OCENA PRZYDATNOŚCI ULTRASONOGRAFII PRZEZODBYTNICZEJ STERCZA (TRUS) W DIAGNOSTYCE RAKA TEGO NARZĄDU
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1998/51/1.

Przezodbytnicze badanie ultrasonograficzne stercza (TRUS) wpro-
wadzono we wczesnych latach sześćdziesiątych w Japonii, posługując
się aparatami typu B-mode [11]. W następnych latach metoda ta uległa
znacznemu udoskonaleniu, zwłaszcza dzięki zastosowaniu ultrasono-
grafów dających obraz w czasie realnym oraz dzięki zastosowaniu gło-
wic ultrasonograficznych o częstotliwości 7 MHz [4, 6, 7]. Jednak mimo
to interpretacja uzyskiwanych obrazów wymaga dużej ostrożności i jesz-
cze większego doświadczenia. Jeśli wcześniejsze doniesienia sugerowały
struktury hiperechogeniczne jako najbardziej podejrzane o to, że mogą
odpowiadać zmianom nowotworowym [7, 8], to Lee i wsp. udowodnili,
że o wiele bardziej podejrzane są struktury hipoechogeniczne [4]. W donie-
sieniach ostatnich lat podkreśla się, że również zmiany izoechogeniczne
mogą być obrazem raka w od 5% do nawet 58% [1, 6].
MATERIAŁ I METODA
Dokonano retrospektywnej analizy opisu wykonanego TRUS u 45 cho-
rych, u których wykonana następnie biopsja gruboigłowa wykazała raka
tego narządu. Wiek badanych chorych wynosił średnio 64,7 roku i wa-
hał się od 57 do 79 lat. Przyczyną wykonywania TRUS było podejrze-
nie raka w badaniu palcem przez odbytnicę (DRE) i/lub podwyższony
ponad normę poziom specyficznego antygenu sterczowego (PSA).
Spośród 45 badanych chorych u 30 (66,6%) stwierdzono w DRE po-
dejrzenie raka stercza (DRE+), a dodatkowo u 24 z nich (80%) stwierdza-
no poziom PSA przekraczający normę dla danego wieku. U pozostałych
15 chorych (33,4%) w DRE nie stwierdzono nieprawidłowości, a przyczyną
wykonywania TRUS i biopsji było podwyższenie wartości PSA powyżej
normy (PSA+).
Chorzy zgłaszali się do badania na czczo, po wykonaniu podstawo-
wych badań laboratoryjnych (morfologia krwi, czas krwawienia i krzepnię-
cia, antygen Hbs). Badanie wykonywano w ułożeniu ginekologicznym,
aparatem Sonoline-SLl (Siemens), doodbytniczą głowicą o częstotliwości
7,5 MHz. Stercz oceniano w projekcji strzałkowej i podłużnej. Dokonywano
pomiaru stercza i jego objętości, a następnie lekarz badający opisywał i inter-
pretował uzyskany obraz. Ustalono następujące kryteria oceny obrazu
TRUS jako podejrzenie raka:
1.zaburzenie echogeniczności całego miąższu, a więc istnienie na
przemian struktur hipo i hiperechogenicznych,
2.obecność pojedynczych struktur hiperechogenicznych,
3.obecność pojedynczych struktur hipoechogenicznych,
4.przerwanie ciągłości struktury torebki stercza.
Jeżeli lekarz badający stwierdzał wymienione nieprawidłowości, doko-
nywał celowanej biopsji gruboigłowej danej zmiany, z dostępu przez kro-
cze. Jeżeli obraz TRUS nie został zinterpretowany jako podejrzenie raka,
wykonywano celowaną biopsję strefy zewnętrznej obu płatów.
WYNIKI
Spośród 45 chorych z rozpoznanym mikroskopowo rakiem ster-
cza u 29 (64,4%) obraz TRUS został zinterpretowany jako podejrzę-
nie procesu nowotworowego. U pozostałych 16 chorych (36,6%) nie
stwierdzono w TRUS cech raka stercza. Najczęściej spotykaną niepra-
widłowością było zaburzenie struktury ech w jednym lub obu płatach
u 17 chorych (58,6%). W dalszej kolejności stwierdzano hipoechogeniczne
ognisko u 6 chorych (20,6%), przerwanie ciągłości torebki u 5 (17,2%)
chorych i u 1 chorego (3,4%) stwierdzono rozległe izolowane ognisko
hiperechogeniczne.
U 30 chorych, u których DRE nasuwało podejrzenie raka, obraz TRUS
przemawiał za tym u 25 (83,3%), natomiast spośród 15 chorych, u któ-
rych poziom PSA przekraczał normę, zmiany w TRUS świadczące o raku
stwierdzono u 4 chorych (26,6%). U tych 4 chorych poziom PSA przekra-
czał 12 ng/ml.
W grupie chorych DRE (+) najczęściej spotykaną zmianą w TRUS było
zaburzenie struktury ech u 15 chorych (60%), a dalej jedno lub więcej ognisk
hipoechogenicznych u 5 chorych (20%) i przerwanie torebki stercza 5 cho-
rych (20%).
