PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Ocena bezpieczeństwa i skuteczności wardenafilu w warunkach życia codziennego: międzynarodowe badanie obserwacyjne 5373 polskich chorych po wprowadzeniu leku na rynek
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2006/59/4.

autorzy

Piotr Trypens 1, Andrzej Depko 2, Roland Dadej 3, Harald Landen 4
1 UroVes Przychodnia Urologiczna w Warszawie
2 Poradnia Seksuologiczna Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej dla Pracowników Wojska SPZOZ w Warszawie
3 Katedra i Klinika Urologii Akademii Medycznej w Poznaniu
4 Bayer HealthCare, Leverkusen, Niemcy

słowa kluczowe

zaburzenia erekcji, wardenafil, badanie obserwacyjne

streszczenie

Wstęp i cel pracy. Zaburzenia erekcji są zazwyczaj poważnym problemem życiowym pacjenta i w znacznym stopniu mogą upośledzić jakość życia. Wprowadzenie doustnych inhibitorów fosfodiesterazy typu 5 (PDE 5) stało się przełomem w leczeniu pacjentów z zaburzeniami erekcji. Celem bieżącego badania była ocena skuteczności leczenia, jego tolerancji i stopnia zadowolenia z leczenia wardenafilem chorych z dysfunkcją erekcyjną w warunkach codziennej praktyki klinicznej.
Materiał i metody. W tym niekontrolowanym, nieinterwencyjnym badaniu obserwacyjnym uczestniczyło w Polsce 5373 pacjentów. Pacjenci zgłosili się na wizytę wstępną i przynajmniej jedną kontrolną wizytę lekarską w okresie około dwóch miesięcy od wizyty wstępnej. Informacje na temat skutków leczenia (udanej penetracji, utrzymania wzwodu i zadowolenia z uzyskanej erekcji) były zbierane w trakcie wywiadu lekarskiego oraz na podstawie analizy kwestionariuszy dobrowolnie wypełnianych przez pacjentów.
Wyniki. Poprawę w zakresie zaburzeń erekcji uzyskano u 97,9% pacjentów, przy czym wartości poprawy u chorych leczonych dawkami wardenafilu 10 mg i 20 mg były zbliżone i wynosiły odpowiednio 97,9% i 97,8%. U znacznej części badanych korzystne zmiany zaobserwowano już po pierwszym (78,7%) lub drugim (93%) przyjęciu leku. Podczas dwumiesięcznej obserwacji w 96,8% podjętych prób zbliżenia seksualnego pacjenci byli zdolni do skutecznej penetracji (SEP-2) i w 88,3% prób byli w stanie utrzymać erekcję do zakończenia stosunku płciowego (SEP-3). Wardenafil był zazwyczaj dobrze tolerowany. Zdarzenia niepożądane występowały bardzo rzadko (0,7%), a do najczęściej występujących należały uderzenia krwi do głowy, bóle głowy i nieżyt błony śluzowej nosa.
Wnioski. W warunkach życia codziennego spotykanych normalnie w praktyce medycznej, wardenafil okazał się skutecznym, dobrze tolerowanym i bezpiecznym lekiem.

Wprowadzenie

Zaburzenia erekcji definiowane są jako niemożność uzyskania i/lub utrzymania odpowiedniego poziomu erekcji prącia pozwalającej na odbycie satysfakcjonującego stosunku płciowego. Zaburzenia te są dla pacjenta poważnym problemem i w znacznym stopniu mogą upośledzać jakość jego życia [1]. Przyczyną zaburzeń erekcji może być wiele czynników, które etiologicznie dzielą się na trzy duże grupy: organiczne, psychogenne i jatrogenne [2]. Obecnie około 150 milionów mężczyzn na całym świecie cierpi na zaburzenia erekcji. Liczba ta najprawdopodobniej ulegnie podwojeniu w ciągu najbliższych dwudziestu lat, osiągając w 2025 roku prognozowaną liczbę 322 milionów mężczyzn uskarżających się na zaburzenia wzwodu [3]. Na podstawie danych zebranych w 2002 roku szacuje się, że w Polsce problem zaburzeń erekcji dotyczy 14% mężczyzn w wieku 45-59 i około 17% mężczyzn powyżej 60. roku życia [4].

