PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Przydatność testu UroVysion w diagnozowaniu raka pęcherza moczowego
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2006/59/4.

autorzy

Aleksandra Binka-Kowalska, Maria Constantinou, Bogdan Kałużewski
Zakład Genetyki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

słowa kluczowe

pęcherz moczowy, rak pęcherza moczowego, test UroVysion, aberracje chromosomowe, nieinwazyjna diagnostyka, nawroty raka pęcherza moczowego

streszczenie

Rutynowym badaniem przy rozpoznawaniu pierwotnych i nawrotowych guzów pęcherza moczowego jest cystoskopia. Podstawowym badaniem uzupełniającym w stosunku do cystoskopii jest cytologia osadu moczu. Liczne badania wykazały, że cytologia charakteryzuje się wysoką swoistością, ale niską czułością w wykrywaniu raka pęcherza moczowego. Z tego powodu podejmowano próby stworzenia testu, który mógłby poprawić detekcję komórek raka pęcherza moczowego w próbkach moczu pacjentów.
Fluorescencyjna hybrydyzacja in situ jest szybką i skuteczną metodą identyfikacji komórek zawierających liczbowe lub strukturalne aberracje chromosomowe charakterystyczne dla komórek rakowych. W ostatnich latach wykazano, że test UroVysion oparty na wielokolorowej technice FISH, zawierający trzy sondy centromerowe dla chromosomów 3, 7 i 17 oraz sondę dla specyficznego locus 9p21, charakteryzuje się wysoką czułością przy wykrywaniu raka pęcherza moczowego. Za pomocą testu UroVysion można wykryć niemal wszystkie przypadki inwazyjnych raków pęcherza moczowego, również tych, w których naciek ogranicza się tylko do podnabłonkowej tkanki łącznej (pT1). Technika FISH pozwala również na wykrycie dużego odsetka nieinwazyjnych raków brodawczakowatych (pTa). Test UroVysion jest przydatny w przewidywaniu wystąpienia nawrotów u pacjentów monitorowanych po pierwotnej resekcji guza pęcherza moczowego, szczególnie w prognozowaniu nawrotów guzów high grade/high stage. U pacjentów, u których w czasie monitorowania nawrotów raka stwierdza się wyraźnie ujemny wynik testu UroVysion, istnieje niskie ryzyko nawrotu raka i lekarz prowadzący może podjąć decyzję o ograniczeniu częstości wykonywania rutynowych cystoskopii. Terapia dopęcherzowymi wlewkami Bacillus Calmette-Guerin (BCG) i zmiany odczynowe jej towarzyszące nie wpływają na interpretację wyniku testu UroVysion. Dlatego technika FISH może być przydatna w monitorowaniu nawrotów i/lub niecałkowitego wycięcia guza u chorych leczonych dopęcherzowymi wlewkami BCG.

Wprowadzenie

Rak pęcherza moczowego jest w Polsce czwartym pod względem częstości rejestrowania nowotworem złośliwym wśród mężczyzn (6,1%) i siedemnastym wśród kobiet (1,6%) [1]. U mężczyzn zgony z powodu raka pęcherza moczowego są na piątym miejscu wśród zgonów z przyczyn nowotworowych (4,3%) [1].

Badania epidemiologiczne wykazały, że od 60% do 70% przypadków raka pęcherza moczowego jest zależnych od ekspozycji na karcynogeny chemiczne, których najważniejszym źródłem jest palenie tytoniu i narażenie zawodowe. Najbardziej zagrożonymi grupami zawodowymi są: pracownicy przemysłu tekstylnego, farbiarskiego, chemicznego, gumowego, skórzanego, malarze, fryzjerzy, pracownicy stacji benzynowych i kierowcy ciężarówek [2]. Według danych z lat 1971-1994 w Polsce obserwuje się zwiększoną zapadalność na raka pęcherza moczowego wśród pracowników przemysłu chemicznego, gumowego, metalurgicznego i gazowniczego [3].

