. W lutym 1945 roku przybył do Łodzi i podjął ponownie pracę zawodową. Był przez długie lata, prawie do śmierci, kierownikiem poradni urologicznej dla dzielnicy Łódź-Górna, uważając pracę w lecznictwie otwartym za równie ważną dla lekarza jak praca szpitalna.

W latach 1946-1947 kierował oddziałem urologicznym Szpitala Św. Jana, a od 1947 do 1953 r. był ordynatorem oddziału urologicznego Centralnego Szpitala Klinicznego WP. w Łodzi, a do r. 1955 konsultantem tego oddziału. Wśród Jego uczniów i współpracowników, zatrudnionych w tym szpitalu, wymienić należy Józefa Blumenstoka, Jana Chojnę, Jana Leńko, Ludwika Jerzego Mazurka i Zdzisława Wochna.

Dr med. Tadeusz Szenkier-Mazurek współpracował z szeregiem czasopism naukowych, zasiadając przed wojną w Komitecie Redakcyjnym Warszawskiego Czasopisma Lekarskiego, a po wojnie w Komitecie Redakcyjnym Urologii Polskiej. Prace swoje publikował m.in. w Polskim Przeglądzie Chirurgicznym, Urologii Polskiej i w Zeitschrift fur Urologie. Był czlonkiem-zalożycielem Polskiego Towarzystwa Urologicznego, członkiem Towarzystwa Chirurgów Polskich, Łódzkiego Towarzystwa Naukowego i Międzynarodowego Towarzystwa Urologicznego, zasiadając przez wiele lat w Komitecie Narodowym tego Towarzystwa.

W roku 1948 zorganizował w Łodzi pierwszy tzw. Dzień Urologiczny nowoutworzonego Polskiego Towarzystwa Urologicznego. W latach 1952-1954 był Prezesem Zarządu Głównego tego Towarzystwa.

Przez szereg lat zasiadał w Zarządzie Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. Od 1945 do 1948 r. był członkiem Zarządu Związku Lekarzy Socjalistów w Łodzi oraz wchodził w skład Zarządu Izby Lekarskiej Łódzkiej jako skarbnik, aż do dnia jej przymusowej likwidacji.

W działalności klinicznej i naukowej zajmował się szczególnie etiopatogenezą kamicy nerkowej oraz chirurgią raka pęcherza i gruczolaka stercza. Jeden z pierwszych w Polsce przeprowadził operację radykalnego wycięcia pęcherza z powodu raka oraz zgromadził duże doświadczenie, operując jako jeden z pierwszych w Polsce gruczolak stercza sposobem Millina. Udowodnił, że operację tę, jeśli się ją prawidłowo wykona, można uznać za operację idealną, obarczoną minimalną śmiertelnością (opublikował wyniki 100 takich operacji bez śmiertelności).

Swoje bogate doświadczenie i głęboką wiedzę zawarł w podręczniku Urologia (pod red. St. Wesołowskiego) opracowując obszerny rozdział o chorobach gruczołu krokowego i całkowicie oryginalny rozdział o chorobach zawodowych w urologii oraz orzecznictwo lekarskie w zakresie chorób urologicznych.

Ogółem ogłosił drukiem ponad 50 prac z zakresu chirurgii i urologii.

Dla przybliżenia sylwetki dr Tadeusza Szenkier-Mazurka wspomnieć wypada również o jego pozamedycznych zainteresowaniach. Był bardzo muzykalny, grał na skrzypcach, uczęszczał stale na koncerty do Filharmonii Warszawskiej i później Łódzkiej, a w latach studenckich malował. Mimo intensywnej pracy zawodowej od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni można go było spotkać w południe na tzw. „krypcie Kozłowskiego\\\" czyli pływalni na Wiśle. Był zapalonym myśliwym i często robił wypady myśliwskie nawet na odległe Polesie, aby upolować głuszce, słonki czy inne rzadkie już wtedy gatunki zwierząt.