Przełomem w leczeniu zaburzeń erekcji było wprowadzenie doustnych inhibitorów fosfodiesterazy typu 5 (PDE 5). W porównaniu z miejscowymi, bardziej inwazyjnymi sposobami leczenia, takimi jak iniekcje do ciał jamistych preparatów wazoaktywnych lub leków podawanych docewkowo, środki te wykazały bardzo wysoką skuteczność i zyskały znacznie większą akceptację wśród pacjentów. Działanie inhibitorów fosfodiesterazy typu 5 wpływa na zwiększenie stężenia cGMP, w wyniku czego dochodzi do relaksacji i rozluźnienia komórek mięśniowych wyścielających naczynia. Konsekwencją relaksacji mięśni wyścielających naczynia ciał jamistych jest rozszerzenie tętniczych naczyń krwionośnych, co sprzyja zwiększonemu napływowi krwi do przestrzeni zatokowych ciał jamistych prącia i powstania wzwodu. Jednocześnie rozszerzające się struktury uciskają żyły, zapobiegając odpływowi krwi z członka, zwiększa się nabrzmienie ciał jamistych i sztywność prącia [5]. Obecnie inhibitory PDE5 są uważane za lek pierwszego rzutu w leczeniu zaburzeń wzwodu [6].

Wardenafil jest silnym, selektywnym inhibitorem PDE 5, skutecznym i dobrze tolerowanym wśród szerokiej populacji mężczyzn cierpiących na zaburzenia erekcji, w tym także u chorych z zaburzeniami wzwodu opornymi na leczenie [2,7,8,9,10]. Badanie Fishera wskazuje, że wardenafil wpłynął ponadto na poprawę jakości życia seksualnego zarówno stosujących go mężczyzn, jak i ich partnerek [11]. Wardenafil może być elastycznie dawkowany w celu osiągnięcia optymalnej skuteczności [2,12,13].

Bieżące badanie zostało opracowane w celu dokonania oceny skuteczności bezpieczeństwa i tolerancji leczenia wardenafilem u pacjentów cierpiących na zaburzenia erekcji w warunkach normalnej, codziennej praktyki klinicznej. Badania kliniczne randomizowane mają ogromną wartość w świetle EBM (Evidence Based Medicine), jednak wielokrotnie już okazało się (jak np. w przypadku preparatu Vioxx), że nawet intensywny i rozległy program badań klinicznych nie może w pełni odpowiedzieć na wszystkie pytania związane z bezpiecznym stosowaniem leku. Toczący się od trzech lat, a mający zakończyć się w 2006 roku, międzynarodowy program REALISE (Real-life safety and efficacy of Vardenafil) jest dotychczas największym badaniem obserwacyjnym dotyczącym leczenia pacjentów z zaburzeniami erekcji. Według danych aktualnych w październiku 2006 roku liczba uczestniczących w nim pacjentów przekroczyła na całym świecie 100 000. W programie tym bierze udział dwadzieścia sześć krajów z regionów Europy, Ameryki Południowej i Środkowej oraz Azji i Pacyfiku. We wszystkich jedenastu europejskich krajach biorących udział w programie, badanie zakończyło się na początku 2006 roku. Za zgodą odpowiedzialnego za międzynarodową koordynację badania dr. Haralda Landena, dyrektora działu Post-Marketing Surveillance, Bayer HealthCare Pharma, w niniejszej pracy opisano wyniki leczenia wardenafilem 5373 pacjentów z zaburzeniami erekcji, które są fragmentem odzwierciedlającym specyfikę polskiej populacji pacjentów włączonych do tej międzynarodowej ankiety.

Materiał i metody

Pacjenci

Do badania zostali włączeni pacjenci, w stosunku do których lekarze uznali, że wardenafil będzie właściwym sposobem leczenia. Lekarze zostali poproszeni o wzięcie pod uwagę przeciwwskazań do stosowania wardenafilu opisanych w charakterystyce produktu. Ponieważ badanie miało charakter obserwacyjny (po wprowadzeniu leku na rynek), włączanie leczenia nie było determinowane protokołem badania, a jedynie ogólnie przyjętą praktyką medyczną, a ponadto nie wiązało się z jakąkolwiek dodatkową interwencją medyczną. Świadoma zgoda pacjenta na udział w badaniu oraz pozytywna opinia komisji etycznej nie były konieczne (Ustawa Prawo Farmaceutyczne, Dz. U. 2001 r. Nr 126 poz. 1381).