Charakterystyczną cechą guzów pęcherza moczowego jest wysoka częstość nawrotów raka po pierwotnej resekcji. Dlatego istotnym aspektem opieki nad chorymi na raka pęcherza moczowego jest monitorowanie nawrotów guzów. W praktyce klinicznej rutynowym badaniem w rozpoznawaniu pierwotnych i nawrotowych guzów pęcherza moczowego jest cystoskopia. Ostateczne rozpoznanie stawiane jest po resekcji guza i określeniu przez histopatologa stage i grade nowotworu. Mimo że cystoskopia jest uznawana za złoty standard w diagnozowaniu raka pęcherza moczowego, nie umożliwia wykrycia wszystkich przypadków guza. Podstawowym badaniem uzupełniającym w stosunku do cystoskopii jest cytologia osadu moczu. Jest to metoda nieinwazyjna, charakteryzująca się wysoką swoistością (średnio około 94%), ale niską czułością (średnio około 55%) [4]. Czułość badania cytologicznego jest szczególnie niska dla powierzchownych, wysokozróżnicowanych guzów pęcherza moczowego (pTa -T1G1). Dodatkowo wiarygodność wyniku badania cytologicznego osadu moczu zależy od doświadczenia osoby wykonującej badanie. Z powyższych powodów wielu badaczy na całym świecie poszukuje łatwego w interpretacji testu, który mógłby uzupełnić lub zastąpić badanie cytologiczne przy diagnozowaniu raka pęcherza moczowego. Proponowane testy można podzielić na: oceniające morfologię komórek, wykrywające antygeny charakterystyczne dla raka pęcherza moczowego i badania genetyczne. Testem zaaprobowanym przez FDA do diagnozowania raka pęcherza moczowego jest test UroVysion, uwzględniający zarówno morfologię komórek w osadzie moczu, jak i charakterystyczne aberracje chromosomowe oceniane przy pomocy techniki FISH (ang. Fluorescence In Situ Hybridization).

Badania genetyczne w przypadkach raka pęcherza moczowego

Inicjacja i progresja choroby nowotworowej jest związana z występowaniem zmian na poziomie genomu komórki. Badania prowadzone już od lat sześćdziesiątych XX wieku [5] pozwoliły na stwierdzenie, że w komórkach raka pęcherza moczowego występują liczne aberracje chromosomowe - zarówno liczbowe, jak i strukturalne. Zauważono, że utrata części lub całego chromosomu 9 jest najczęściej występującą aberracją [6-14]. Inne częste aberracje dotyczą chromosomów 1, 3, 4, 7, 8, 11, 15, 17, 18 i Y [6-13]. Celem licznych projektów badawczych było wykrycie korelacji między specyficznymi aberracjami chromosomowymi a ryzykiem nawrotu i progresji choroby. Stwierdzono, że zarówno monosomia chromosomu 9 (utrata jednego chromosomu 9), jak i polisomia chromosomów 7 i 17 (więcej niż dwa chromosomy 7 i 17) są związane z nawrotami guzów pęcherza moczowego [13-18]. Watters i wsp. w 2000 roku ocenili wartość prognostyczną polisomii chromosomów 7 i 17 w przewidywaniu nawrotów powierzchownego raka pęcherza moczowego. Stwierdzili, że relatywne ryzyko nawrotów było ponad 3,5-krotnie większe dla pacjentów, u których zaobserwowano polisomię 7 i 17 w pierwotnych guzach w porównaniu do tych, u których tej aberracji nie było [16]. Bartlett i wsp. w 1999 roku obserwowali, że polisomia chromosomów 7 i 17 występuje w ponad 80% raków nawrotowych, zwykle jednocześnie, i jest też często związana z innymi zaburzeniami chromosomowymi [17]. Polisomię chromosomu 9 obserwowano w późnych etapach karcynogenezy, związanych z wysokim stopniem zaawansowania klinicznego i złośliwości histologicznej nowotworu [15,19].

W ponad 50% przypadków raka pęcherza moczowego stwierdza się delecje chromosomu 9 [20-21]. Jest to najczęstsza aberracja obserwowana zarówno w powierzchownych, jak i w inwazyjnych nowotworach pęcherza moczowego. Delecje chromosomu 9 są aberracją obserwowaną w znacznym odsetku przypadków powierzchownych raków brodawczakowatych o niskim stopniu złośliwości histologicznej. Dlatego uważa się, że chromosom 9 zawiera loci dla genów supresorowych, których unieczynnienie jest jednym z wydarzeń inicjujących powstawanie raka pęcherza moczowego. W obrębie chromosomu 9 zlokalizowane są cztery regiony zawierające prawdopodobne loci dla genów supresorowych: 9p21, 9q12-22, 9q32-33 i 9q34 [21]. Najlepiej poznane są geny w locus 9p21 (CDKN2A/ARF) i 9q32-33 (locus genu DBCCR1, ang. deleted in bladder cancer chromosome region candidate 1) [21-23].

