PTU - Polskie Towarzystwo Urologiczne

POZIOM SWOISTEGO ANTYGENU STERCZOWEGO (PSA) A UKŁAD FIBRYNOLIZY W RAKU GRUCZOŁU KROKOWEGO
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1996/49/4.

autorzy

Zbigniew Ziętek 1, Iza Iwan-Ziętek 1, Maria Kotschy 2, Zbigniew Wolski 1
1 Z Katedry i Kliniki Urologii Akademii Medycznej w Bydgoszczy
Kierownik: doc. dr hab. med. Z Wolski
2 Z Katedry i Zakładu Patofizjologii Akademii Medycznej w Bydgoszczy
Kierownik: prof. dr hab. med. M. Kotschy

słowa kluczowe

stercz rak stercza PSA fibrynoliz

streszczenie

Porównano poziom swoistego antygenu sterczowego (PSA) z układem fi-
brynolizy u 20 chorych z rakiem gruczołu krokowego. Grupę porównawczą
stanowiło 18 chorych z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (BPH).
Wykazano na podstawie skróconego czasu lizy skrzepu euglobulin (ELT) i
niższej aktywności a2-antyplazminy silniejszą aktywację fibrynolizy u
chorych na raka gruczołu krokowego. Poziom antygenu tkankowego
aktywatora plazminogenu (t-PA:Ag) we krwi chorych na raka i łagodny rozrost
gruczołu krokowego był podobny, natomiast poziom inhibitora tkankowego
aktywatora plazminogenu (PAI-1:Ag) był niższy u chorych na raka stercza.
Poziom PSA był wyższy u chorych na raka. Jednak u około 20% chorych
na raka gruczołu krokowego poziom PSA był w granicach normy, natomiast
wartości t-PA:Ag były podwyższone. Porównując poziom PSA z t-PA:Ag u
chorych na raka i łagodny rozrost gruczołu krokowego, nie zaobserwowano
korelacji wartości tych parametrów między sobą.

Najważniejszym obecnie markerem raka gruczołu krokowego jest swoisty anty-

gen sterczowy (PSA – Prostatic Specific Antigen), wyizolowany z tkanki gruczołu krokowego [11,12,17,18]. Dla zwiększenia czułości wykrywania raka gruczołu krokowego wprowadzono PSAD (Prostatic Specific Antigen Density) oznaczając stężenie PSA w przeliczeniu na objętość raka gruczołu krokowego, pomiar frakcji PSA związanej z o^antychymotrypsyną lub oznaczenia wolnej frakcji PSA [1,2, 12,19]. Przedmiotem licznych badań staje się onkogenetyka, poszukująca nowych, skuteczniej szych i wcześniej szych metod wykrywania raka gruczołu krokowego [4]. Zwrócono uwagę na obecność aktywatorów procesu fibrynolizy w raku gruczołu krokowego, które mogą być przyczyną powstania uogólnionej skazy krwotocznej [9, 13,16]. Jednym z takich aktywatorów jest urokinazowy typ aktywatora plazminogenu (u-PA) oraz tkankowy aktywator plazminogenu (t-PA), których obecność wykryto zarówno we krwi chorych na raka gruczołu krokowego, jak i samej tkance gruczołu krokowego [7, 8], Niektórzy autorzy zaliczają u-PA i t-PA do markerów nowotwo rowych [3,20].


Celem naszej pracy jest określenie poziomu PSA i aktywności fibrynolitycznej osocza chorych na raka gruczołu krokowego oraz porównanie poziomu PSA z poziomem t-PA.


MATERIAŁ I METODA


W Katedrze i Klinice Urologii AM w Bydgoszczy wykonano badania u 20 cho- rych na raka gruczołu krokowego w wieku od 55 do 89 lat (średnio 67 lat). Stadium zaawansowania nowotworu oceniono na podstawie badania palcem przez odbytni- cę, przezodbytniczego badania ultrasonograficznego gruczołu krokowego, badania ultrasonograficznego jamy brzusznej, zdjęć RTG klatki piersiowej, poziomu kwaśnej fosfatazy (AcP), jej frakcji sterczowej (PAP) oraz badania histopatologicznego wycinków gruczołu krokowego. Stadium zaawansowania wynosiło T2 4, No 3, Mo-1