Projekt badania

Opisywane badanie pacjentów z zaburzeniami erekcji miało charakter obserwacyjny, otwarty, niekontrolowany i prospektywny. Badanie było fragmentem międzynarodowego projektu, który został przeprowadzony w Polsce. Obserwacja obejmowała wizytę wstępną i co najmniej jedną wizytę kontrolną po upływie dwóch miesięcy od wizyty wstępnej. Dane zawarte w tej pracy zostały zgromadzone w okresie od października 2003 do maja 2005 roku. Wywiad medyczny, dane demograficzne oraz szczegółowe informacje dotyczące uprzedniego i współistniejącego leczenia zostały zebrane w trakcie wizyty wstępnej. Wszystkie decyzje terapeutyczne były podejmowane przez lekarza, niezależnie od decyzji włączenia pacjenta do tej obserwacji. Zgodnie z informacją o leku zawartą w ulotce, na pierwszej wizycie zalecana była dawka 10 mg wardenafilu, chociaż większa (20 mg) lub mniejsza (5 mg) dawka mogły być również zalecone przez lekarza według jego uznania.

Metody oceny

Całkowita skuteczność terapeutyczna była oceniana i rejestrowana przez lekarza na standardowej, kodowanej karcie obserwacji klinicznych podczas ostatniej wizyty. Oprócz oceny lekarskiej pacjenci dobrowolnie wypełniali kwestionariusz (dzienniczek pacjenta), oceniając każdą próbę odbycia stosunku płciowego. W jednej z części dzienniczka pacjenci udzielali odpowiedzi na dwa pytania dotyczące przebiegu zbliżenia płciowego (Sexual Encounter Profile, SEP): Czy był Pan w stanie wsunąć członek do pochwy partnerki? (SEP 2); Czy możliwe było utrzymanie erekcji przez wystarczająco długi czas, pozwalający na zakończenie stosunku płciowego? (SEP 3). Kwestionariusz zawierał również pytanie o całkowitą ocenę (GAQ - Global Assessment Question), aby oszacować zadowolenie pacjenta z jakości jego erekcji. Wszystkie zdarzenia niepożądane (AEs) były monitorowane i rejestrowane przez cały czas trwania badania. Każdy możliwy związek z leczeniem i ciężkość zdarzenia niepożądanego były odnotowane.

Analiza statystyczna

Analizowane były dane zebrane od wszystkich pacjentów, którzy otrzymali przynajmniej jedną dawkę badanego leku w ramach czasowych zdefiniowanych dla badania. Analizy opisowe danych przeprowadzono z wykorzystaniem oprogramowania SAS(R) dla Windows v. 8.2. Analizy danych wykonano przy użyciu statystyk podsumowujących, w tym średniej, odchylenia standardowego, mediany, maksimów dla wartości ciągłych i wartości procentowych. Choroby współistniejące, zdarzenia niepożądane i działania niepożądane leku zostały sklasyfikowane według systemu Medical Dictionary for Regulatory Activities (MedDRA), a towarzyszące leczenie zostało opisane zgodnie z Anatomical Therapeutic Chemical Classification System (ATC).

Wyniki

Do obserwacji włączono 5373 mężczyzn, z czego 99,8% pacjentów otrzymało przynajmniej jedną dawkę wardenafilu, kwalifikując się do analizy statystycznej. Spośród 5373 pacjentów 1224 mężczyzn zwróciło lekarzowi dobrowolnie wypełniany kwestionariusz (dzienniczek pacjenta). Wyjściowe charakterystyki pacjentów wymieniono w tabeli I. Średni wiek pacjentów włączonych do badania wynosił 54 lata (SD: +/-10, mediana: 54). Na podstawie wywiadu z pacjentami (przeprowadzonego przez lekarzy przed rozpoczęciem leczenia wardenafilem) oceniono, że zaburzenia erekcji u pacjentów włączonych do badania polegały na niemożności utrzymania erekcji (43,1%), niemożności uzyskania skutecznej penetracji (19,5%) lub występowaniu obu zaburzeń jednocześnie (37,3%). U zdecydowanej większości pacjentów oprócz zaburzeń erekcji występowała przynajmniej jedna choroba towarzysząca (70,5%). Do najczęściej występujących zaliczały się choroby układu sercowo-naczyniowego (34,1%) i zaburzenia metaboliczne (23%). W powiązaniu z zaburzeniami erekcji u pacjentów często występowały: przerost gruczołu krokowego (25,8%), nadciśnienie tętnicze (24,1%), cukrzyca (15,2%), miażdżyca (12,7%), zaburzenia metabolizmu lipidów (8,4%), depresja (7,1%), choroba wieńcowa (4,3%).

Średni okres przerwy między wizytą wstępną a pierwszą i drugą wizytą kontrolną wynosił odpowiednio 36 oraz 69 dni. W trakcie badania 76,6% pacjentów pozostało przy początkowej dawce wardenafilu, u 21,1% dawkę podwyższono, a u 2,2% zmniejszono.