Test UroVysion

W 1998 roku grupa badaczy podjęła próbę stworzenia testu diagnostycznego, umożliwiającego skuteczne wykrywanie komórek raka pęcherza moczowego w preparatach z osadu moczu. Posłużono się wielobarwną techniką FISH (ang. Fluorescence In Situ Hybridization). W technice FISH wykorzystuje się syntetyczne jednoniciowe łańcuchy polinukleotydowe, których sekwencja nukleotydowa jest komplementarna do specyficznych sekwencji nukleotydowych, znajdujących się w określonym miejscu chromosomu. Polinukleotydy są wyznakowane fluorescencyjnie i stanowią sondę do hybrydyzacji in situ badanych komórek. Uzyskane sygnały fluorescencyjne są widoczne pod mikroskopem fluorescencyjnym. Wyróżnia się sondy centromerowe, sondy unikalne i malujące. Sondy centromerowe są swoiste dla regionów centromerowych określonych chromosomów, sondy unikalne dla określonych sekwencji DNA w obrębie ramion danego chromosomu, a sondy malujące - dla całego chromosomu. Technika FISH umożliwia identyfikację aberracji chromosomowych zarówno w komórkach dzielących się (w chromosomach metafazalnych), jak i w jądrach komórek niebędących w trakcie podziału (tzw. jądrach interfazowych).

Sokolova i wsp. w 2000 roku użyli sond centromerowych (CEP - ang. Chromosome Enumeration Probes) dla chromosomów 3, 7, 8, 9, 11, 15, 17, 18 i Y oraz sondy dla locus 9p21 (LSI - ang. Locus Specific Indicator/Identifier). Wyboru tych właśnie sond dokonano na podstawie doniesień, że aberracje liczbowe wyżej wymienionych chromosomów i delecje w obrębie tego locus genowego są najczęstszymi zmianami obserwowanymi w przypadku raka urotelialnego. Stwierdzono, że najlepszym zestawem do przeprowadzania badań diagnostycznych są trzy sondy centromerowe CEP3, CEP7 i CEP17 i sonda dla locus 9p21. Cztery wymienione sondy - CEP3 (Spectrum Red), CEP7 (Spectrum Green) i CEP17 (Spectrum Aqua) oraz sonda unikalna LSI dla locus 9p21 (Spectrum Yellow) stanowią mieszaninę sond molekularnych testu UroVysion [24]. Przy użyciu tych sond ocenia się aneuploidię chromosomów 3, 7 i 17 oraz delecję w locus 9p21.

Od roku 2000 kilka grup badaczy oceniło przydatność testu UroVysion do diagnozowania raka pęcherza moczowego. Wyniki tych doświadczeń przedstawiono w tabeli I.

Wykonanie i analiza wyników testu UroVysion

Test UroVysion jest badaniem wykorzystującym technikę FISH w celu analizy aberracji chromosomowych w jądrach interfazowych komórek w preparacie cytologicznym z osadu moczu. Test UroVysion nie może być wykonany w preparatach cytologicznych, których komórki uległy zniszczeniu z powodu złego przechowywania moczu, na których nie ma dostatecznej liczby komórek, na których obecne są liczne bakterie lub/i komórki odczynu zapalnego. Dlatego, w celu uniknięcia wymienionych problemów, preparat cytologiczny do testu UroVysion należy wykonywać w przypadku pacjentów z prawidłowymi wynikami badania ogólnego moczu, najlepiej z drugiego lub trzeciego moczu w ciągu doby. Do wykonania testu UroVysion najczęściej wystarcza od 200 do 250 ml moczu. W nielicznych przypadkach (zwykle u mężczyzn) potrzebna jest większa objętość moczu do badania.

Po wykonaniu preparatów cytologicznych i wstępnym ich przygotowaniu dla potrzeb procesu hybrydyzacji, na każdy preparat nakłada się mieszaninę sond molekularnych testu UroVysion. W celu wizualizacji jąder komórkowych stosuje się barwienie DAPI. Analizę preparatów przeprowadza się w dwóch etapach. Każde badanie rozpoczyna ocena morfologii komórek w preparacie z osadu moczu, przy użyciu jednopasmowego filtru optycznego DAPI. Wybiera się dwadzieścia pięć komórek z dużymi jądrami komórkowymi i/lub innymi nieprawidłowościami morfologicznymi (ryc. 1).

W wybranych komórkach ocenia się następnie liczbę sygnałów pochodzących z fluorochromów sond molekularnych, używając kolejno filtrów optycznych: Red, Green, Aqua i Yellow (ryc. 2-3). W przypadkach, gdy komórki w preparacie są dobrze zróżnicowane, analizy dokonuje się w stu komórkach.

