Ocena metryczna nerek podwójnych
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1983/36/4.

Pomiary nerek wykonywano zarówno na materiale sekcyjnym jak i radiologicznym.

Badania sekcyjne wyizolowanych nerek umożliwiają dokonanie do­kładnych pomiarów długości, szerokości i grubości całego narządu oraz ocenę wymiarów wnęki. Opracowanie danych pomiarowych w formie wskaźników uściśla wyniki badań i pozwala na wydzielenie określonych odmian metrycznych nerek oraz ocenę ich współzależności z typami układów kielichowo-miedniczkowych, wiekiem, płcią, wzrostem, strona­mi i ciężarem ciała (1, 2, 3, 7).

Ocena metryczna nerek na przednio-tylnych zdjęciach rentgenow­skich ogranicza się do pomiarów długości i szerokości. Oba pomiary, a zwłaszcza szerokość wiążą się z błędem wynikającym ze zniekształce­nia projekcyjnego (4, 5, 6, 8, 9). Celem obiektywizacji badań wprowa­dzono wskaźnik oparty na porównaniu wzajemnych proporcji wymiaru długościowego nerki i wysokości trzonu kręgu L2 wraz z leżącym poniżej krążkiem międzykręgowym (11). Kręg L2 stanowi stały punkt odniesie­nia, ponieważ leży najbliżej promienia centralnego i ulega najmniejsze­mu zniekształceniu projekcyjnemu.

Powyższe badania obejmują materiał nerek prawidłowych. W dostęp­nym piśmiennictwie nie napotkaliśmy opracowań dotyczących metrii nerek podwójnych z zastosowaniem wskaźników i opartych o nie obli­czeń statystycznych. Jedynie w pracy Silberga (10) podano wyniki po­miarów bezwzględnych długości 18 nerek podwójnych.

MATERIAŁ I METODA

Materiał obejmował, nie wykazujące zmian chorobowych, urogramy nerek podwójnych, wykonane w Klinice Urologii AM w Krakowie w la­tach 1969?1980.

Łącznie oceniono 60 urogramów, w tym 42 kobiet i 18 mężczyzn, w wieku od 20 do 50 lat. W 12 urogramach wada wystąpiła obustronnie (9 kobiet i 3 mężczyzn), a w 48 jednostronnie (33 kobiety i 15 mężczyzn). Ogółem pomierzono 72 nerki z podwójnym układem kielichowo-mied-niczkowym i 48 nerek prawidłowych. Moczowód podwójny wystąpił w 32 nerkach ? u 24 kobiet i 8 mężczyzn, natomiast moczowód rozdwo­jony w 40 nerkach ? u 27 kobiet i 13 mężczyzn.

Dokonano pomiarów największej długości i szerokości cieni nerek podwójnych, a w jednostronnej postaci wady także nerek prawidłowych. Ponadto oceniono metrycznie łączną wysokość trzonu kręgu L2 wraz z przylegającym krążkiem międzykręgowym L2/L3. Pomiarów dokony­wano między tylnymi brzegami trzonów kręgów, ponieważ ich wyso­kość przednia może się zmieniać w następstwie sklinowacenia spowodo­wanego obrażeniami, przeciążeniem oraz procesami zwyrodnieniowymi. Sposób dokonywania pomiarów przedstawiono na ryc. 1.

Dla wszystkich zmierzonych nerek obliczono oddzielnie wskaźnik sze-rokościowo-długościowy (s-d) oraz wskaźnik nerkowo-kręgosłupowy (n-k). Ponadto celem uwzględnienia proporcji długości obu nerek w jed­no- i obustronnej formie nerki podwójnej obliczono wskaźnik długościo-wo-dłuigoścjowy (d-d). Dla obliczenia powyższych wskaźników zastoso­wano następujące wzory:

Analizę statystyczną przeprowadzono w oparciu o test t Studenta (12).

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Ponieważ oba układy kielichowo-miedniczkowe nerki podwójnej leżą w jej osi długiej jeden nad drugim, założono wstępnie większą przewagę długości nad szerokością w tym typie wady, niż w nerkach prawidło­wych. W oparciu o to założenie wskaźnik s-d powinien osiągać niższe wartości dla nerek podwójnych. Jednakże średnia tego wskaźnika obli­czona w wydzielonych grupach uwzględniających stronę ciała i płeć, nie wykazuje istotnych statystycznie różnic między nerkami prawidło­wymi a nerkami ze zdwojonym układem kielichowo-miedniczkowym. Różnica zbliża się do znamiennej dopiero przy obliczeniach dokonanych dla całości materiału (tab. I).