Wyjściowy stan nasilenia zaburzeń erekcji u pacjentów włączanych do badania, w większości przypadków oceniany był przez lekarzy jako umiarkowany (64,4%) lub łagodny (23,2%). W ocenie lekarskiej poprawę w zakresie zaburzeń erekcji uzyskano ogółem u 97,9% leczonych wardenafilem pacjentów, przy czym wartości poprawy u chorych leczonych dawkami 10 mg i 20 mg były zbliżone i wynosiły odpowiednio 97,9% i 97,8%. Ocenie lekarskiej podlegały także skuteczność i tolerancja leczenia wardenafilem (ryc. 1). W czasie badania jedynie 1,9% pacjentów nie doświadczyło żadnej poprawy. U znacznej części badanych poprawę zaobserwowano już po pierwszym (78,7%) lub drugim (93%) przyjęciu leku (ryc. 2). Szersza analiza pokazała, że wysoka skuteczność wardenafilu dotyczyła wszystkich badanych podgrup pacjentów, bez względu na wiek, nasilenie, choroby współistniejące, etiologię i ewentualne wcześniejsze leczenie zaburzeń erekcji (tab. II).

Mimo że zaleca się przyjmowanie wardenafilu na 25-60 minut przed stosunkiem płciowym, blisko połowa z badanych (49,1%) odbyła stosunek płciowy w ciągu 30 minut od przyjęcia leku. W czasie dwudziestu czterech godzin od przyjęcia leku 31,7% pacjentów odbyło drugi stosunek płciowy, z czego prawie połowa z nich (49,3%) odbyła go przed upływem czterech godzin od przyjęcia wardenafilu.

Spośród 5373 biorących udział w badaniu pacjentów 1984 było leczonych wcześniej z powodu zaburzeń erekcji (36,9%). Zdecydowana większość z nich stosowała uprzednio sildenafil (1703 pacjentów) lub tadalafil (143 pacjentów). Ze wszystkich leczonych uprzednio pacjentów 72,8% preferowało wardenafil od wcześniejszego sposobu leczenia. W przypadku, gdy ostatnio stosowanym lekiem był sildenafil, taką preferencję zgłosiło 71,8% pacjentów. W przypadku tadalafilu 72% pacjentów wolało leczenie wardenafilem niż wcześniej stosowaną terapię. Spośród wszystkich biorących udział w badaniu mężczyzn 90,2% deklarowało chęć kontynuacji leczenia wardenafilem. Wśród 9,2% badanych, którzy nie chcieli kontynuacji terapii, tylko 1% podało jako przyczynę wystąpienie zdarzenia niepożądanego (ryc. 3).

Do analizy SEP 2 i SEP 3 wykorzystano 1224 kompletnie wypełnione dzienniczki pacjenta. W dzienniczkach pacjenci mogli udokumentować do ośmiu prób odbycia stosunku płciowego. Dzienniczki zwrócone lekarzowi zawierały ocenę jakości erekcji, dokonaną przez samych pacjentów. Łącznie pacjenci ocenili 7623 próby odbycia stosunku płciowego w trakcie leczenia wardenafilem. Przed podjęciem leczenia wardenafilem, zdecydowana większość pacjentów zadeklarowała ogólny brak satysfakcji z erekcji (88,9%). Na pytanie W jakim stopniu był Pan zadowolony z osiągniętej erekcji?, umieszczone w dzienniczku pacjenta, 88,9% pacjentów udzieliło odpowiedzi "niezadowolony", 7% odpowiedziało "zadowolony", 1,1% odpowiedziało "bardzo zadowolony", 3% pacjentów nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. W ocenie badanych przed podjęciem leczenia penetracja możliwa była "czasami" (44%) lub "rzadko" (29,9%), co więcej, aż 44% procent badanych oceniło, że "rzadko" udawało im się utrzymać erekcję do zakończenia stosunku. Pacjenci po prostatektomii radykalnej, przed podjęciem leczenia wardenafilem w znacznej większości (87,5%) deklarowali niezadowolenie z osiąganych erekcji. Przed włączeniem do obserwacji, w podejmowanych próbach współżycia seksualnego rzadko byli oni w stanie wprowadzić członek do pochwy partnerki (75%) i utrzymać erekcję do czasu zakończenia stosunku płciowego (87,5%) (tab. III).

W całej obserwowanej populacji po przyjęciu leku, w 96,8% podjętych prób pacjenci byli zdolni do skutecznej penetracji (SEP-2) i w 88,3% prób byli w stanie utrzymać erekcję do czasu zakończenia stosunku (SEP-3) (ryc. 4). W 89,5% prób pacjenci byli zadowoleni lub bardzo zadowoleni z osiągniętej erekcji.