Poziom specyficznego antygenu sterczowego (PSA) oznaczono metodą immunoluminescencyjną(LIA) za pomocą odczynników firmy Byk-Guldena (Norma: 0,06-3,0 ng/ml). Badania laboratoryjne wybranych parametrów układu fibrynolizy wykonano w Katedrze i Zakładzie Patofizjologii AM w Bydgoszczy. Krew do badania pobierano od chorych z żyły dołu łokciowego do probówki z 3,8% roztworem cytrynianu sodu w stosunku 9:1. Oceniano następujące parametry układu fibrynolizy: poziom antygenu tkankowego aktywatora plazminogenu (t-PA: Ag), poziom antygenu inhibitora aktywatora plazminogenu (PA1-1 :Ag), czas lizy skrzepu eugolbulin (ELT), poziom plazminogenu (Pl), aktywność a2-antyplazminy ?2-AP) oraz poziom pro- duktów degradacji fibryny i fibrynogenu (FDP). Do oznaczania ?2-AP i Pl użyto zestawów firmy Behring, a do t-PA:Ag i PAI-1 :Ag zestawów firmy Imulyse-Bioopol. Grupę porównawczą stanowiło 18 chorych z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (BPH) w wieku od 48 do 83 lat (średnio 62 lata). Obliczono następujące parametry statystyki elementarnej: średnią arytmetyczną (A), odchylenie standardowe (SD) oraz istotność statystyczną (?). Wartości ? < 0,05 przyjęto jako istotne statystycznie. Ze względu na niedużą grupę chorych zrezygnowano wstępnie z podziału badanych chorych na podgrupy z uwzględnieniem stadium zaawansowania procesu nowotworowego.


WYNIKI BADAŃ


W tabeli I przedstawiono wartości średnie badanych parametrów procesu fibry- nolizy wraz z poziomem PSA u chorych na raka i łagodny rozrost gruczołu krokowe- go. W grupie chorych na raka gruczołu krokowego wykazano wyższą aktywność fibrynolitryczną osocza, objawiającą się skróceniem ELT i obniżeniem aktywności a2-AP. Poziomy t-PA:Ag były w obu badanych grupach podobne i nieco wyższe w stosunku do normy. Poziom PAI-1: Ag był u chorych z rakiem gruczołu krokowego znacznie niższy niż u chorych z rozrostem łagodnym. Poziom PSA u chorych z rakiem gruczołu krokowego był wyższy niż u chorych z łagodnym rozrostem, jednak u około 20% chorych na raka gruczołu krokowego poziom PSA był w granicach normy, podczas gdy poziom t-PA: Ag był podwyższony. Porównując poziom t-PA: Ag z PSA nie wykazano korelacji wartości tych parametrów między sobą.


DYSKUSJA


Oznaczanie poziomu PSA zdobyło sobie trwałe miejsce w diagnostyce i monito- rowaniu efektów leczenia raka gruczołu krokowego [11, 12,16,17]. Trwają badania poszukujące nowych testów o większej czułości i specyficzności w wykrywaniu raka gruczołu krokowego, szczególnie w jego wczesnych stadiach [2,10]. U chorych na raka gruczołu krokowego opisano wielokrotnie zaburzenia procesu hemostazy [13,14,16]. Przyczynę tych zaburzeń upatruje się w aktywacji procesu fibrynolizy w przebiegu zespołu wewnątrznaczyniowego wykrzepiania [6,9,13]. Aktywacja procesu fibrynolizy zachodziłaby pod wpływem aktywatorów plazminogenu, jak t-PA czy u-PA [7,8,20]. U badanych chorych na raka gruczołu krokowego wykazano wyższą aktywność fibrynolityczna osocza niż u chorych z łagodnym rozrostem. Również podobną obserwację zanotowano w stosunku do poziomu PSA. Jednak poziom t-PA: Ag w obu badanych grupach chorych był podobny. Zauważono, że u około 20% chorych na raka gruczołu krokowego poziom PSA był w normie, podczas gdy poziom t-PA:Ag był podwyższony. Pomimo tego faktu nie zanotowano jednak korelacji wartości t-PA:Ag z poziomem PSA w obu badanych grupach chorych. Nie znaleziono prac na temat PSA i t-PA z uwzględnieniem wzajemnych powiązań między tymi parametrami. Wykazano obecność kompleksów PSA z ?1 antychymotrypsyną zarówno u chorych na raka, jak i łagodny rozrost gruczołu krokowego [ 1 ]. Wykryto również obecność kompleksów PSA z innymi inhibitorami proteinaz serynowych, jak np. ?-makroglobuliny czy z innymi inhibitorami białka C (PCI) [5,10]. Znaczenie jednak tych kompleksów nie jest jeszcze dokładnie ustalone. Poszukiwanie nowych markerów nowotworowych zwróciło uwagę na urokinazowy typ aktywatora plazminogenu (u-PA), wykrywając jego obecność w wielu tkankach nowotworowych, w tym i gruczole krokowym [15, 20]. Dalsze prace nad aktywatorami plazminogenu w raku gruczołu krokowego mogą przyczynić się do zrozumienia wielu jeszcze niejasnych mechanizmów procesu nowotworowego i wcześniejszego niż na podstawie oznaczania PSA rozpoznanie raka gruczołu kroko wego.