Dr med. Tadeusz Szenkier-Mazurek zmarł w wieku 77 lat, po długiej chorobie, 22 maja 1963 roku i został pochowany w Łodzi, żegnany przez liczne grono kolegów i przyjaciół.

SPIS PRAC NAUKOWYCH DR. MED. TADEUSZA SZENKIER-MAZURKA 1. Die operative Behandlung der fasserfórmigen Thoraxdilatationen und des alveolaren Lungenephy-sem. Dissertation, Basel, 1910. — 2. Die manuelle Behandlung und Atmungsgymnastik bei Asthma bronchiale. Therap. Rundschau, 1911, 54. — 3. O nefro- i pielotomii. Med. Obozrenije, 1913, 4, 53. — 4. 0 chirurgiczeskom leczenii chroniczeskich zaporow. Chirurgija, 1914, 4. — 5. Ob anomalijach poczek 1 moczetocznikow. Med. Obozrenije, 1915, 5. — 6. O samoistnym moczeniu krwawym. Kwart. Klin., 1922, 1, 12. — 7. W sprawie rozpoznania roponercza. Kwart. Klin., 1923, 2, 65. — 8. O odruchu nerkowonerko- wym. Warsz. Czas. Lek., 1924, 1, 13. — 9. O odruchu nerkowo-jelitowym. Kwart. Klin., 1924, 3, 41. — 10.

Pielografia (wspólnie z Al Meszem). Warsz. Czas. Lek., 1924, 1, 65.

11. Badania czynnościowe w chorobach chirurgicznych nerek. Warsz. Kal. Lek., 1926, 292. — 12. Ropień gruczołu krokowego u chłopca 2,5-rocznego. Warsz. Czas. Lek., 1927, 4, 224. — 13. W sprawie torbielowatego rozszerzenia odcinka pęcherzowego moczowodu z wypadnięciem na zewnątrz przez cewkę. Kwart. Klin., 1928, 7, 97. — 14. Przypadek wrodzonego uchyłka pęcherza moczowego. Warsz. Czas. Lek., 1928, 5, 385. — 15. Choroby dróg moczowych a przewód pokarmowy. Gastrol. Pol., 1929. — 16. Ein Prostataabsces bei einen 2,5-jahrigen Knaben. Z. Urol., 1929, 23, 1119. — 17. Uber den renorenalen Reflux. Z. Urol., 1929, 23, 3. — 18. Nowy objaw kamicy nerkowej. Warsz. Czas. Lek., 1930, 7, 440. — 19. O pielografii dożylnej. Kwart. Klin., 1930, 9, 83. — 20. Beitrag zur experimentalen Uramie (wspólnie z M. Landsbergiem). Z. chir. Urol., 1930, 24, 95.

21. Ubersichtreferaten uber die polnische Urologische Literatur 1927-1928. Z. chir. Urol., 1930, 24, 359. — 22. Ein neues Symptom der Nephrolithiasis. Z. Urol., 1931, 25, 250. — 23. O doświadczalnej uremii (wspólnie z Al Landsbergiem). Księga Pamiątkowa dr. Flataua, Warszawa, 1931. — 24. Przypadek nerki przemieszczonej. Pol. Przeg. Chir., 1932, 11, 223. — 25. Przypadek nerki niedokształconej. Pol. Przeg. Chir., 1932, 11, 224. — 26. Kamienie parafinowe w pęcherzu moczowym. Pol. Przeg. Chir., 1932, 11, 232. — 27. O pielografii dożylnej. Pol. Przeg. Chir., 1932, 11, 694. — 28. Elektrochirurgiczne wewnątrzpęcherzowe leczenie przerostu gruczołu krokowego. Pol. Przeg. Chir., 1933, 12, 5/6, 735. — 29. O samoistnym kruszeniu kamieni pęcherzowych. Kwart. Klin., 1933 (numer nie do odszukania) — 30. Przypadek torbielowatego zwyrodnienia nerki. Pol. Przeg. Chir., 1934, 13, 652.