Zgłoszono całkowitą liczbę siedemdziesięciu dziewięciu zdarzeń niepożądanych u czterdziestu pacjentów stanowiących 0,7% populacji badania. Pięćdziesiąt osiem spośród wszystkich zdarzeń niepożądanych zostało uznanych za mające związek z badanym lekiem. W wyniku zdarzeń niepożądanych jeden pacjent zaprzestał leczenia. Najczęściej występujące zdarzenia niepożądane wyszczególniono w tabeli IV. W czasie badania nie zgłoszono żadnego przypadku ciężkiego zdarzenia niepożądanego.

Dyskusja

Nawet rozległy i wieloletni proces badań klinicznych nad nowym lekiem nie jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie kwestie dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa stosowania leku. Dopiero codzienna praktyka i realia życia pokazują, jak lek sprawdza się w warunkach rzeczywistych, a nie w ograniczonych przez kryteria włączenia i wyłączenia warunkach badania klinicznego. Coraz więcej opiniotwórczych czasopism publikuje wyniki badań obserwacyjnych, których jedną z niezaprzeczalnych zalet jest pokazywanie prawidłowości zachodzących w realnym życiu pacjenta, jak również fakt, że prezentowane wyniki dotyczą dużych populacji pacjentów, których z przyczyn finansowych i logistycznych nie można by było objąć programem randomizowanych badań klinicznych [14,15,16]. Również w dziedzinie ED w ostatnim czasie opublikowano wyniki badań obserwacyjnych, poświęconych skuteczności i bezpieczeństwu stosowania leków z grupy inhibitorów PDE5 [17,18].

Niniejsza praca stanowi fragment dużego, międzynarodowego projektu obejmującego badania prowadzone w dwudziestu sześciu krajach z regionu Europy, Ameryki Południowej i Środkowej oraz Azji i Pacyfiku. Na całym świecie w programie tym weźmie udział ponad 100 000 pacjentów. W Polsce badanie to zakończyło się, a objętych nim zostało 5373 pacjentów. W naszej ocenie jest to największa populacja mężczyzn z ED objęta takim badaniem i dane pochodzące z tej obserwacji będą pierwszymi udokumentowanymi danymi odzwierciedlającymi na tak dużą skalę wybrane aspekty epidemiologiczne i demograficzne problemu zaburzeń erekcji w populacji polskich pacjentów.

Ryzyko pojawienia się zaburzeń erekcji wzrasta wraz z wiekiem. Wraz z wiekiem u pacjentów rozwijają się również inne choroby, takie jak: łagodny przerost prostaty, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, które mogą prowadzić do rozwoju zaburzeń erekcji. Ocenia się, że u starszych pacjentów główną rolę w rozwoju zaburzeń erekcji odgrywają czynniki organiczne, podczas gdy u młodszych mężczyzn zaburzenia erekcji mają w dużej mierze etiologię psychogenną. Warto podkreślić, że w opisywanym badaniu ponad 87% pacjentów nie przekroczyło 65. roku życia. Średnia wieku pacjentów (54 lata) była jednak bardzo zbliżona do wieku pacjentów uczestniczących w badaniach obserwacyjnych przeprowadzonych z innymi inhibitorami PDE5 [17,18]. Podobna charakterystyka populacji leczonej różnymi inhibitorami PDE5 pozwala na wiarygodne porównywanie efektów terapeutycznych różnych preparatów.

W ocenie lekarzy u blisko 98% pacjentów leczonych wardenafilem w bieżącym badaniu zaobserwowano poprawę w zakresie jakości erekcji, Wynik ten pozostaje w zgodzie z wynikami uzyskanymi podczas analogicznych badań klinicznych. W niezaślepionym badaniu, które objęło głównie pacjentów z Niemiec i Francji, wyniki leczenia wardenafilem były podobne: poprawę w zakresie jakości erekcji uzyskano u 92% pacjentów [13]. W bieżącym badaniu zwraca uwagę, że w opinii lekarskiej zarówno u pacjentów przyjmujących dawkę 10 mg, jak i 20 mg wardenafilu w wyniku leczenia uzyskano podobną poprawę (odpowiednio 97,9% i 97,8%). Obserwacja ta jest ciekawa w świetle faktu, że skuteczność innych inhibitorów PDE5 może w dużej mierze zależeć od dawki leku. W badaniu obserwacyjnym, opublikowanym niedawno w "International Journal of Impotence Research", wartości poprawy w zakresie zaburzeń erekcji różniły się znacznie w zależności od dawki sildenafilu (25 mg, 50 mg lub 100 mg) i wynosiły odpowiednio 59,8%, 75,1%, 88,2% [18].

