PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Nowotwory układu moczowo-płciowego u osób zakażonych ludzkim wirusem upośledzenia odporności
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2007/60/3.

autorzy

Zbigniew Jabłonowski, Elżbieta Jabłonowska
I Klinika Urologii Katedry Urologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

słowa kluczowe

układ moczowo-płciowy, nowotwory, HIV, AIDS, diagnostyka, leczenie

streszczenie

Wprowadzenie w 1996 roku skojarzonego leczenia antyretrowirusowego HAART (Highly Active Antiretroviral Therapy) stało się punktem zwrotnym w leczeniu osób zakażonych HIV. HAART, zmieniając naturalną historię zakażenia HIV, spowodowało spadek zachorowalności i umieralności z powodu zespołu nabytego upośledzenia odporności – AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome). Choroby wskaźnikowe, kiedyś stosunkowo często rozpoznawane, obecnie spotykane są rzadziej. Poza tym dzięki HAART możliwe u tych pacjentów stało się bardziej agresywne leczenie wielu chorób, m.in. nowotworowych. Pacjenci zakażeni HIV nie są obecnie wykluczani nawet z najbardziej skomplikowanych zabiegów, takich jak przeszczepy narządów czy operacje rekonstrukcyjne. Wydaje się, iż wraz ze starzeniem się osób zakażonych ludzkim wirusem upośledzenia odporności coraz częściej będą się oni stawać pacjentami oddziałów urologicznych. Autorzy omawiają nowotwory, które występują częściej u osób zakażonych HIV, i definiują AIDS (mięsak Kaposiego, chłoniaki nieziarnicze, rak inwazyjny szyjki macicy) oraz te, które rozpoznawane są częściej u osób zakażonych HIV, ale nie stanowią choroby wskaźnikowej (guzy jąder, rak prącia, rak nerki). Przedstawiono zagadnienia diagnozowania i leczenia nowotworów, których częstość występowania wzrasta z wiekiem (rak stercza) i w związku z wydłużeniem czasu przeżycia osób zakażonych HIV mogą stanowić istotny problem kliniczny w tej grupie chorych. Obecnie w erze HAART rokowanie u pacjentów zakażonych HIV dotyczące leczenia nowotworów niedefiniujących AIDS jest takie samo, jak u osób niezakażonych. Sposób leczenia większości chorych nie różni się zwykle od stosowanego w przypadku chorych niezakażonych HIV, a odpowiedź na leczenie jest porównywalna do uzyskanej u osób niezakażonych HIV.

Wprowadzenie

Szacuje się, że na świecie żyje ponad 40 milionów osób zakażonych ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV – human immunodeficiency virus) [1]. Polska należy do krajów, w których, w porównaniu z innymi regionami świata, zakażenie HIV nie jest częste. Według danych Państwowego Zakładu Higieny od początku wdrożenia badań w 1985 do końca września 2006 zakażenie HIV stwierdzono u 10 360 obywateli polskich, z tego u 5361 w związku z używaniem narkotyków [2]. Ocenia się jednak, iż rzeczywista liczba zakażeń jest kilkakrotnie większa.

Zakażenie HIV przebiega w trzech etapach. Wirus, atakując komórki układu odpornościowego, doprowadza do ich niszczenia. Na zakażenie HIV narażone są komórki zawierające cząsteczki CD4 i koreceptory CCR5 i CXCR4, dlatego zakażeniu ulegają przede wszystkim limfocyty T pomocnicze oraz komórki z linii monocyty/makrofagii. Po zakażeniu HIV u części pacjentów obserwuje się objawy ostrej choroby retrowirusowej. Następnie zakażenie wchodzi w kilku-, a czasem nawet kilkunastoletnią fazę bezobjawową, w czasie której nie obserwuje się żadnych syndromów klinicznych świadczących o osłabieniu odporności. W kolejnej fazie występują objawy wskazujące na osłabioną odporność, ale nie takie, które definiują AIDS. Jest to np. grzybica jamy ustnej, polineuropatia obwodowa, leukoplakia włochata i inne. AIDS stanowi ostatnią fazę zakażenia. Pojawiają się wtedy specyficzne infekcje oportunistyczne i nowotwory, świadczące o bardzo słabej odporności; są chorobami wskaźnikowymi AIDS.