Istnieją dwa kryteria, na podstawie których można uznać wynik testu UroVysion za pozytywny:

- kryterium "n1" - gdy w minimum dwunastu komórkach na dwadzieścia pięć lub w czterdziestu ośmiu komórkach na sto badanych (48%) stwierdza się utratę obydwu alleli w locus 9p21 (brak sygnału żółtego).

- kryterium "n2" - gdy występuje polisomia minimum dwóch spośród trzech chromosomów, badanych za pomocą sond centromerowych - CEP3, CEP7, CEP17 w minimum czterech komórkach na dwadzieścia pięć lub szesnaście na sto badanych (16%). Obserwuje się wtedy więcej niż dwa sygnały pochodzące z fluorochromów sond centromerowych dla przynajmniej dwóch chromosomów:

>2 sygnały red (CEP3) i green (CEP7) lub

>2 sygnały red (CEP3) i aqua (CEP17) lub

>2 sygnały green (CEP7) i aqua (CEP17).

Podsumowanie kryteriów, na podstawie których należy uznać wynik za pozytywny, przedstawiono w tabeli II.

Porównanie testu UroVysion i badania cytologicznego z osadu moczu

Najczęściej stosowanym nieinwazyjnym badaniem przy diagnozowaniu pierwotnych i nawrotowych raków pęcherza moczowego jest cytologia osadu moczu. Badanie cytologiczne, mimo swojej wysokiej swoistości (średnio około 94%), charakteryzuje się niską czułością (średnio około 55%) [4], szczególnie w przypadkach guzów powierzchownych (pTa-pT1) o niskim stopniu złośliwości histologicznej (G1) [31]. W celu oceny przydatności testu UroVysion do pierwotnego i wtórnego diagnozowania raka pęcherza moczowego dwóch badaczy Bubendorf i Placer wraz ze wsp. dokonali porównania czułości obu wyżej wymienionych testów [25,26]. W tabeli III przedstawiono wyniki tych badań.

Bubendorf i wsp. (2001) oraz Placer i wsp. (2002) wykazali, że test UroVysion ma zdecydowanie wyższą czułość niż badanie cytologiczne z osadu moczu dla wszystkich stadiów zaawansowania klinicznego, a także stopni złośliwości histologicznej guzów pęcherza moczowego. Autorzy ci stwierdzili, że przy użyciu testu UroVysion można wykryć 100% guzów inwazyjnych pęcherza moczowego (pT2-T4). Inwazyjny rak pęcherza moczowego może więc być właściwie wykluczony w przypadku ujemnego wyniku testu UroVysion. Również guzy pT1 naciekające tylko błonę podśluzową, które zaliczane są do raków powierzchownych, były przez autorów wykrywane ze stuprocentową czułością [25,26].

Bubendorf i Placer nie porównywali swoistości testu UroVysion i cytologii. Jednak z badań innych autorów wiadomo, że swoistość testu UroVysion wynosi około 95% [25-30] i jest porównywalna ze swoistością badania cytologicznego osadu moczu (średnio około 94% [4]).

Miejsce testu UroVysion w diagnozowaniu raka pęcherza moczowego

W wieloośrodkowym badaniu porównano czułość cystoskopii, cytologii i testu UroVysion i połączenia tych metod w diagnozowaniu raka pęcherza moczowego [31,32]. Poddano badaniom dwustu sześćdziesięciu pięciu pacjentów, w tym stu pięćdziesięciu monitorowanych po leczeniu z powodu raka pęcherza moczowego i stu piętnastu w trakcie pierwotnej diagnozy w tym kierunku. U siedemdziesięciu pięciu chorych potwierdzono w badaniu histopatologicznym raka pęcherza moczowego.

W analizowanym materiale czułość testu UroVysion wyniosła 81% (59/73). Pozytywny wynik badania cystoskopowego uzyskano w pięćdziesięciu czterech na siedemdziesiąt trzy badane przypadki (tzn. uzyskano czułość 74%), dodatkowo w dwunastu wynik był niejednoznaczy, ale potwierdzono raka histopatologicznie. We wszystkich tych przypadkach wynik testu UroVysion był pozytywny. Cytologię z osadu moczu wykonano u sześćdziesięciu dziewięciu z siedemdziesięciu pięciu analizowanych pacjentów. U trzydziestu trzech chorych wynik badania cytologicznego był pozytywny, u dwudziestu dziewięciu negatywny i u siedmiu niejednoznaczny. Uwzględniając wyniki niejednoznaczne, czułość cytologii oceniono na 58% (40/69). Test UroVysion był pozytywny w sześciu na siedem przypadków z niejednoznacznym wynikiem badania cytologicznego z osadu moczu [31]. Powyższe wyniki wskazują więc na szczególną przydatność testu UroVysion, gdy wynik badania cystoskopowego i/lub cytologicznego jest niejednoznaczny.