W bieżącym badaniu podczas wizyty wstępnej najczęściej przepisywaną dawką było 10 mg wardenafilu. Większość pacjentów nie wymagała jej późniejszej zmiany. W jednym z badań klinicznych z elastycznie dobieraną dawką wardenafilu, mimo że znaczące usprawnienie wzwodu miało miejsce podczas leczenia dawką 10 mg, u prawie dwóch trzecich pacjentów dawka została zwiększona z 10 mg do 20 mg [12]. Być może wpływ miała cena leku, który uczestnikom badania klinicznego jest dostarczany nieodpłatnie. Nasza ankieta pokazała, że w warunkach życia codziennego u przeważającej części pacjentów nie ma potrzeby zwiększenia dawki, powyżej zalecanych 10 mg wardenafilu.

Wardenafil okazał się także bardzo skuteczny w grupach pacjentów z zaburzeniami erekcji trudno poddającymi się leczeniu. Spośród wszystkich pacjentów, biorących udział w badaniu, czterdziestu pięciu w przeszłości zostało poddanych radykalnej prostatektomii. Średnia wieku pacjentów po radykalnej prostatektomii biorących udział w badaniu wynosiła 63 lata. Wyjściowo w ocenie pacjentów poddanych radykalnej prostatektomii, przed podjęciem leczenia wardenafilem penetracja możliwa była "czasami" (25%) lub "rzadko" (75%), co więcej, aż 87,5% procent badanych oceniło, że "rzadko" udawało im się utrzymać erekcję do zakończenia stosunku. Zwraca uwagę, że w ocenie lekarskiej u 91% pacjentów poddanych radykalnej prostatektomii, w wyniku leczenia wardenafilem odnotowano poprawę w zakresie zaburzeń erekcji. Skuteczność leczenia wardenafilem pacjentów po radykalnej prostatektomii odnotowana w bieżącym badaniu jest wyższa niż w innych badaniach zarówno obserwacyjnych, jak i z kontrolowanym placebo. W analogicznym badaniu, przeprowadzonym na niemieckiej populacji, wartości poprawy w zakresie zaburzeń erekcji u pacjentów po radykalnej prostatektomii wyniosła 68% [17]. W badaniu, o założeniach podobnych do bieżącego, u około 60% pacjentów po radykalnej prostatektomii odnotowano poprawę funkcji wzwodu niezależnie od przyjmowanej dawki (10 lub 20 mg wardenafilu) [8]. Na skuteczność leczenia zaburzeń erekcji u pacjentów po prostatektomii radykalnej mogą wpływać takie czynniki, jak czas od wykonania zabiegu czy sposób jego przeprowadzenia. Dane te w bieżącym badaniu niestety nie były zbierane. Jednym z założeń badania obserwacyjnego jest maksymalne uproszczenie formularzy badania. Jest to swego rodzaju cena, jaką płaci się za fakt, iż badania takie mogą być przeprowadzone kosztem minimalnego nakładu czasu pracy lekarza, za to na dużych populacjach.

W bieżącym badaniu w wyniku leczenia wardenafilem poprawę funkcji wzwodu uzyskano u 97% pacjentów z cukrzycą (zarówno typu 1 i 2). Podobne wyniki uzyskano w obserwacyjnym badaniu przeprowadzonym na niemieckiej populacji, gdzie poprawę uzyskano o 92,1% pacjentów z cukrzycą [17]. W opublikowanym w 2003 roku badaniu z kontrolowanym placebo, wartości poprawy w zakresie zaburzeń erekcji u pacjentów z cukrzycą były jednak znacząco niższe i wynosiły odpowiednio 57% i 72%, w zależności od przyjmowanych dawek wardenafilu, wynoszących odpowiednio 10 mg i 20 mg [9].

Większa dostępność skutecznej terapii doustnej (inhibitorów PDE5), połączona ze zmianą postrzegania przez społeczeństwo problemu zaburzeń erekcji powoduje, że więcej mężczyzn poszukuje lekarstwa na tę dolegliwość. Potwierdza się to w naszej obserwacji, gdzie blisko 37% pacjentów biorących w nim udział podejmowało już wcześniej próby leczenia w związku z zaburzeniami erekcji. Spośród tych, którzy leczyli się wcześniej, około 86% stosowało sildenafil. Warto podkreślić, że spośród pacjentów leczonych w przeszłości sildenafilem, prawie 72% wolało terapię wardenafilem aniżeli sildenafilem.