Udoskonalenie metod profilaktyki infekcji oportunistycznych, a przede wszystkim włączenie do terapii osób zakażonych HIV skojarzonego leczenia antyretrowirusowego HAART (Highly Active Antiretroviral Therapy), diametralnie zmieniło sytuację osoby zakażonej HIV. Pacjenci zakażeni HIV przestali być traktowani jako śmiertelnie chorzy. Osoby zakażone HIV, które stosują się do zaleceń terapeutycznych, żyją wiele lat i zaczynają chorować na choroby, które wcześniej w tej grupie pacjentów nie występowały lub były obserwowane bardzo rzadko. Dotyczy to na przykład chorób serca, wątroby czy niektórych rodzajów nowotworów. Z drugiej strony nadal zdarzają się chorzy, u których zakażenie HIV rozpoznawane jest bardzo późno – dopiero z chwilą pojawienia się choroby wskaźnikowej, definiującej zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS – Acquired Immunodeficiency Syndrome).

15% osób zakażonych HIV, zaś u osób chorych na AIDS odsetek ten wzrasta do 30-50% [3]. W niniejszej publikacji omówione zostają nowotwory układu moczowo-płciowego, które mogą wystąpić u osoby zakażonej HIV na różnych etapach zakażenia tym wirusem.

Mięsak Kaposiego (MK)

upoważnia lekarza do rozpoznania AIDS. Wiadomo, że częstość występowania tego nowotworu wzrasta wraz ze spadkiem odporności, który koreluje ze zmniejszaniem się liczby limfocytów CD4. Najczęściej nowotwór ten ujawnia się, gdy stwierdzana u pacjenta liczba limfocytów CD4 jest bardzo niska.

Przed erą HAART występowanie zachorowań na mięsaka Kaposiego u osób zakażonych HIV, zwłaszcza o orientacji homoseksualnej, występował około 7000 razy częściej niż u osób niezakażonych tym wirusem [4]. Obecnie nowotwór ten obserwowany jest znacznie rzadziej, chociaż nadal jest najczęściej stwierdzanym nowotworem u osób z AIDS. Czynnikiem etiologicznym dla mięsaka Kaposiego jest wirus HHV-8 (human herpesvirus 8), który przenosi się drogą kontaktów seksualnych lub drogą krwi.

Zmiany dotyczą najczęściej skóry i błon śluzowych, chociaż nierzadko nowotwór ten zajmuje organy wewnętrzne. Charakterystyczne wieloogniskowe grudki umiejscawiają się najczęściej na skórze twarzy, kończyn dolnych i okolicy narządów płciowych. Niejednokrotnie zmiany można również spotkać na błonach śluzowych jamy ustnej, zwłaszcza na podniebieniu twardym lub dziąsłach. Zajęcie przewodu pokarmowego jest najczęstszą manifestacją wewnętrzną, występującą u około 40% pacjentów. Drugim miejscem co do częstości występowania jest układ oddechowy, chociaż nowotwór ten może dotyczyć każdego narządu. Opisywano zajęcie nerek czy jąder, ale są to przypadki jednostkowe [5,6].

mniej niż 3% zmiany pierwotnie umiejscawiają się na prąciu [7]. Najczęściej są to grudki o kolorze od różowego przez purpurowy do fioletowego z możliwością zmiany barwy na brunatny. Mogą przybierać kształt tarczek, a nawet wrzodziejących guzów. Nierzadko obserwuje się powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Zmiany umiejscowione na skórze prącia lub w okolicy ujścia cewki moczowej są często bolesne, nierzadko towarzyszą im zaburzenia w oddawaniu moczu. Z powodu towarzyszących zapaleń naczyń może dochodzić do zgorzeli prącia [8].

Podstawą rozpoznania jest badanie na histopatologiczny biopunktatu zmiany. U każdego pacjenta konieczne jest włączenie HAART, po którym niejednokrotnie obserwowano cofanie się zmian. Miejscowo dobre wyniki uzyskuje się po zastosowaniu krioterapii, naświetlania czy chirurgicznym wycięciu zmian. Można również podawać miejscowo chemioterapeutyki, głównie z grupy antracyklin. W przypadku obecności niedużych rozsianych zmian i skutecznej immunorekonstrukcji wywołanej HAART u 20-40% pacjentów można uzyskać poprawę podając interferon- ? [9]. U chorych, u których rozpoznaje się zajęcie organów wewnętrznych, stosuje się chemioterapię ogólnoustrojową. Znaczenie niektórych leków przeciwwirusowych (gancyklowir, cydofowir) lub leków hamujących angiogenezę w odniesieniu do MK może być określone po zakończeniu badań klinicznych [10-12].

