SKUTECZNOŚĆ KLINICZNA I ANTYBAKTERYJNA AZTREONAMU W ZAKAŻENIACH OPORNYCH NA INNE ANTYBIOTYKI
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1990/43/4.

Aztreonam (azactam ? Squibb) jest pierwszym antybiotykiem z gru­py monocyklicznych beta-laktamów, obejmującym swym zakresem dzia­łania większość chorobotwórczych bakterii Gram-ujemnych, w tym także Pseudomonas aeruginosa (1, 2, 6, 8). W wieloośrodkowych badaniach własnych postanowiono sprawdzić wrażliwość bakterii na ten antybiotyk oraz jego skuteczność kliniczną u chorych z ciężkimi zakażeniami narzą­dów moczowo-płciowych i dolnych dróg oddechowych. Chorych leczono uprzednio wieloma antybiotykami.

MATERIAŁ I METODYKA

Badania wrażliwości bakterii na aztreonam przeprowadzono w 588 hodowlach z 621 próbek materiału biologicznego pobranego z miejsc objętych zapaleniem. Mocz pobrano drogą mikcji (299 próbek) lub cew­nikiem z miedniczek nerkowych, albo podczas zabiegu (19 razy), wy­dzielinę oskrzelową metodą aspiracji (20 razy), nadto plwocinę (241 pró­bek), a także wydzielinę z przetoki skórno-pęcherzowej (9). Badania prze­prowadzono metodą krążkową, stosując krążki produkcji firmy Squibb. Trzystopniowa ocena wrażliwości bakterii uwzględniała wrażliwość pełną, średnią lub brak wrażliwości, zależnie od strefy zahamowania wzrostu bakterii wokół krążka.

Badania kliniczne przeprowadzono w grupie 21 chorych (7 kobiet) le­czonych uprzednio wieloma antybiotykami, w tym najczęściej ampicy­liną, gentamycyną, chloramfenikolem i sefrilem. Wiek chorych wahał się od 33 do 75 lat (średnio 55,6 lat). Zakażenia narządów układu mo­czowo-płciowego rozpoznano u 15 badanych, w tym Odmiedniczkowe zapalenie nerek u 12 (6 kobiet), zapalenie stercza u 2 oraz roponercze u 1 chorego. U 6 chorych rozpoznano zapalenia płuc, w tym powikłane ropniem płuca u 2 i ropniakiem opłucnej u 1 chorego. Aztreonam po­dawano przez 5?9 dni po 3,0 g/dobę w dawkach podzielonych. Wprowa­dzono 3-stopnłową skalę oceny skuteczności klinicznej (bardzo dobra, dobra i brak skuteczności). Za skuteczność bardzo dobrą przyjęto całko­wite ustąpienie objawów zapalnych subiektywnych, przedmiotowych i w badaniach dodatkowych. W razie niepełnego ustąpienia objawów oceniano wynik leczenia jako dobry, a przy braku poprawy lub nasilenia objawów choroby, jako brak skuteczności klinicznej.

WYNIKI BADAŃ

Badania bakteriologiczne. Z miejsc chorobowych wyhodowano 9 ga-tunków bakterii, w tym 7 należących do Gram-ujemnych (tabela I).

Najczęściej występującą bakterią była E. coli (24,3°/o hodowli), w na­stępnej kolejności Streptococcus (22,5% hodowli). Ocenę wrażliwości bak­terii na aztreonam przeprowadzono tylko w stosunku do bakterii Gram-ujemnych, gdyż jak wiadomo bakterie Gram-dodatnie są na ten an­tybiotyk słabo wrażliwe (tabela II). Do bakterii najczęściej wrażliwych na aztreonam (ponad 80,0% szczepów) należały w kolejności: Enterobac­ter (100°/o szczepów wrażliwych), Proteus spp. (92,1%), Klebsiella spp. (89,8%), E. coli (88,8) i Pseudomonas aeruginosa (83,9%). Stwierdzono niewielkie różnice w zależności od ośrodka klinicznego (tabela III).

Najrzadziej wrażliwość na aztreonam wykazywały: Branhamella ca-turrhalis (64,9% szczepów wrażliwych) i Haemophilus injluenzae (30,8%), wyhodowane w materiale Kliniki Pneumonologicznej (tabela III).

Badania kliniczne. Uzyskano dobrą skuteczność kliniczną aztreonamu, obejmującą 81,0% leczonych. Poprawę bardzo dobrą stwierdzono u 57,2% i dobrą u 23,8% chorych (tabela IV). Nie obserwowano objawów niepo­żądanych.