Mimo że zaleca się przyjęcie leku na 25-60 minut przed planowanym stosunkiem, w bieżącym badaniu blisko połowa pacjentów (49%) odbyła stosunek płciowy po czasie krótszym niż trzydzieści minut od zażycia Wardenafilu. Jest to interesująca obserwacja w świetle dyskusji o roli czasu działania leków z grupy PDE. Co więcej, prawie 32% badanych w ciągu dwudziestu czterech godzin od przyjęcia wardenafilu odbyła drugi stosunek płciowy. Powyższe wyniki potwierdzają obserwacje z dwóch wcześniej przeprowadzonych badań klinicznych z zastosowaniem wardenafilu. W pierwszym wykazano, że u części chorych, już po dziesięciu minutach od zażycia leku dochodzi do poprawy funkcji erekcyjnej prącia [19]. W drugim dowiedziono skuteczności wardenafilu w czasie nawet do dwunastu godzin od jego przyjęcia [20]. Wardenafil można więc uznać za lek działający szybko, a zarazem długotrwale.

W bieżącym badaniu oprócz oceny lekarskiej pacjenci mieli do dyspozycji dzienniczek, w którym mogli samodzielnie ocenić zarówno wyniki leczenia, jak i każdą próbę odbycia stosunku płciowego (maksymalnie osiem prób). W odniesieniu do ogólnej skuteczności leczenia wardenafilem wyniki zebrane w formularzach pacjentów pokrywały się z oceną lekarską. Udokumentowano 7623 próby odbycia stosunku płciowego dokonane przez 1224 pacjentów. Po przyjęciu wardenafilu w 96,8% prób pacjenci byli zdolni do skutecznej penetracji (SEP-2) i w 88,3% prób byli w stanie utrzymać erekcję do czasu zakończenia stosunku płciowego (SEP-3) (ryc. 4). Po przyjęciu wardenafilu w 89,5% podjętych prób pacjenci byli zadowoleni lub bardzo zadowoleni z osiągniętych erekcji. Poprawa w zakresie zaburzeń erekcji uzyskana przez pacjentów w bieżącej analizie jest zgodna z danymi dotyczącymi skuteczności wardenafilu, uzyskanymi w badaniach placebo-kontrolowanych. W badaniu z elastycznie dobieraną dawką wardenafilu, wyjściowo tylko 40% badanych deklarowało możliwość skutecznej penetracji, a jedynie 14% było w stanie utrzymać erekcję do końca stosunku płciowego. W czasie dwunastotygodniowego leczenia, wśród pacjentów otrzymujących 10 mg wardenafilu, wskaźniki udanej penetracji wahały się w granicach 95-98%, a 87-97% chorych było w stanie utrzymać erekcję. W tym samym badaniu wskaźniki penetracji i utrzymania wzwodu w grupie pacjentów przyjmujących placebo wyniosły odpowiednio 54% i 33% [12]. Co ważne, powyższe kontrolowane badanie z placebo w porównaniu z bieżącym miało znacznie bardziej rygorystyczne kryteria włączenia pacjentów. Podobieństwo uzyskanych przez nas danych do pochodzących z badań klinicznych kontrolowanych placebo potwierdza skuteczność wardenafilu w warunkach życia codziennego.

Zazwyczaj wardenafil był dobrze tolerowany. Niewielu pacjentów (0,7%) zgłaszało zdarzenia niepożądane (uderzenia krwi do głowy, ból głowy, nieżyt błony śluzowej nosa). Liczba zgłoszonych działań niepożądanych w naszym badaniu po wprowadzeniu leku na rynek była niższa niż w dotyczących wardenafilu badaniach faz I-IV. Konstrukcja i charakter badań przeprowadzonych po wprowadzeniu leku na rynek może skutkować częstszym występowaniem działań niepożądanych niż w sytuacji, gdy lek jest używany w warunkach badania klinicznego. W przypadku wardenafilu nie wykazano jednak opisywanej powyżej zależności.

Wnioski

Wyniki uzyskane z przeprowadzonego po raz pierwszy w Polsce na tak dużą skalę badania obserwacyjnego u mężczyzn cierpiących na zaburzenia erekcji, leczonych wardenafilem w warunkach codziennego życia wskazują, że wardenafil usprawnia wzwód i zwiększa zadowolenie u większości badanych. Ponadto wardenafil jest zazwyczaj dobrze tolerowany. Badanie to rozszerza naszą wiedzę o specyfice polskiej populacji mężczyzn cierpiących na ED. Potwierdza też skuteczność i tolerancję leczenia wardenafilem, poprzednio stwierdzane w kontrolowanych badaniach klinicznych.