Nieziarnicze chłoniaki złośliwe (NChZ)

Podobnie jak mięsak Kaposiego, chłoniaki nieziarnicze (Non- -Hodgkin lymphoma-NHL) najczęściej dotyczą pacjentów z niską liczbą limfocytów CD4, a ich wystąpienie u osoby zakażonej HIV upoważnia do rozpoznania AIDS. Nowotwór ten występuje około 60 razy częściej u osób zakażonych HIV niż u osób niezakażonych, a częstość jego występowania gwałtownie wzrasta wraz ze spadkiem liczby limfocytów CD4, zwłaszcza poniżej 50 komórek/ µl [13-15]. Po włączeniu do leczenia osób zakażonych HIV skojarzonego leczenia antyretrowirusowego obserwuje się zmniejszenie liczby zachorowań na ten nowotwór [16], jednak spadek zachorowań nie jest tak znaczny, jak przy MK.

wodzącą się aż w 95% przypadków z limfocytów B. Najczęściej, bo u 90% u chorych na AIDS, spotyka się chłoniaka rozlanego olbrzymiokomórkowego – DLBCL (diffuse large B-cell lymphoma) i chłoniaka Burkitta. Pierwotny chłoniak wysiękowy – PEL (primary effusion lymphoma) dotyczy około 5% pacjentów. Dwa pierwsze spośród wymienionych występują również u osób immunokompetentnych, natomiast PEL jest nowym typem chłoniaka, ujawnionym podczas epidemii HIV [17], zawsze związanym z zakażeniem HHV-8, a często z EBV (Epstein-Barr Virus) [18]. DLBCL u osób zakażonych HIV cechuje najczęściej typ immunoblatyczny i ma związek z zakażeniem EBV.

Chłoniaki nieziarnicze związane z AIDS są niejednolitą grupą, wywodzącą się aż w 95% przypadków z limfocytów B. Najczęściej, bo u 90% u chorych na AIDS, spotyka się chłoniaka rozlanego olbrzymiokomórkowego – DLBCL (diffuse large B-cell lymphoma) i chłoniaka Burkitta. Pierwotny chłoniak wysiękowy – PEL (primary effusion lymphoma) dotyczy około 5% pacjentów. Dwa pierwsze spośród wymienionych występują również u osób immunokompetentnych, natomiast PEL jest nowym typem chłoniaka, ujawnionym podczas epidemii HIV [17], zawsze związanym z zakażeniem HHV-8, a często z EBV (Epstein-Barr Virus) [18]. DLBCL u osób zakażonych HIV cechuje najczęściej typ immunoblatyczny i ma związek z zakażeniem EBV.

Chłoniaki u osób zakażonych HIV charakteryzują się zazwyczaj większym zaawansowaniem choroby, większą złośliwością, obecnością symptomów B (niewyjaśniony ponad 10% spadek masy ciała, niewyjaśniona gorączka powyżej 38oC oraz nocne poty), a także częstą pozawęzłową lokalizacją. Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu badaniem histopatologicznym nieprawidłowych nowotworowych limfocytów pobranych węzłów lub w biopsji innych tkanek. Pomocne są badania obrazowe, takie jak CT czy NMR.

Spośród osób zakażonych HIV, u których stwierdzono obecność chłoniaka, zajęcie nerek rozpoznaje się u 6-12% pacjentów. Zmiany, często obustronne, występują pod postacią rozlanych nacieków i powiększenia zarysów nerek, czasem zaś obserwuje się obecność pojedynczych lub mnogich zmian guzowatych w ich miąższu. Powiększenie węzłów chłonnych zaotrzewnowych w przebiegu tej choroby bywa powodem wodonercza i prowadzić może do niewydolności nerek. Stan taki może wymagać wprowadzenia cewników podwójnie zagiętych do moczowodów lub też wytworzenia przetok nerkowo-skórnych w celu zachowania funkcji narządu.

Chłoniaki jąder u osób zakażonych HIV występują częściej niż u osób niezakażonych, nierzadko zlokalizowane są obustronnie, a choroba przebiega bardziej agresywnie. Powiększenie jądra jest najczęstszym objawem tej choroby, a jednoczesne powiększenie obu gonad może dodatkowo sugerować rozpoznanie chłoniaka u osoby zakażonej HIV. Leczeniem z wyboru pozostaje orchidektomia, zaś po potwierdzeniu rozpoznania badaniem histopatologicznym kontynuowane jest leczenie choroby układowej [3].

