PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

Anatomia ultrasonograficzna mechanizmu zwieraczowego u mężczyzn od trzeciej do dziewiątej dekady życia
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2008/61/Supl. 1.

autorzy

Waldemar Białek, Radosław Starownik, Krzysztof Bar
Klinika Urologii i Onkologii Urologicznej AM w Lublinie

streszczenie

Wprowadzenie.

Zainteresowanie zastosowaniem obrazowania przy użyciu ultrasonografii przezodbytniczej w badaniach nad budową i funkcją systemu zwieraczowego cewki moczowej u mężczyzn wynikało z potrzeby znalezienia nieinwazyjnej i bezpiecznej dla pacjenta metody, zdolnej do odwzorowania złożonego mechanizmu odpowiedzialnego za trzymanie moczu.

Cel pracy.

Określenie charakterystycznych cech morfologicznych systemu zwieraczowego u mężczyzn w różnych dekadach życia.

Materiały i metody.

System zwieraczowy obrazowano za pomocą ultrasonografii przezodbytniczej (przy użyciu aparatu Viking 2400, B&K Medical, Dania i głowicy dwupłaszczyznowej typ 8808, 10 MHz). Badania przeprowadzano w pozycji na lewym boku, w spoczynku oraz podczas próby kaszlowej. Badaniu poddano 250 mężczyzn (20 w trzeciej, 25 w czwartej, 40 w piątej, 50 w szóstej, 50 w siódmej, 40 w ósmej oraz 25 w dziewiątej dekadzie życia. Każde badanie archiwizowano w formie sekwencji wideo, które następnie wielokrotnie analizowano „klatka po klatce”. W każdym przypadku na zdjęciach uzyskanych w płaszczyznach strzałkowej i poprzecznej identyfikowano i obrysowywano zewnętrzny zwieracz cewki, opuszkę prącia, cewkę moczową oraz spojenie łonowe. Oznaczano stopień kompresji cewki moczowej i opuszki prącia pod wpływem siły skurczu mięśnia opuszkowo-
-gąbczastego w trakcie nasilonego kaszlu, jak również ruchomość cewki moczowej oraz zmiany powodowane skurczem systemu zwieraczowego cewki moczowej.

Wyniki.

Skurcz elementów systemu zwieraczowego cewki moczowej oraz mięśnia opuszkowo-gąbczastego podczas kaszlu powoduje odkształcenie cewki moczowej, polegające na odciąganiu jej opuszkowego odcinka od spojenia łonowego, najbardziej zaznaczone podczas nasilonego kaszlu. Podatność cewki moczowej na przemieszczanie zmniejsza się stopniowo wraz z wiekiem. Największy stopień kompresji cewki w częściach błoniastej i opuszkowej obserwowano w grupie najmłodszych pacjentów. Wśród mężczyzn po 50. roku życia morfologia i funkcja systemu zwieraczowego cewki moczowej zależała przede wszystkim od wielkości stercza. U mężczyzn z łagodnym rozrostem stercza dochodzi do zanikania bliższej części zwieracza zewnętrznego cewki moczowej. Ponadto znaczne powiększenie stercza (obj. ponad 70 ml) utrudniało przemieszczanie się stercza podczas kaszlu, w takich przypadkach również odkształcanie cewki moczowej było widoczne jedynie w wąskim odcinku opuszkowym. Najbardziej czytelne obrazy anatomii ultrasonograficznej,
nawet poszczególnych pęczków mięśniowych oraz warstw powięzi uzyskano w najmłodszej grupie pacjentów; zatarcie granic systemu zwieraczowego cewki moczowej i struktur sąsiadujących u mężczyzn po siedemdziesiątym roku życia wynikało ze zmian atroficznych w mięśniówce, włóknienia pozapalnego i obecności tkanki tłuszczowej. System zwieraczowy cewki moczowej u najstarszych mężczyzn był istotnie krótszy i sprawiał wrażenie „ukrytego” w przeponie miednicy. Naczynia żylne splotu Santoriniego, niezależnie od wieku, spełniały funkcję naturalnego bufora umożliwiającego znaczące odkształcanie cewki moczowej w stosunku do spojenia łonowego.

Wnioski.

Zastosowanie ultrasonografii przezodbytniczej do oceny morfologii (oraz do pewnego stopnia funkcję) mięśniówki otaczającej cewkę moczową dystalnie od szczytu stercza, pozwala dokładnie poznać złożone mechanizmy odpowiedzialne za skuteczne trzymanie moczu w spoczynku oraz w okresach nagłego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej.