POZIOM KWASU SJALOWEGO W SUROWICY KRWI, MOCZU ORAZ W HOMOGENATACH TKANKOWYCH CHORYCH NA RAKA LUB BRODAWCZAKA PĘCHERZA MOCZOWEGO
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1989/42/4.

Poszukiwania biologicznych znaczników procesów nowotworowych mają już długoletnią tradycję. W raku pęcherza szczególnie interesujące wydaje się oznaczanie receptorów transferryny w proliferujących komór­kach nabłonka pęcherzowego (11). Określenie zawartości DNA w komór­kach znajdowanych w popłuczynach pęcherzowych pozwala ustalić pra­widłowe rozpoznanie u 87,0% chorych z tym schorzeniem (2, 8). Jeszcze dokładniejsze są badania moczu i popłuczyn pęcherzowych przy użyciu ciał monoklonalnych na obecność glikoproteiny Ig Malfa, które pozwalają w 97,5% wykryć komórki raka pęcherza (1).

Przedstawione powyżej metody nieinwazyjnej diagnostyki raka pę­cherza moczowego są bardzo kosztowne, skomplikowane i pracochłonne, stąd konieczność znalezienia prostszych i szybszych testów diagnostycz­nych.

W przebiegu procesu nowotworowego stwierdza się zwiększoną za­wartość glikoproteidów na powierzchni większości proliferujących ko­mórek (4). Glikoproteidy stanowią grupę kompleksów oligosacharydów z białkami, gdzie część cukrowa jest końcowym fragmentem tej cząs­teczki. Jednym z łatwo odszczepialnych składników tych kompleksów jest kwas sjalowy, zwany też kwasem N-acetyloneuraminowym. Szereg badań potwierdziło znamienny wzrost poziomu kwasu sjalowego w su­rowicy krwi w nowotworach złośliwych różnych narządów (3, 5, 6, 10).

Powyższe dane skłoniły nas do podjęcia badań nad zachowaniem się poziomu kwasu sjalowego u chorych na raka lub brodawczaka pęcherza moczowego.

MATERIAŁ I METODY

Badaniami objęto 55 mężczyzn podzielonych na trzy grupy: 1) grupę kontrolną (x1) ? 25 zdrowych ochotników,

1.grupę badaną (x2) ? 15 chorych z I?II° zaawansowania klinicz­ nego raka pęcherza wg klasyfikacji WHO,

2.grupę badaną (xs) ? 15 chorych z brodawczakiem pęcherza mo­ czowego.

Chorych leczono za pomocą TUR w II Katedrze i Klinice Urologii Śląskiej Akademii Medycznej w latach 1987/88. Wiek badanych w gru­pie z rakiem pęcherza wahał się od 48 do 80 lat, przy średniej 64,9, natomiast w grupie chorych z brodawczakiem pęcherza od 34 do 68 lat, przy średniej 58,4.

Materiał uzyskany podczas TUR dzielono na dwie części. Jedną prze­syłano do badania histopatologicznego, z drugiej zaś sporządzano 10% homogenat w buforze Hepes o pH = 7,4 (10). Poziom kwasu sjalowego w surowicy krwi, w moczu rannym, oraz w homogenatach tkankowych oznaczano sposobem Rinskiej (9). Dodatkowo w homogenatach tkanko­wych oznaczano poziom białka rozpuszczalnego metodą Lowryego i wsp. (7) wyrażając go w mg/l g tkanki. W 3 miesiące po TUR wykonywano kontrolną cystoskopię oraz badanie ultrasonograficzne narządów miednicy mniejszej. U żadnego z chorych nie stwierdzono wznowy nowotworowej. Przy okazji pobierania krwi i moczu do badań kontrolnych uzyskiwano próbki, w których oznaczano poziom kwasu sjalowego wyrażając go w mg/100 ml, zaś w tkance nowotworowej w mikrogramach/1 mg białka rozpuszczalnego. Zakres wartości prawidłowych dla poziomu kwasu sja­lowego w surowicy krwi i w moczu ustalono w oparciu o wyniki ozna­czeń grupy kontrolnej (x1). Za wartości prawidłowe przyjęto dla surowicy krwi poziom 92 ? 112,5 mg/100 ml, a dla moczu 142 ? 163 mg/100 ml. Granice określono rozpiętością 1,5 standardowego odchylenia względem średniej arytmetycznej (x = ?1,5 SD). Poziom białka rozpuszczalnego w homogenatach tkankowych grup badanych (x2, x3) nie wykazywał istotnych różnic i wahał się w granicach 80 ? 110 mg/g tkanki. Uzys­kane wyniki poddano analizie statystycznej posługując się testem ?t" Studenta. Za poziom istotności przyjęto p<0,05.