Obecnie stosuje się standardowe dawki chemioterapeutyków wraz z HAART. Głównym schematem jest CHOP (cyklofosfamid, winkrystyna, doksorubicyna, enkorton). W przypadkach niektórych rodzajach chłoniaków dyskutuje się nad zastosowaniem wraz z podstawowymi schematami leczenia Rituksimabu, jednak osiągnięte wyniki nie są jednoznaczne [19-20]. Próbuje się podawać stałe wlewy z chemioterapeutyków [21], a przy braku skuteczności leczenia podstawowego – wysokie dawki chemioterapeutyków wraz z przeszczepem autologicznych komórek macierzystych szpiku [22-23]. Stosowana jest także radioterapia.

Rak szyjki macicy

Rak inwazyjny szyjki macicy jest kolejnym schorzeniem onkologicznym, uważanym za chorobę wskaźnikową AIDS. Obecnie wiadomo, że podstawowym czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy jest przewlekłe zakażenie onkogennym typem wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV – human papillomavirus) [24]. Do tych szczepów należy przede wszystkim HPV 16 i HPV 18; mniejsze znaczenie mają szczepy 31, 33, 45, 52 i 58. Nie każde zakażenie onkogennym szczepem HPV doprowadza do rozwoju raka szyjki macicy, jednak osoba zakażona HIV, zwłaszcza z niską liczbą limfocytów CD4, gorzej kontroluje proces namnażania się HPV, przez co częściej może dochodzić do ujawnienia się tego nowotworu. Należy jednak podkreślić, że kobiety zakażone HIV, żyjąc dłużej dzięki HAART, przez dłuższy również czas narażone są na działanie szczepów onkogennych HPV. Z tego powodu, mimo leczenia antyretrowirusowego HAART, nie zmniejszyło się znaczenie profilaktyki raka szyjki macicy u kobiet zakażonych HIV.

Leczenie w przypadku raka szyjki macicy u kobiet zakażonych HIV nie odbiega od sposobów leczenia kobiet niezakażonych tym wirusem.

Zarodkowe guzy jąder

Zarodkowe guzy jąder (GCT – germ cell tumors) występują częściej u mężczyzn zakażonych HIV niż u chorych niezakażonych tym wirusem. W licznych opracowaniach ryzyko takie szacuje się na od 2 do 61 razy większe [25-29]. Stwierdzenie tego nowotworu nie upoważnia do rozpoznania AIDS, gdyż guzy te często występują u osoby zakażonej HIV z relatywnie dobrą odpornością. W badaniu Powles i wsp. [30] średnia liczba limfocytów CD4 u pacjentów zakażonych HIV, u których rozpoznano nowotwór jądra, wynosiła 315 komórek/µl. Dyskutuje się, czy u osoby zakażonej HIV częściej występuje seminoma czy guz nienasieniakowaty. Częstsze występowanie nasieniaka u osób zakażonych HIV stwierdziło w ostatnich latach wielu badaczy [26,29- 30,31], jednak w starszych opracowaniach autorzy opisywali częstsze występowanie guzów nienasieniakowatych [32-33]. W przeciwieństwie do MK czy niektórych typów chłoniaków nieziarniczych, nie stwierdzono związku zachorowań na ten rodzaj nowotworu z onkogennym wirusem. Wydaje się, że podłoże genetyczne i układ odpornościowy odgrywa główną rolę w rozwoju tego nowotworu [34-35]. Zaburzenie funkcji układu odpornościowego u osób zakażonych HIV może być przyczyną częstszego występowania guzów jąder. W populacji osób niezakażonych HIV seminoma występuje u mężczyzn starszych średnio o siedem lat w porównaniu z tymi, u których rozpoznaje się guzy nienasieniakowate [36]. Nie stwierdzono natomiast takiej różnicy u osób zakażonych HIV, co świadczy o pewnego rodzaju „przyspieszeniu” rozwoju guzów o typie nasieniaka w tej grupie chorych. U pacjentów zakażonych HIV nie stwierdzono także zależności między pojawieniem się nowotworu jądra a występowaniem wnętrostwa [37]. Przebieg choroby nowotworowej u osoby zakażonej HIV jest gwałtowniejszy, częściej również występuje obustronna lokalizacja guza.

Obecnie, dzięki HAART, rokowanie u pacjentów zakażonych HIV, chorych na nowotwory jądra, jest takie samo, jak u osób niezakażonych. Leczenie antyretrowirusowe powinno być włączane w zależności od stanu klinicznego, immunologicznego czy wirusologicznego według obecnych zaleceń. Sposób leczenia nowotworu nie różni się również od stosowanego w przypadku chorych niezakażonych HIV [38-40]. Odpowiedź na leczenie jest porównywalna z uzyskaną u osób niezakażonych HIV.