WNIOSKI


1.Stwierdzono podobny poziom antygenu tkankowego aktywatora plazminogenu (t-PA: Ag) u chorych na raka oraz łagodny rozrost gruczołu krokowego.


2.Poziom antygenu inhibitora tkankowego aktywatora plazminogenu (PAI-1 :Ag) w osoczu u chorych na raka gruczołu krokowego był wielokrotnie niższy niż u cho- rych z BPH.


3.Nie stwierdzono korelacji między poziomem PSA a t-PA: Ag w osoczu chorych na raka gruczołu krokowego.

piśmiennictwo

  1. [1] Christensson, A., i wsp:. Serum prostate specific antigen complexed to a,-anti-
  2. chymotripsin as an indicator of prostate cancer. J. Urol. (1993), 150,100.
  3. [2] Christensson, A, i wsp.: Enzymatic activity of prostate specific antigen and its reactions
  4. with extracellular serine proteinase inhibitors. Eur. J. Biochem. (1990), 194,755.
  5. [3] Dano, K, i wsp.: The urokinase receptor. Protein structure and role in plasmino-
  6. gen activation and cancer invasion. Fibrinolysis (1994), 8, Suppl. 1,189.
  7. [4] Debruyne, F. M. J., Schalken, J.A.: The contribution of molecular and cellular bio-
  8. logy in the understanding of genitourinary tumors. Urol. Pol. Supl. (1994), 3A, 2.
  9. [5] Espana, E, i wsp.: Functionally active protein C inhibitor/plasminogen activator
  10. inhibitor-3 (PCI/PAI-3) is secreted in seminal vesicles, occurs at high concentra-
  11. tions in human seminal plasma and complexes with prostate specific antigen. Th-
  12. romb. Res. (1991), 64, 309.
  13. [6] Iwan-Ziętek, I., i wsp.: Tkankowy aktywator plazminogenu i jego inhibitor oraz
  14. inne parametry układu fibrynolizy we krwi chorych operowanych z powodu łagod-
  15. nego rozrostu gruczołu krokowego. Pol. Tyg. Lek. (1992), 49-50,1096.
  16. [7] Kestei; R. C.: Plasminogen activator in the human prostate. J. Clin. Path. (1969), 22,442.
  17. [8] Kirchheimer, 1, Binder, B. R.: Localization and immunological characterization of
  18. plasminogen activators in human prostate tissue. Haemostas. (1983), 13,358.
  19. [9] Kuzaka, B., Cieślak, A.: Skaza krwotoczna w przebiegu raka gruczołu krokowego z
  20. przerzutami. Urol. Pol. (1981), 34,3.
  21. [10] Lilja, H., i wsp.: Prostate specific antigen in serum occurs predominantly in com-
  22. plex with alpha 1-antichymotripsin. Clin. Chem. (1991), 37,1618.
  23. [11] Marczyńska, A., Kulpa, J:. Swoisty antygen sterczowy (PSA): ocena użyteczności w
  24. klinice raka stercza.
  25. [12] Oesterling, J. E.: Prostate specific antigen: a critical assessment of the most useful
  26. tumor marker for adenocarcinoma of the prostate.
  27. [13] Okajiama, K, i wsp:. Direct evidence for systemic fibrinogenolysis in a patient with
  28. metastatic prostatic cancer. Thromb. Res. (1992), 66,717.
  29. [14] Rapaport, S. J., Chapman, C. G., Aures, S. B.: Coexistent hypercoagulability and
  30. acute hypofibrinogenemia in patient with prostatic carcinoma. Am. J. Med. (1959),
  31. 7,144.
  32. [15] Sumyioshi, K, i wsp.: Plasminogen activator in human breast cancer. Int. J. Cancer
  33. (1992), 50 (3), 345.
  34. [16] Tagnon, H. J., Whitmore, W F.Jr., Schulman, M. R.: Fibrinolysis in metastatic cancer
  35. of prostate. Cancer (1952), 5,93.
  36. [17] Wang,M. C, iwsp.: Purification of human prostate specific antigen. Invest. Urol.
  37. (1979), 17, 159.
  38. [18] Watt, K. W.K., i wsp.: Human prostate specific antigen: structural and functional
  39. sililarity with serine proteases. Proc. Nati. Acad. Sci. U.S.A. (1986), 83,3166.
  40. [19] Wolff, J. M., i wsp.: Differentiationa of bening prostatic hyperplasia and prostate
  41. cancer employing prostatic - specific antigen density. Eur. Urol. (1994), 4,295.
  42. [20] Zacharsky, L. R., i wsp.: Pathways of coagulation/fibrinolysis activation in malig-
  43. nancy. Semin. Thromb. Haemost. (1992), 18,104.