Opisywane badanie powstało przy współpracy z firmą Bayer Polska Sp. z o. o. Badanie było finansowane przez firmę Bayer Polska Sp. z o.o. w zakresie druku, dystrybucji, zebrania i analizy statystycznej dokumentów badania.

piśmiennictwo

  1. Impotence: NIH Consens Statement 1992, 10, 1-31.
  2. Mirone V, Palmieri A, Cucinotta D et al: Flexible-dose vardenafil in a community-based population of men affected by erectile dysfunction: A 12-week open-lebeled, multicenter trial. The J Sex Med 2005, 2, 842-847.
  3. Ayta IA, McKinlay JB, Krane RJ: The likely worldwide increase in erectile dysfunction between 1995 and 2025 and some possible policy consequences. Br J Urol Int 1999, 84, 50-56.
  4. Lew-Starowicz Z: Zdrowie seksualne Polaków 2002. Med Dypl 2002, 11, 16-21.
  5. Fazio L, Brock G: Erectile dysfunction: Management update. CMAJ 2004, 170, 1429-1437.
  6. Chapter 1: The management of erectile dysfunction: an AUA update. J Urol 2005. 174, 230-239.
  7. Bischoff E: Potency, selectivity, and consequences of nonselectivity of PDE inhibition. Int J Impot Res 2004, 16, S11-S14.
  8. Brock G, Nehra A, Lipshultz LI et al: Safety and efficacy of vardenafil for the treatment of men with erectile dysfunction after radical retropubic prostatectomy. J Urol 2003, 170, 1278-1283.
  9. Goldstein I, Young JM, Fischer J et al: Vardenafil, a new phosphodiesterase type 5 inhibitor, in the treatment of erectile dysfunction in men with diabetes: a multicenter double-blind placebo-controlled fixed-dose study. Care 2003, 26, 777-783.
  10. Hatzichristou D, Cuzin B, Martin-Morales A et al: Vardenafil improves satisfaction rates, depressive symptomatology, and self-confidence in a broad population of men with erectile dysfunction. J Sex Med 2005, 2, 109-116.
  11. Fisher WA, Rosen RC, Mollen M et al: Improving the sexual quality of life of couples affected by erectile dysfunction: a double-blind, randomized, placebo-controlled trial of vardenafil. J Sex Med 2005, 2, 699-708.
  12. Hatzichristou D, Montorsi F, Buvat J et al: The efficacy and safety of flexible-dose vardenafil (levitra) in a broad population of European men. Eur Urol 2004, 45, 634-641.
  13. Potempa AJ, Ulbrich E, Bernard I, Beneke M: Efficacy of vardenafil in men with erectile dysfunction: a flexible-dose community practice study. 2004, 46, 73-79.
  14. Harrison-Woolrych M, Clark DW, Hill GR et al: QT interval prolongation associated with sibutramine treatment. Br J Clin Pharmacol 2006, 61, 464-469.
  15. Rosak C, Petzoldt R, Wolf R et al: Rosiglitazone plus metformin is effective and well tolerated in clinical practice: results from large observational studies in people with type 2 diabetes. Int J Clin Pract 2005, 59, 1131-1136.
  16. Fellay J, Boubaker K, Ledergerber B et al: Prevalence of adverse events associated with potent antiretroviral treatment: Swiss HIV Cohort Study. Lancet 2001, 358, 1322-1327.
  17. van Ahlen H, Zumbe J, Stauch K, Landen H: The real-life safety and efficacy of vardenafil: an international post-marketing surveillance study - results from 29 358 German patients. J Int Med Res 2005 33, 337-348.
  18. Sunwoo S, Kim YS, Cho BL et al: Post-marketing surveillance study of the safety and efficacy of sildenafil prescribed in primary care to erectile dysfunction patients. Int J Impot Res 2005, 17, 71-75.
  19. Montorsi F, Padma-Nathan H, Buvat J et al: Earliest time to onset of action leading to successful intercourse with vardenafil determined in an at-home setting: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. 2004, 1, 168-178.
  20. Porst H, Lunglmayr G: Efficacy and tolerability of vardenafil within the time window of 6 hours after administration and beyond. 2005, 5, 147, 27-32.

adres autorów

Piotr Trypens
UroVes Przychodnia Urologiczna
00-572 Warszawa
ul. Wyzwolenia 13
tel. (022) 621 84 16
piotr.trypens@uroves.pl