OMÓWIENIE

Aztreonam jest antybiotykiem wysoce skutecznym wobec większości bakterii Gram-ujemnych (1, 2, 3, 4, 5, 6). W badaniach własnych, nie­zależnie od ośrodka, największą wrażliwość wobec tego leku wykazy­wały Enterobacter spp. i Proteus spp. co pozostaje w zgodzie z obser­wacjami autorów zagranicznych (4, 7, 9). W stosunku do Branhamella catarrhalis aztreonam wykazywał aktywność wobec 64,9% szczepów, na­tomiast w stosunku do Haemophilus influenzae tylko wobec 30,8% szcze­pów. Branhamella należy do rodzaju Neisseria i w piśmiennictwie podaje się większą efektywność (80%) aztreonamu, niż wykazana w naszym ma­teriale (7, 9). Inni autorzy opisują też skuteczność tego antybiotyku wobec Haemophilus influenzae (9). W naszych badaniach była ona nie­wielka, jednak w związku z małą liczbą hodowli (13), nie możemy wysu­wać zbyt daleko idących wniosków. Omawiane ostatnie dwa rodzaje bakterii wyhodowano tylko w materiale Kliniki Pneumonologicznej od chorych leczonych długotrwale wieloma antybiotykami. W klinice tej odsetek szczepów wrażliwych był najmniejszy i wyniósł 71,5%, pod­czas gdy w materiale internistycznym 89,7°/o i w materiale urologicz­nym 90,7°/n. Biorąc pod uwagę, że do leczenia aztreonamem zakwalifi­kowano chorych z ciężkimi zakażeniami, leczonymi poprzednio wieloma antybiotykami, uzyskaną ogólną skuteczność leczenia należy uznać za bardzo dobrą. Poprawę uzyskano u 17 spośród 21 chorych (81,0%). U wszystkich uzyskano wyjałowienie miejsc objętych procesem chorobo­wym. U pozostałych 4 chorych, u których nie uzyskano powodzenia kli­nicznego, wystąpił jeden zgon z powodu obrzęku płuc i u 3 leczonych nie było wyjałowienia miejsc chorobowych.

WNIOSKI

1.In vitro aktywność aztreonamu wobec bakterii Gram-ujemnych jest wysoka i obejmuje 83,0% szczepów wyhodowanych z miejsc zakażenia w materiale szpitalnym.

2.Kliniczna skuteczność preparatu aztreonam jest również wysoka. Podczas leczenia zakażeń narządów układu moczo-płciowego i dolnych

dróg oddechowych, opornych na dotychczas stosowane antybiotyki, bardzo dobry efekt kliniczny uzyskano u 57,2% i dobry u 23,8%, łącznie u 81,% leczonych.

1. 1. Buesing M., Jorgensen J,: In vitro activity of aztreonam In Combination with nevar beta-lactaims and amikacin against multiply resistant gram negałdve bacilli. Anitimierob. Agentts Chemother., 1:984, 25, 283. ? 2. Childs S.: Aztreonam in the treatment of urinary tract infection.. Am. J. Med. 1965, 78 (Suppl. 2A), 44. ? 3. Cox C: Aztreonam therapy of complicated urinary tract infoctioinjs due to multirirug-resistant bacteria. Chemotherapy, 19fii3, 4 (Suppl. 1), 46. ? 4. Feris J'., Moledzna N., Rodriguez W., Khan W., Puig J., Wiederman B,, Ahmad S.: Az.tre-onam in the treatment of gram-negatave meningitis and other graimnegaitiive 5n-fecticuŁs. Chemotherapy, 1989, 35 (Suppl. 1), 49. ? 6. Georgopapadalcou N., Smith S., Sykes R.: Modę of action of Aztreonam. Antimicrob. Agents Chemother., 1S82, 21, 950. ? 6. Marco V. Gobernado M., Santos M,, Rabinad E.: Comparattive study of Aztreonam in Gram-negative paeumoma versus a thera;peutic regimen thait tocludos an aminoglycoaide. Chemotherapy, 1989, a5, (Suppl. 1). Sil. ? 7. Rabinad E., Bosch Perez A.: A multicenter oompaa:ative trial of aiz.fcreonani in the /treat­ment of Gram-negative infections in compromised ;intonsive-oare patients. Chemo­therapy, 1989, 35 (Suppl. 1) 89. ? 8. Rehm S,, Alanis A., Hall G? Weinstein A.: Sy-necgiism between aztreonam and tobramycin, moxalactam, and piperacdllin against Pseudomonas aeruginoisa and Serratia marcescenis. 13th Initernational Congress of Chomotherapy, Proceedings. Vienna 19^83, Part 27. ? 9. Tanaka S., Banner D., Sy-kes R.: In vitro aotiv.itj' of Eztreo-natn in Combination with aminoglycosides and cther betalactams against grani posMiive and gram negaitiive bacteria. 13Ul Inter­national Congress of Chemotherapy, Proceedings. Vienna 19?3, Part 27.