Autorzy ocenili oddzielnie czułość cystoskopii, cytologii i testu UroVysion i łącznie cystoskopii razem z cytologią oraz cystoskopii z testem UroVysion, wykazując, że optymalną czułością (98%) charakteryzują się wykonywane łącznie badanie cystoskopowe i test UroVysion. Dla porównania czułość badania cystoskopowego poprzedzonego cytologią osadu moczu wyniosła 88% (tab. IV).

Pozytywny wynik testu UroVysion a ryzyko wznowy raka pęcherza moczowego

U 60-70% pacjentów z powierzchownym rakiem pęcherza moczowego dochodzi do nawrotu po przezcewkowej resekcji guza. Dlatego monitorowanie pacjentów po pierwotnej diagnostyce i leczeniu oraz wczesne wykrywanie ewentualnych nawrotów choroby nowotworowej jest istotną częścią opieki lekarskiej nad chorym na raka pęcherza moczowego.

Takahashi i wsp. w 2002 r. zbadali grupę stu sześćdziesięciu sześciu pacjentów monitorowanych z powodu raka pęcherza moczowego, u których w kontrolnej cystoskopii nie stwierdzono wznowy guza [33]. U wszystkich pacjentów wykonano test UroVysion. Autorzy przyjęli za kryterium wyniku pozytywnego obecność polisomii minimum dwóch badanych chromosomów w pięciu na dwudziestu pięciu analizowanych, zmienionych morfologicznie komórek i uzyskali czterdzieści pięć wyników pozytywnych testu UroVysion oraz sto dwadzieścia jeden wyników negatywnych. W czasie dalszego monitorowania tej grupy chorych stwierdzono wznowę raka pęcherza moczowego u szesnastu z czterdziestu pięciu pacjentów (35,6%), u których uzyskano wynik UroVysion (+) oraz u osiemnastu ze stu dwudziestu jeden pacjentów (14,9%), u których wynik testu UroVysion był negatywny. Odsetek nawrotów w tych dwóch grupach chorych odpowiednio w ciągu roku i dwóch lat przedstawiono w tabeli V.

Takahashi i wsp. (2002) stwierdzili, że wśród obserwowanych pacjentów chorzy, u których - mimo braku guza w badaniu cystoskopowym - wynik testu UroVysion był pozytywny, mieli 3,5-krotnie wyższe ryzyko wystąpienia wznowy w porównaniu z pacjentami z negatywnym wynikiem UroVysion.

Autorzy przeanalizowali również ryzyko wystąpienia wznowy high grade/high stage w zależności od wyniku testu UroVysion (z analizy wykluczyli guzy nawrotowe pTa G1-G2). Odsetek nawrotów guzów high grade/high stage w tych dwóch grupach chorych odpowiednio w ciągu roku i dwóch lat przedstawia tabela VI.

Pacjenci, u których autorzy uzyskali pozytywny wynik testu UroVysion, mieli 6,4-krotnie wyższe ryzyko nawrotu high grade/high stage w porównaniu z pacjentami z UroVysion negatywnym.

Podsumowując, wyniki Takahashi i wsp. 2002 wskazują, że test UroVysion jest przydatny w przewidywaniu wystąpienia nawrotów u pacjentów monitorowanych po pierwotnej resekcji guza pęcherza moczowego. Szczególnie pomocny jest test UroVysion w prognozowaniu nawrotów guzów high grade/high stage.

Przydatność testu UroVysion u chorych leczonych wlewkami BCG

W czasie stosowania dopęcherzowej immunoterapii szczepionką BCG dochodzi do powstania zmian morfologii komórek nabłonka przejściowego. Terapia BCG powoduje pojawienie się w moczu większej liczby komórek odczynu zapalnego, w komórkach nabłonka urotelialnego dochodzi do zmian morfologicznych dotyczących jądra komórkowego i cytoplazmy [34]. Prawidłowa ocena preparatów cytologicznych z osadu moczu pacjentów poddanych miejscowej immunoterapii jest więc szczególnie trudna.