Nowotwory prącia

Zachorowania na raka prącia w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej u osób immunokompetentnych występują rzadko. Według części autorów choroba ta ma pojawiać się częściej u osób nieobrzezanych [41]. Występowanie raka prącia związane jest z zakażeniem HPV. Ze względu na wspólne drogi transmisji obu wirusów osoby zakażone wirusem HIV częściej bywają współzakażone wirusem HPV. Ponadto zaburzenia odporności wywołane zakażeniem HIV mogą prowadzić do słabszego panowania nad onkogennym wirusem HPV [42]. Sugeruje się również wpływ zaburzonego wydzielania cytokin, a także bezpośrednie oddziaływanie protein HIV na komórki nabłonkowe zakażone HPV [43], co może ułatwiać ujawnienie się choroby.

Uważa się, iż od momentu zakażenia HPV do ujawnienia się inwazyjnego raka mijają dziesiątki lat [41]. Szczyt zachorowań u osób niezakażonych HIV to szósta dekada życia. U osób zakażonych HIV raki płaskonabłonkowe zewnętrznych narządów płciowych występują częściej i we wcześniejszym wieku w porównaniu z populacją osób niezakażonych. Przebieg choroby nowotworowej bywa zazwyczaj gwałtowniejszy. Sposoby leczenia nie różnią się od stosowanych u osób niezakażonych i obejmują zarówno radykalne leczenie chirurgiczne, jak i radykalną radioterapię [44].

Choroba Bowena (Bowenoid papulosis)

Choroba Bowena jest również wynikiem zakażenia HPV, zaś od kłykcin kończystych różni się histologicznym podobieństwem do raka kolczystokomórkowego in situ. Choroba ta występuje typowo u aktywnych płciowo, młodych dorosłych osób. U chorych zakażonych HIV występuje częściej. Klasyczne zmiany spotyka się w fałdach na granicy skóry i błony śluzowej narządów płciowych oraz odbytu, zaś u mężczyzn – na prąciu. Zwykle mają wygląd płaskich, brązowawych grudek i mogą przypominać aksamit. Przyczyną tej choroby najczęściej są onkogenne typy HPV: 16, 18, 31 i 33. W leczeniu stosuje się aplikacje preparatów zawierających 5-florouracyl, krioterapię, leczenie fotodynamiczne, jak również chirurgiczne wycięcie zmian [45-47].

Rak pęcherza moczowego

Zależność pomiędzy zakażeniem HIV a częstością występowania raka pęcherza moczowego nie jest do końca jasna. Rak pęcherza moczowego rzadko bywa rozpoznawany u osób zakażonych HIV lub chorych na AIDS. Dotychczas w literaturze opisano trzynaście takich zachorowań, przy czym dominują dość skąpe opisy pojedynczych przypadków. W 2006 roku Manfredi i współpracownicy dokonali przeglądu klinicznych doniesień na ten temat, opisując dodatkowo dwu pacjentów z ośmio- i dwunastomiesięcznym okresem obserwacji. Zwracają uwagę na krwiomocz, będący pierwszym objawem nowotworu pęcherza. W leczeniu zastosowano wielokrotne elektroresekcje guza u pierwszego chorego, u drugiego zaś wykonano cystektomię. Nie obserwowano nawrotu choroby nowotworowej w podanych wyżej okresach obserwacji [48].

Rak stercza i rak nerki

Wraz z wydłużeniem czasu przeżycia osób zakażonych HIV coraz częściej obserwuje się zachorowania na nowotwory, których częstość występowania wzrasta z wiekiem. Do nowotworów tych należy rak stercza [49,50]. Obraz kliniczny choroby nie odbiega od obserwowanego u osób niezakażonych HIV, zaś diagnostyka i leczenie raka stercza powinno być prowadzone według standardowych zasad. Wcześniejsze doniesienia sugerowały występowanie gorszej odpowiedzi na leczenie hormonalne u osób zakażonych HIV, co wiązane było z obserwowanym u tych pacjentów hipogonadyzmem oraz mniejszą produkcją testosteronu. Nowsze badania Hyun i wsp. nie potwierdzają tych obserwacji, dowodząc, iż poziom testosteronu u pacjentów zakażonych HIV chorych na raka stercza jest prawidłowy [37].