31. Cięcie elektryczne wewnątrzpęcherzowe w przypadku przerostu gruczołu krokowego. Pol. Przeg. Chir., 1934, 13, 648. — 32. O niektórych rzadkich postaciach krwawień nerkowych. Pol. Przeg. Chir., 1935, 14, 484. — 33. 33 wewnątrzpęcherzowe operacje gruczołu krokowego za pomocą cięcia elektrycznego (wspólnie z M. Goldmanem). Pol. Przeg. Chir., 1935, 14, 4/5, 512. — 34. Chromocystoskopia stopniowana. Pol. Przeg. Chir., 1936, 15, 890. — 35. Przypadek guza jądra. Pol. Przeg. Chir., 1937, 26, 132. — 36. Przypadek skazy kamicowej. Pol. Przeg. Chir., 1937, 16, 142. — 37. Skrzyżowane przemieszczenie nerki. Pol. Przeg. Chir., 1937, 16, 384. — 38. Przypadek dużego prawostronnego wodonercza z olbrzymim rozszerzeniem moczowodu. Pol. Przeg. Chir., 1937, 16, 385. — 39. Rak miedniczki nerkowej. Pol. Przeg. Chir., 1938, 17, 524. — 40. W sprawie uwidocznienia kamieni pęcherza moczowego na zdjęciach rentgenowskich. Pol. Przeg. Chir., 1938, 17, 527.

41. Skaza kamicowa. Pol. Przeg. Chir., 1939, 18, 583. — 42. Dwa przypadki kamicy nerkowej o nietypowym przebiegu. Pol. Przeg. Chir., 1938, 3, 261. — 43. O usuwaniu kamieni dolnego odcinka moczowodu za pomocą masażu. Pol. Przeg. Chir., 1939, 18, 648. — 44. O trawmie poczek. Urołogija, 1941, 2. — 45. Pozaotrzewnowa peritonizacja pęcherza moczowego jako nowa metoda wzmacniania szwu pęcherzowego. Pol. Przeg. Chir., 1947, 19, 1, 123.— 46. Prostatismus u kobiety. Pol. Przeg. Chir., 1949,21,2,551.-47. Uwagi do artykułu dr. Wesołowskiego „W sprawie postępowania operacyjnego w nadłonowym usunięciu tzw. przerośniętego stercza\\\". Pol. Tyg. Lek., 1949, 4, 2, 61. — 48. Całkowity bezmocz wywołany sulfonamidami. Pol. Przeg. Chir., 1948, 21,1, 243. — 49. Kosmetyczna kastracja w przypadku raka stercza. Pam. Zjazdu Chir. Pol., 1949. — 50. Rozpoznawanie gruźlicy nerek. Urol. Pol., 1952, 3, 20.

51. Wyłuszczenie gruczolaka stercza sposobem Millina na podstawie 100 własnych przypadków. Urol. Pol., 1954, 6, 18. — 52. Zaburzenia czynności układu moczowego w przypadkach urazu rdzenia. Pol. Tyg. Lek., 1953, 8, 30, 240. — 53. Zaburzenia czynności układu moczowego w przypadku urazu rdzenia. Pam. Dni Chir., Szczecin, 1953, PZWL, Warszawa, 1954, 240. — 54. Etiologia i patogeneza kamicy nerkowej. Urol. Pol., 1954, 7, 5. — 55. Choroby gruczołu krokowego. Rozdział I. w podr. Urologia (red. S. Wesołowski). PZWL. Warszawa, 1959, II, 9. — 56. Wysiłkowe nietrzymanie moczu u kobiet. Rozdział VII. w podr. Urologia (red. S. Wesołowski). PZWL. Warszawa, 1959, II, 638. — 57. Choroby zawodowe w urologii. Rozdział X. w podr. Urologia (red. 5. Wesołowski). PZWL. Warszawa, 1959, II, 761. — 58. Orzecznictwo lekarskie w zakresie chorób urologicznych. Rozdział XI. w podr. Urologia (red. 5. Wesołowski). PZWL. Warszawa, 1959, II, 775.

prof. zw. dr med. Jan Leńko 31-531 Kraków, ul. Grzegórzecka 18 Klinika Urologii AM.