Karnes i wsp. w 2003 roku stwierdzili, że w przeciwieństwie do badania cytologicznego, terapia BCG i zmiany odczynowe jej towarzyszące nie wpływają na interpretację wyniku testu UroVysion. Według tych autorów test UroVysion jest jedynym badaniem dającym wiarygodne rezultaty w czasie monitorowania pacjentów poddawanych terapii BCG. Dlatego technika FISH może być szczególnie przydatna do diagnozowania nawrotów i/lub niecałkowitego wycięcia guza u chorych leczonych dopęcherzowymi wlewkami BCG [35].

Aberracje chromosomowe a długość okresu wolnego od nawrotu choroby

Krüger i wsp. (2003 r.) w jednym z ostatnich badań dotyczących zastosowania testu UroVysion wykazali związek między aberracjami chromosomowymi obserwowanymi w jądrach komórek guza a długością okresu wolnego od nawrotu choroby nowotworowej pęcherza moczowego [36]. Autorzy analizowali preparaty histopatologiczne od siedemdziesięciu jeden pacjentów, u których stwierdzono guzy pierwotne w stadium zaawansowania klinicznego pTa. Autorzy wykazali, że pentasomia lub wyższa polisomia chromosomu 17 oraz homozygotyczna delecja w locus 9p21 stanowią niezależne czynniki prognostyczne w ocenie ryzyka nawrotu guza.

Podsumowanie

Liczne badania potwierdzają wysoką czułość testu UroVysion przy diagnozowaniu pierwotnych i nawrotowych raków pęcherza moczowego. Wielu badaczy wykazało, że test UroVysion charakteryzuje się zdecydowanie wyższą czułością niż badanie cytologiczne z osadu moczu we wszystkich stadiach zaawansowania klinicznego i stopniach złośliwości histologicznej guzów pęcherza moczowego. Test ten pozwala na wykrycie blisko 100% raków inwazyjnych. Dlatego można praktycznie wykluczyć obecność guza inwazyjnego, jeśli wynik testu UroVysion jest negatywny. Według danych literaturowych test ten charakteryzuje się również wysoką swoistością (około 95%), porównywalną ze swoistością badania cytologicznego z osadu moczu (około 94%).

Własne czteroletnie doświadczenie w wykonywaniu testu UroVysion pozwala nam dołączyć się do pozytywnych opinii na temat zastosowania wyżej wymienionego badania w diagnozowaniu pierwotnych i wtórnych raków pęcherza moczowego. We wstępnych badaniach własnych (dane niepublikowane) uzyskaliśmy czułość testu UroVysion 96% (50/52) dla guzów pierwotnych i 87,5% (14/16) dla guzów nawrotowych. W badaniach tych uzyskaliśmy również czułość testu UroVysion dla guzów pT2-T4 równą 100% (21/21), co potwierdza obserwacje Bubendorfa i Placera, że ujemny wynik testu UroVysion pozwala właściwie na wykluczenie obecności inwazyjnego guza pęcherza moczowego. Dla guzów pT1 czułość badania była również wysoka - test UroVysion pozwolił nam na wykrycie szesnastu z siedemnastu przypadków raków, których naciek dotyczył tylko błony śluzowej (94%). Po wstępnych badaniach w chwili obecnej prowadzimy badania diagnostyczne wśród chorych monitorowanych w kierunku nawrotu raka pęcherza moczowego. Wyniki tych badań wymagają jeszcze dalszej obserwacji i analizowania dalszego przebiegu choroby u badanych pacjentów.

Doświadczenia własne oraz innych badaczy pozwalają stwierdzić, że test UroVysion jest skutecznym narzędziem diagnostycznym u chorych na raka pęcherza moczowego. Szczególnie przydatny jest w przypadkach monitorowania pacjentów, u których istnieje wysokie ryzyko nawrotu guza (guzy pierwotne G2 - G3), pacjentów poddanych leczeniu dopęcherzowymi wlewkami BCG oraz pacjentów, u których wyniki standardowych badań są niejednoznaczne. W czasie monitorowania nawrotów raka w przypadku wyraźnie ujemnego wyniku testu UroVysion lekarz prowadzący może podjąć decyzję o przesunięciu na dalszy termin kontrolnego badania cystoskopowego. Takie postępowanie może ograniczyć liczbę koniecznych badań cystoskopowych, które wymagają hospitalizacji chorego, są badaniami inwazyjnymi i wiążą się z dyskomfortem pacjenta.