Chorym na raka stercza, zakażonym HIV, należy zaproponować, podobnie jak osobom immunokompetentnym, wszystkie możliwości leczenia. Ostateczna decyzja dotycząca wyboru opcji terapeutycznej powinna opierać się na ocenie stopnia zaawansowania i choroby nowotworowej i zakażenia HIV (obecność infekcji oportunistycznych, liczba CD4, poziom wiremii). W leczeniu radykalnym większość autorów proponuje chorym radioterapię lub brachyterapię, nie negując jednak możliwości zastosowania prostatektomii (klasycznej, laparoskopowej).

Coraz częściej zwraca się uwagę na konieczność prowadzenia dobrze zaplanowanych badań przesiewowych w tej grupie pacjentów w celu wczesnego wykrycia raka stercza [49]. Skrining ten należałoby rozpoczynać nieco wcześniej niż w ogólnej populacji mężczyzn ze względu na częstsze, jak się zdaje, występowanie raka stercza w młodszym wieku. Być może czas trwania zakażenia HIV (a nie tylko wiek chorego) zwiększa ryzyko zachorowania na raka stercza. Wydaje się, że granicą wieku, od której należałoby rozpocząć badania przesiewowe u chorych zakażonych HIV, jest trzydziesty piąty rok życia.

W piśmiennictwie spotyka się także doniesienia o częstszym występowaniu raka nerki u pacjentów zakażonych HIV. Baynaham i wsp. [51] stwierdzili aż 8,5-krotnie częstsze zachorowania na raka tego narządu u pacjentów HIV plus. Literatura na ten temat jest jednak nadal bardzo skąpa.

Wprowadzenie w 1996 roku skojarzonego leczenia antyretrowirusowego (HAART) stało się punktem zwrotnym w leczeniu osób zakażonych HIV. Okazało się, że można przez wiele lat nie tylko skutecznie hamować namnażanie HIV, ale również umożliwić odbudowę funkcji układu odpornościowego. HAART, zmieniając naturalną historię HIV/AIDS, spowodowało spadek zachorowalności i umieralności z powodu AIDS. Pacjenci zakażeni HIV, stosując się do zaleceń terapeutycznych, żyją przez wiele lat bez żadnych objawów klinicznych, świadczących o osłabionej odporności. Często wcześniej spotykane choroby wskaźnikowe stały się obecnie rzadkością. Ponadto dzięki HAART możliwe u tych pacjentów stało się bardziej agresywne leczenie wielu chorób, m.in. chorób nowotworowych. Pacjenci zakażeni HIV nie są obecnie wykluczani nawet z najbardziej skomplikowanych zabiegów, takich jak przeszczepy narządów czy operacje rekonstrukcyjne. Wydaje się, iż wraz ze starzeniem się osób zakażonych ludzkim wirusem upośledzenia odporności coraz częściej będą się oni stawać pacjentami oddziałów urologicznych.

piśmiennictwo

  1. http://data.unaids.org/Publications/IRC-pub06/epi_update2005_en.pdf
  2. www.pzh.gov.pl/epimeld/hiv_aids/index.htm
  3. Heyns CF, Fisher M: The urological management of the patient with acquired immunodeficiency syndrome. BJU Int 2005, 95, 709-716.
  4. Biggar RJ, Rabkin CS: The epidemiology of AIDS-related neoplasms. Haematol Oncol Clin North Am 1996, 10, 997-1010.
  5. Pollok RCG, Francis N, Cliff S et al: Kaposi�s sarcoma in the kidney. Int J STD AIDS 1995, 6, 289-290.
  6. Kneale BJ, Bishop NL, Britton JP: Kaposi�s sarcoma of the testis. Br J Urol 1993, 72, 116-117.
  7. Lowe FC, Lattimer DG, Metroka CE: Kaposi�s sarcoma of the penis in patients with acquired immunodeficiency syndrome. J Urol 1989, 142, 1475-1477.
  8. Klein LT, Lowe FC: Penile gangrene associated with extensive Kaposi�s sarcoma in patients with the acquired immunodeficiency syndrome. Urology. 1995 Sep, 46 (3), 425-428.
  9. Tirelli U, Bernardi D, Spina M et al: AIDS-related tumors: integrating antiviral and anticancer therapy. Crit Rev Oncol Hematol 2002, 41, 299�315.
  10. Dezube BJ, Pantanowitz L, Aboulafia DM: Management of AIDS-related Kaposi sarcoma: advances in target discovery and treatment. AIDS Read 2004, 14, 236-238, 243-244, 251-253.
  11. Koon HB, Bubley GJ, Pantanowitz L et al: Imatinib-induced regression of AIDS-related Kaposi�s sarcoma. J Clin Oncol 2005, 23, 982-989.
  12. Noy A, Scadden DT, Lee J et al: Angiogenesis inhibitor IM862 is ineffective against AIDS-Kaposi�s sarcoma in a phase III trial, but highlights sustained, potent effect of highly active antiretroviral therapy: from the AIDS Malignancy Consortium and IM862 study group. J Clin Oncol 2005, 23, 1-9.
  13. Beral V, Peterman T, Berkelman R, Jaffe H: AIDS-associated non-Hodgkin lymphoma. Lancet 1991, 337, 805-809.
  14. Knowles DM, Chamulak GA, Subar M et al: Lymphoid neoplasia associated with the acquired immunodeficiency syndrome (AIDS). Ann Intern Med 1988, 108, 744-753.
  15. Pluda JM, Yarchoan R, Jaffe ES et al: Development of non-Hodgkin�s lymphoma in a cohort of patients with severe immunodeficiency virus (HIV) infection on long-term antiretroviral therapy. Ann Intern Med 1990, 113, 276-282.
  16. Mocroft A, Katlama C, Johnson AM et al: AIDS across Europe, 1994-98: the EuroSIDA study. Lancet 2000, 356, 291-296.
  17. Knowles DM, Inghirami G, Ubriaco A, Dalla-Favera R: Molecular genetic analysis of three AIDS-associated neoplasms of uncertain lineage demonstrates their B-cell derivation and the possible pathogenetic role of the Epstein- Barr virus. Blood 1989, 73, 792-799.
  18. Cesarman E, Chang Y, Moore PS, Said JW, Knowles DM: Kaposi�s sarcoma- -associated herpesvirus-like DNA sequences in AIDS-related body-cavitybased lymphomas. N Engl J Med 1995, 332, 1186�1191.
  19. Boue F, Gabarre J, Gisselbrechet C: CHOP chemotherapy plus rituximab in HIV patients with high grade lymphoma � results of an ANRS trial. Blood 2002, 22, 470a.
  20. Spina M, Jaeger U, Sparano JA et al: Rituximab plus infusional cyclophosphamide, doxorubicin, and etoposide associated in HIV non-Hodgkin�s lymphoma: pooled from results from 3 phase 2 trials. Blood 2005, 105, 1891-1897.
  21. Sparano JA, Lee S, Chen MG et al: Phase II trial of infusional cyclophosphamide, doxorubicin, and etoposide in patients with HIV-associated non- -Hodgkin�s lymphoma: an Eastern Cooperative Oncology Group Trial (E1494). J Clin Oncol 2004,22,1491-1500.
  22. Gabarre J, Azar N, Autran B et al: High-dose chemotherapy and autologous haematopoietic stem-cell transplantation for HIV-1-associated lymphoma. Lancet 2000, 355, 1071-1072.
  23. Re A, Cattaneo C, Michieli M et al: High-dose therapy and autologous peripheral- blood stem-cell (PBSC) transplantation as salvage treatment for HIV-associated lymphoma in patients receiving highly active antiretroviral therapy. J Clin Oncol 2003, 21, 4423-4427.
  24. Bosch FX, Munoz N: The viral etiology of cervical cancer. Virus Res 2002, 89 (2), 183-190.
  25. Gabutti G, Vercelli M, De Rosa M et al: AIDS related neoplasms in Genoa, Italy. Eur J Epidemiol 1995, 11, 609-614.
  26. Goedert J, Cote T, Virgo P et al: Spectrum of AIDS � associated malignant disorders. Lancet 1998, 351, 1833-1839.
  27. Grulich A, Li Y, McDonald A et al: Rates of non-AIDS-defining cancers in people with HIV infection before and after AIDS diagnosis. AIDS 2002, 16, 1155-1161.