Może się to wiązać ze zbyt małą liczebnością badanych nerek, za czym przemawia wyższy poziom istotności obliczony dla całości mate­riału, niż dla poszczególnych grup. W rachubę wchodzi także różny sto­pień zniekształcenia projekcyjnego wymiaru szerokościowego nerki w obrazie rentgenowskim. Szerokość cienia nerki zmniejsza się proporcjo­nalnie do kąta skrętu wzdłuż jej osi długiej i jest mniejsza ód szero­kości rzeczywistej. Obserwację tą potwierdzają różnice występujące mię­dzy wartościami wskaźnika s-d obliczonego na podstawie pomiarów zdjęć rentgenowskich oraz metrii nerek pobranych ze zwłok. Wskaźnik s-d oparty o pomiary materiału sekcyjnego (7) wynosi 52,1 i jest wyższy o około 6 jednostek od obliczonego przez nas wskaźnika. Brak istotności statystycznej między średnimi wskaźnika s-d dla nerek prawidłowych i podwójnych w naszym materiale radiologicznym, może przemawiać za mniejszym kątem skrętu nerek ze zdwojonym układem kielichowo- -miedndczkowym.

W znacznie mniejszym stopniu zniekształceniu projekcyjnemu ulega, długość nerki oraz wysokość kręgów. Zwiększa to obiektywność opar­tych o nie wskaźników n-k i d-d.

Średnia wskaźnika n-k obliczana łącznie dla wszystkich nerek po-dwójnych wynosi 3,7, natomiast dla nerek prawidłowych' 3,3. Otrzymane wartości są wyższe u kobiet niż u mężczyzn. Porównanie średnich wy­kazuje wysoki poziom istotności statystycznej zarówno dla całości ma­teriału, jak również dla wszystkich porównywanych grup (tab. II).

Powyższy wskaźnik obliczony dla nerek prawidłowych w materiale Simona (11) wynosi 3,1. Stanowi to zbliżoną wartość do otrzymanego przez nas wyniku dla tej grupy nerek. Niewielka różnica może wiązać się z około dwukrotną przewagą kobiet w naszym materiale.

Wskaźnik d-d w jednostronnej odmianie nerki podwójnej osiąga średnią 90,0, a w postaci obustronnej 96,6. Pomiędzy średnimi wskaźni­ka stwierdza się różnice wysoko znamienne statystycznie zarówno dla całości porównywanego materiału, jak również oddzielnie dla kobiet i mężczyzn (tab. III).

Wg danych Silbera (10) przeciętna bezwzględna długość nerki po­dwójnej na zdjęciach rentgenowskich wynosi 14,4 cm i jest średnio dłuższa o 1,4 cm od nerki prawidłowej. Jakkolwiek nie przeprowadza­liśmy analizy opartej o ocenę wartości bezwzględnych, to obliczona dla celów orientacyjnych przeciętna długość nerki podwójnej w naszym materiale wynosi 14,8 cm, przy średniej różnicy z nerką prawidłową 1,5 om. Stanowi to wynik zbliżony do danych powyższego autora.

Wysoko znamienne różnice statystyczne zaobserwowane w zakresie wskaźników n-k i d-d, obliczonych na podstawie pomiarów nerek po­dwójnych, wskazują na możliwość praktycznego zastosowania nefrome-trii w radiologicznej diagnostyce wady w oparciu o zdjęcia przeglądo­we.

Nie stwierdzono natomiast w żadnym z obliczonych wskaźników istot­nych statystycznie różnic między nerkami podwójnymi z moczowodem rozdwojonym i podwójnym, co pozwala traktować łącznie obie odmiany wady jako grupę metrycznie jednorodną.

WNIOSKI

1.Wskaźnik n-k zbliżony do 3,7 nasuwa podejrzanie nerki podwój­ nej.

2.Zbliżony do 90,0 wskaźnik d-d może przemawiać za jednostronną odmianą nerki podwójnej.

3.Wskaźnik s-d nie wykazywał znamienności dla nerek ze zdwojo­ nym układem kielichowo-miedniczkowym.

1. Augustyn M.: Varialtion of the calicopelvic system of the human kidney in ontogenetic development. Folia Morphol. (Warsz.), 1978, 37, 157.
2. Augustyn M.: Correlation between the kidney shape and the type of the calicopelvic system in fetusses and children. Folia Morphol. (Warsz.), 1979, 38, 499
3. Bęben A.: Ba-daniia nad związkami zachodzącymi między ciężarem i kształtem nerki człowieka a wagą, długością ciała i wiekiem,. Praca doktorska. Zakład Anatomii PAM 1973.
4. Braash W. E., Merricks J. W.: Clinical and radiological data associated with congenital and aquired single kidney. Surg. Gynec. Obstetr., 1938, 67, 291.
5. Kleeberg J., Dreyfuss F.: Value of x-ray examination in non surgical disease of the kidneys. Radiol. Clin,, 1946, 15, 233.
6. Hodson C. J.: Physiological changes in size of human kidney. Clin. Radiol., 1961, 12, 91.
7. Marciniak T.: Nefro-metria u człowieka. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Seria B, Wroc­ław, 1964.
8. Meschan I.: Symopsis of Radiologic Anatomy. W. B. Saunders, Philadelphia, 1978.
9. Moel H.: Size of normal kidneys. Acta Radiol., 1956, 46, 640.
10. Silber J.: External function in patients with duplication anomaly: ob-ligatiary and compensatory renal growth.. J. Urol, 1974,, 112, 423.
11. Simon A. L.: Normal renal size: an absolute criterion. Am. J. Roentg., 1964, 92,, 270.
12. Szulc S.: Metody statystyczne. PWE, Warszawa, 1967.