Obok wartości testu UroVysion, jako badania uzupełniającego w diagnozowaniu chorych na raka pęcherza moczowego, warto podkreślić potencjalne informacje prognostyczne, które można uzyskać analizując spektrum aberracji chromosomowych w komórkach guza. Wyniki ostatnich badań wskazują, że poza uznanymi czynnikami prognostycznymi w przypadkach raka pęcherza moczowego (stadium zaawansowania klinicznego [stage], stopień złośliwości histologicznej [grade], wielkość guzów i ich liczba) również pentasomia lub wyższa polisomia chromosomu 17 oraz homozygotyczna delecja w locus 9p21 mogą umożliwić określenie indywidualnej prognozy u pacjenta.

piśmiennictwo

  1. Didkowska J, Wojciechowska U, Tarnowski W, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w Polsce w 1999 roku. Centrum Onkologii - Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie. Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów. Warszawa 2002, 15-37.
  2. Lamm DL, Torti FM: Bladder Cancer, 1996. Ca Cancer J Clin 1996, 46, 2, 93-112.
  3. Szeszenia-Dąbrowska N, Strzelecka A, Wilczyńska U, Szymczak W: Nowotwory pochodzenia zawodowego w Polsce w latach 1971-1994. Med Pr 1997, 1, 1-14.
  4. Glas AS, Roos D, Deutekom M et al: Tumor markers in the diagnosis of primary bladder cancer. A systematic review. J Urol 2003, 169 (6), 1975-1982.
  5. Lamb D: Correlation of chromosome counts with histological appearances and prognosis in transitional-cell carcinoma of bladder. Br Med J 1967, 4, 1 (535): 273-277.
  6. Hopman AH, Moesker O, Smeets AW et al: Numerical chromosome 1, 7, 9, and 11 aberrations in bladder cancer detected by in situ hybridization. Cancer Res 1991, 15, 51 (2), 644-651.
  7. Sandberg AA, Berger CS: Review of chromosome studies in urological tumors. II. Cytogenetics and molecular genetics of bladder cancer. J Urol 1994, 151 (3), 545-560.
  8. Marano A, Pan Y, Li C et al: Chromosomal numerical aberrations detected by fluorescence in situ hybridization on bladder washings from patients with bladder cancer. Eur Urol 2000, 37 (3), 358-365.
  9. Czerniak B, Li L, Chaturvedi V: Genetic modeling of human urinary bladder carcinogenesis. Genes Chromosomes Cancer 2000, 27 (4), 392-402.
  10. Fadl-Elmula I, Gorunova L, Mandahl N: Karyotypic characterization of urinary bladder transitional cell carcinomas. Genes Chromosomes Cancer 2000, 29 (3), 256-265.
  11. Muscheck M, Sukosd F, Pesti T, Kovacs G: High density deletion mapping of bladder cancer localizes the putative tumor suppressor gene between loci D8S504 and D8S264 at chromosome 8p23.3. Lab Invest 2000, 80 (7), 1089-1093.
  12. Yu DS, Chen HI, Chang SY: Chromosomal aberrations in transitional cell carcinoma: its correlation with tumor behavior. Urol Int 2002, 69 (2), 129-135.
  13. Pycha A, Mian C, Haitel A et al: Fluorescence in situ hybridization identifies more aggressive types of primarily noninvasive (stage pTa) bladder cancer. J Urol 1997, 157 (6), 2116-2119.
  14. Jung I, Reeder JE, Cox C: Chromosome 9 monosomy by fluorescence in situ hybridization of bladder irrigation specimens is predictive of tumor recurrence. J Urol 1999, 162 (6), 1900-1903.
  15. Eleuteri P, Grollino MG, Pomponi D, De Vita R: Chromosome 9 aberrations by fluorescence in situ hybridization in bladder transitional cell carcinoma. Eur J Cancer 2001, 37, 1496-1503.
  16. Watters AD, Ballantyne SA, Going JJ et al: Aneusomy of chromosomes 7 and 17 predicts the recurrence of transitional cell carcinoma of the urinary bladder. BJU Int 2000, 85, 42-47.
  17. Bartlett JM, Adie L, Watters ADet al: Chromosomal aberrations in transitional cell carcinoma that are predictive of disease outcome are independent of polyploidy. BJU Int 1999, 84 (7): 775-779.
  18. Ishiwata S, Takahashi S, Homma Y et al: Noninvasive detection and prediction of bladder cancer by fluorescence in situ hybridization analysis of exfoliated urothelial cells in voided urine. Urology 2001, 57, 811-815.