WYNIKI

Badania wykazały znamiennie wyższy poziom kwasu sjalowego w su­rowicy krwi chorych zarówno na raka jak i brodawczaka pęcherza mo­czowego. Poziom ten u wszystkich badanych przekroczył wartości przy­jęte przez nas za prawidłowe (tabela I). Zauważono również, że po­ziom kwasu sjalowego u chorych na raka pęcherza był wyższy niż w grupie chorych na brodawczaka. Różnice te nie były jednak znamienne statystycznie (tabela II). W 3 miesiące po usunięciu nowotworu stwier­dzano wysoce znamienny spadek poziomu kwasu sjalowego w grupie cho­rych na raka i brodawczaka. Spadek ten był większy w grupie chorych na raka pęcherza. W żadnej jednak z tych grup nie spadł do poziomu wartości przyjętych za prawidłowe.

Analizując zachowanie się poziomu kwasu sjalowego moczu grupy kontrolnej i chorych na raka lub brodawczaka pęcherza nie znaleziono różnic statystycznie znamiennych (tabela I). Różnice wystąpiły dopiero po usunięciu nowotworu. Stwierdzano wówczas obniżenie poziomu kwa­su sjalowego w obydwu grupach chorych do wartości niższych, niż przy­jęte za prawidłowe. Nie stwierdzano w moczu różnic w poziomie kwasu sjalowego zarówno przed, jak i po zabiegu usunięcia obydwu rodzajów nowotworu (tabela II).

Wyniki badań wykazały statystycznie znamiennie wyższy poziom kwasu sjalowego w homogenatach raka, w porównaniu z homogenatami brodawczaka. Zdołano również ustalić korelację między poziomem kwa­su sjalowego w surowicy krwi, a jego zawartością w homogenatach tkankowych. Zanotowano wyraźnie wyższe poziomy w grupie chorych na raka pęcherza (tabela I).

DYSKUSJA

Uzyskane wyniki wskazują na znamienne podwyższenie zawartości kwasu sjalowego w surowicy krwi u chorych na raka pęcherza moczo­wego i w mniejszym stopniu u chorych z brodawczakiem. Podobną sy­tuację zaobserwowano w homogenatach pochodzących z tkanki nowotwo­rowej. Zmiany te należałoby wiązać z podwyższeniem produkcji i nastę­powym uwalnianiem kwasu sjalowego z łańcuchów glikoproteidowych i glikolipid owych błon komórek nowotworowych (4).

Różnice w poziomach kwasu sjalowego w surowicy krwi pomiędzy grupą chorych z rakiem, a brodawczakiem mimo braku znamienności statystycznej były wyraźne (tabela II). Potwierdza to wcześniej już spostrzegane różnice w zawartości kwasu sjalowego między chorymi na nowotwory łagodne i złośliwe (6).

Jest to kolejny dowód, że nie ma zasadniczych różnic jakościowych na głównych szlakach metabolicznych między tkanką nowotworową, a tkankami prawidłowymi. Istnieją natomiast wyraźne różnice ilościowe, które mogą odbijać się na profilu oznaczanych znaczników biologicznych w płynach ustrojowych.