  28. Hentrich MU, Brack NG, Schmid P et al: Testicular germ cell tumors in patients with human immunodeficiency virus infection. Cancer 1996, 77, 2109-2116.
  29. Lyter D, Bryant J, Thackeray R et al: Incidence of human immunodeficiency virus-related and nonrelated malignancies in a large cohort of homosexual men. J Clin Oncol 1995, 13, 2540-2546.
  30. Powles T, Bower M, Daugaard G et al: Multicenter Study of Human Immunodeficiency Virus � Related Germ Cell Tumors. Journal of Clinical Oncology 2003, 21, 1922-1927.
  31. Frisch M, Biggar R, Engels E et al: Association of cancer with AIDS-related immunosuppression in adults. J Am Med Assoc 2001, 285, 1736-1745.
  32. Wilkinson M, Carroll PR: Testicular carcinoma in patients positive and at risk for human immunodeficiency virus: J Urol 1990, 144, 1157-1159.
  33. Wilson WT, Frenkel E, Vuitch F et al: Testicular tumors in men with human immunodeficiency virus: J Urol 1992, 147, 1038-1040.
  34. Rapley EA, Crockford GP, Teare D et al: Localization to Xq27 of a susceptibility gene for testicular germ-cell tumours. Nat Genet 2000, 24, 197-200.
  35. Torres A, Casanova JF, Nistal M et al: Quantification of immunocompetent cells in testicular germ cell tumours. Histopathology 1997, 30, 23-30.
  36. Oliver RT, Leahy M, Ong J: Combined seminoma/non-seminoma should be considered as intermediate grade germ cell cancer (GCC). Eur J Cancer 31A: 1392-1394, 1995
  37. Hyun G, Lowe FC: AIDS and the urologist. Urol Clin North Am 2003 Feb, 30 (1), 101-109
  38. Timmerman JM, Northfelt DW, Small EJ: Malignant germ cell tumors in men infected with the human immunodeficiency virus: Natural history and results of therapy. J Clin Oncol 1995, 13, 1391-1397.
  39. Bernardi D, Salvioni R, Vaccher E et al: Testicular germ cell tumors and human immunodeficiency virus infection: A report of 26 cases � Italian Cooperative Group on AIDS and Tumors. J Clin Oncol 1995, 13, 2705-2711.
  40. Fizazi K, Amato RJ, Beuzeboc P et al: Germ cell tumors in patients infected by the human immunodeficiency virus. Cancer 2001, 92, 1460-1467.
  41. Burgers JK, Badalament RA, Drago JR: Penile cancer. Clinical presentation, diagnosis and staging. Urol Clin North Am 1992, 19, 247-256.
  42. Nakagawa M, Stites DP, Farhat S et al: T cell proliferative response to human papilloma virus type 16 peptides: relationship to cervical intra-epithelial neoplasia. Clin Diagn Lab Immunol 1996, 3, 205-210.
  43. Takeshita S, Breen EC, Ivashchenko M et al: Induction of IL-6 and IL-10 production by recombinant HIV-1 envelope glycoprotein 41 (gp41) and the THP-1 human monocytic cell line. Cell Immunol 1995, 165, 234-242.
  44. Frisch M, Biggar RJ, Goedert JJ: Human papillomavirus-associated cancers in patients with human immunodeficiency virus infection and acquired immunodeficiency syndrome. J Natl Cancer Inst 2000, 92, 1500-1510.
  45. Lee LK, Dinneen MD, Ahmad S: The urologist and the patient infected with human immunodeficiency virus or with acquired immunodeficiency syndrome. BJU Int 2001, 88, 500-510.
  46. Gerber GS: Carcinoma in situ of the penis. J Urol 1994, 151, 829-833.
  47. Harth Y, Hirshowitz B, Kaplan B: Modified topical photodynamic therapy of superficial skin tumor, utilizing aminolevulinic acid, penetration enhancers, red light and hyperthermia. Dermatol Surg 1998, 24, 723-726.
  48. Manfredi R, Sabbatani S, Calza L, Chiodo F: Bladder carcinoma and HIV infection during the highly active antiretroviral therapy era: A rare, but intriguing association. Two case reports and literature review. Scand J Infect Dis 2006, 38, 566-570.
  49. Burgi A, Brodine S, Wegner Set al: Incidence and risk factors for the occurrence of non-AIDS-defining cancers among human immunodeficiency virus-infected individuals. Cancer 2005, 104, 1505-1511.
  50. O�Connor JK, Nedzi LA, Zakris EL: Prostate adenocarcinoma and human immunodeficiency virus: report of three cases and review of the literature. Clin Genitourin Cancer 2006, 5, 85-88.
  51. Baynham SA, Katner HP, Cleveland KB: Increased prevalence of renal cell carcinoma with HIV infection. Aids Patient Care STDS 1997, 11, 161-165.

adres autorów

I Klinika Urologii Katedry Urologii UM
ul. Żeromskiego 113
90-549 Łódź
tel. (042) 639 35 31
Zby_szek@tlen.pl