  19. Eleuteri P, Grollino MG, Pomponi D et al: Bladder transitional cell carcinomas: a comparative study of washing and tumor bioptic samples by DNA Flow Cytometry and FISH analyses. Eur Urol 2000, 37, 275-280.
  20. Kimura F, Florl AR, Seifert HH et al: Destabilization of chromosome 9 in transitional cell carcinoma of the urinary bladder. Br J Cancer 2001, 14, 85 (12), 1887-1893.
  21. Berggren P: Molecular changes in the tumour suppressor genes p53 and CDKN2A/ARF in human urinary bladder cancer. KONGHL Carolinska Medico Chirurgiska Institutet, Stockholm 2002, 1-13.
  22. Stadler WM, Steinberg G, Yang X et al: Alterations of the 9p21 and 9q33 chromosomal bands in clinical bladder cancer specimens by fluorescence in situ hybridization. Clin Cancer Res 2001, 7 (6), 1676-1682.
  23. Edwards J, Duncan P, Going JJ et al: Identification of loci associated with putative recurrence genes in transitional cell carcinoma of the urinary bladder. J Pathol 2002, 196 (4), 380-385.
  24. Sokolova IA, Halling KC, Jenkins RB et al: The development of a multitarget, multicolor fluorescence in situ hybridization assay for the detection of urothelial carcinoma in urine. J Mol Diagn 2000, 2 (3), 116-123.
  25. Bubendorf L, Grilli B, Sauter G et al: Multiprobe FISH for enhanced detection of bladder cancer in voided urine specimens and bladder washings. Am J Clin Pathol 2001, 116, 79-86.
  26. Placer J, Espinet B, Salido M et al: Clinical Utility of a Multiprobe FISH Assay in Voided Urine Specimens for the Detection of Bladder Cancer and its Recurrences, Compared with Urinary Cytology. Eur Urol 2002, 42 (6), 547-552.
  27. Halling KC, King W, Sokolova IA et al: A comparison of BTA stat, hemoglobin dipstick, telomerase and Vysis UroVysion assay for the detection of urothelial carcinoma in urine. J Urol 2002, 167, 2001-2006.
  28. Sarosdy MF, Schellhammer P, Bokinsky G et al: Clinical evaluation of a multi-target fluorescent in situ hybridization assay for detection of bladder cancer. J Urol 2002, 168 (5): 1950-1954.
  29. Dalquen P, Kleiber B, Grilli B et al: DNA image cytometry and fluorescence in situ hybridization for noninvasive detection of urothelial tumors in voided urine. Cancer 2002, 25, 96 (6), 374-379.
  30. Skacel M, Fahmy M, Brainard JA et al: Multitarget fluorescence in situ hybridization assay detects transitional cell carcinoma in the majority of patients with bladder cancer and atypical or negative urine cytology. J Urol 2003, 169 (6), 2101-2105.
  31. Halling KC, King W, Sokolova IA et al: A comparison of cytology and fluorescence in situ hybridization for the detection of urothelial carcinoma. J Urol 2000, 164 (5), 1768-1775.
  32. Abbott Labs Conferences; Molecular Insights in Bladder Cancer Recurrence. Speakers: Steven M. Anderson, Ph. D., Kevin C. Halling, M. D., Ph. D., Michael F. Sarosdy, M. D.
  33. Takahashi T, Lohse C, Pankratz VS et al: Predicting urothelial carcinoma recurrence with fluorescence in situ hybridization analysis of urine. The American Urological Association (AUA) ´s Annual Meeting 2002; Abstract ID: 100351.
  34. Mack D, Frick J: Diagnostic problems of urine cytology on initial follow-up after intravesical immunotherapy with Calmette-Guerin bacillus for superficial bladder cancer. Urol Int 1994, 52 (4), 204-207.
  35. Karnes RJ, Halling KC, Lieber MM: Urine fluorescence in situ hybridization analysis during Baciilus Calmette-Guerin treatments in urothelial carcinoma. AUA Poster 1005, 2003, Abstract.
  36. Kruger S, Mess F, Bohle A, Feller AC: Numerical aberrations of chromosome 17 and the 9p21 locus are independent predictors of tumor recurrence in non-invasive transitional cell carcinoma of the urinary bladder. Int J Oncol 2003, 23 (1), 41-48.

adres autorów

Aleksandra Binka-Kowalska
Zakład Genetyki Medycznej UM
ul. Sterlinga 1/3
91-425 Łódź
tel. (042) 632 70 02
genetyka@csk.am.lodz.pl