Wyniki nasze są podobne do badań innych autorów wskazujących na podwyższenie poziomu kwasu sjalowego w surowicy krwi chorych na nowotwory płuc, okrężnicy, sutka (5, 6, 10), narządu rodnego (12) czy ośrodkowego układu nerwowego (3). Niektórzy autorzy, podobnie jak i my, obserwowali spadek poziomu kwasu sjalowego w surowicy krwi po usunięciu nowotworu (6).

W badaniach naszych nie zdołano ustalić zależności między pozio­mem kwasu sjalowego w surowicy krwi, a stopniem klinicznego zaawan­sowania procesu nowotworowego. Badania takie wymagałyby przebada­nia znacznie większej liczby chorych.

WNIOSEK

Oznaczanie poziomu kwasu sjalowego w surowicy krwi i w homoge­natach tkankowych może być wykorzystane w laboratoryjnej diagnos­tyce raka i brodawczaka pęcherza moczowego oraz w klinicznej ocenie radykalności zabiegu.

1. 1. Arndt R., Huland H.: Urinary immunocytology and bladder carcinomas. Tumor Biol. 1987, 8, 105. ? 2. Bass R.A., Hemstreet G.F. III, Honker N.A., Hur-rat R. F., Deggett R. S.: DNA cytometry and cytology by quantitative fluorescence image analysis in Symptomatic bladder cancer patients. Int. J. Cancer, 1987, T(l. 698. ? 3. Coppa G.V., Zampini L., Granchi D., Rapelli S? Berra B.: L'acido sialico puo essere considerato un marker di tumori nelleta evolutiva? Probierni e prospet-tive. Riv. ital. Ped., 1987, 13, 208. ? 4. Dnistrian A.M., Schwartz K.M.: Lipid bound sialic acid as a tumor marker. Ann. Clin. Lab. Sci., 1983, 2, 137. ? 5. Dwivedi Ch., Dixit T., Kumar S., Reddy H., Semenya K. S., Hardy R. E.: Plasma sialic acid alterations in neoplastic diseases. J. Med., 1987, 18, 323. ? 6. Henn K. H., Gressner AM.: Zur klinischen Wertigkeit der Sialinsaure im Serum bei benignen und ma­lignen Erkrankungen. J. Clin. Chem. Biochem., 1987. 25, 423. ? 7. Lowry J.O.H., Rosenbrough N. J., Farr A. L., Randal R. I.: Protein measurement with the Folin--Phenol reagent. J. Biol. Chem., 1951, 193, 265. ? 8. Orihuela E., Varadachay S.. Herr W. I., Melamed M. R., Whitemore W. F.: The Practical use of tumor marker determination in bladder washing specimens. Assesing the urothelium of patients with superficial cancer. Cancer, 1987, 60, 1009. ? 9. Rinskaja J. M.: Ob isliedowanii sjalowoj kisłoty w syworotkie krowi. Ter. Arch., 1961, 33, 49. ? 10. Rokicki M., Rokicki W., Czyżewski K., Wojcieszek E.: Ocena przydatności oznaczania zawar­tości kwasu sjalowego w surowicy krwi, w homogenatach płucnych i w moczu chorych na raka płuca. Nowotwory, 1987, 3, 226.
2. 11. Seymour C.J., Walsh M.D., Lavin M. F., Strutton G., Gardiner R. A.: Transferrin receptor expression by human bladder transitional cell carcinoma. Urol. Res., 1987, 15, 341. ? 12. Stratton J.A., Rettenmeier M.A., Phillips H.S., He-rabutya J., Di Saia P. J.: Relationship of serum CA 125 and lipid ? associated sialic acid tumor ? associated antigen levels to the disease status of patients with gynecologic malignancies. Obstet. Gynec, 1988, 71, 20.