W grupie PSA (+) najczęstszą nieprawidłowością w TRUS było
zaburzenie echogeniczności stercza u 2 chorych (50%), hipoechogenicz-
ne ogniska u 1 chorego (25%) i u 1 (25%) izolowane, rozległe ognisko
hiperechogeniczne.
DYSKUSJA
Odsetek wykrytych raków stercza tylko na podstawie obrazu TRUS
waha się, w doniesieniach autorów, od 1,8% do około 20% [2,5,10]. Met-
tlin [5] u 2425 badanych przesiewowo mężczyzn znajdował cechy raka
w TRUS tylko w 1,8%, natomiast Devonec [2] badając 213 urologicznych
pacjentów znajdował cechy raka stercza u 42 (19,7%).
Naszą grupą byli chorzy, u których rozpoznano mikroskopowo raka
i dlatego odsetek stwierdzonych nieprawidłowości w obrazie TRUS sięga
64,4%. Wprawdzie w pracy Epsteina na 103 chorych z rakiem stercza
Tla cechy raka w TRUS stwierdzono w 8,7% chorych, ale nie podano,
jaką głowicą ultrasonograficzną przeprowadzano badanie [3]. Ponadto
wydaje się nam, że lekarz oceniający naszych chorych, znając wyniki
DRE lub PSA, mógł sugerować się nimi podczas oceny obrazu i nadmier-
nie często (ang. overestimatioń) rozpoznawać cechy raka w TRUS. To mo-
głoby tłumaczyć wysoki odsetek (58,6%) ocen obrazów usg jako zaburze-
nia struktury ech. Jak wynika z piśmiennictwa najwyższy odsetek zmian
w TRUS, wahający się od 45% do 71%, stwierdzano u chorych, u których
dodatkowo mieli DRE (+) i PSA (+) [9].
U chorych z podwyższonym poziomem PSA zmiany w TRUS mogące
nasuwać podejrzenie raka stercza stwierdzono tylko w 26,6%. Jest to odse-
tek niski, ale podobny do wyników innych autorów.
Jak wynika z naszej pracy, u około 75% chorych z podwyższonym po-
wyżej normy poziomem PSA, podczas badania TRUS można przeoczyć
lub nie znaleźć cech raka stercza. U chorych zaś DRE (+) wynik TRUS
może być negatywny lub zostać źle zinterpretowany w około 18%.
WNIOSKI
1.Rozpoznanie raka stercza na podstawie TRUS jest niepewne i obar-
czone dużym odsetkiem wyników negatywnie ujemnych.
2.Wykluczenie raka stercza na podstawie TRUS, w przypadkach kie-
dy DRE lub PSA nasuwają to podejrzenie, nie powinno być stosowane.

1. [1] Coffield, K. S., Speights, V. O., Brawn, P. N.: Ultrasound detection of pro-
2. state cancer in postmortem speciments with histologic correlation. Radiology
3. 1991, 179, 35-39.
4. [2] Devonec, M., Chapeleon, J. Y., Cathignol, D.: Comparison of the diagnostic
5. value of Sonography and rectal examination in cancer of the prostate. Eur. Urol.
6. 1988, 14, 189-195.
7. [3] Epstein, J. I., Walsh, P. C, Carmichael, M.: Pathologic and clinical findings
8. to predict tumour extent of nonpalpable (Stage Tle) prostate cancer. JAMA 1994,
9. 271, 368-374.
10. [4] Lee, E, Gray, J., McCleary, R.: Transrectal ultrasound in the diagnosis of pro-
11. state cancer: location, echogenicity, histopathology and staging. Prostate 1985,
12. 7, 117-129.
13. [5] Mettlin, C, Lee, R, Drago, J.: The American Cancer Society National Prosta-
14. te Cancer Detection Project: Findings on the detection of early prostate cancer
15. in 2425 men. Cancer 1991, 67, 2949-2957.
16. [6] Muldoon, L., Resnick, M. I.: Results of ultrasonography of the prostate. Urol.
17. Clin. North Am., 1989,16, 693-702.
18. [7] Rifkin, M. D., Kurtz A. B., Choi, H. Y.: Endoscopic ultrasonic evaluation of the
19. prostate using a transrectal probe: Prospective evaluation and acoustic characterisa-
20. tion. Radiology 1983,149, 265-271.
21. [8] Salo, J. O., Rannikko, S., Makinen, J.: Echogenic structure of prostatic cancer
22. imaged on radical prostatectomy speciments. Prostate 1987,10,1-9.
23. [9] Santuci, R. A., Brawer, M. K.: Correlation of Prostate-specific antigen and ultraso-
24. nography in the evaluation of patients with carcinoma of the prostate. Seminars in
25. Urology 1994, 4, 252-263.
26. [10] Stilmant, M. M., Kuligowska, E.: Transrectal ultrasound screening for prostatic
27. adenocarcinoma with histopathologic correlation. Cancer 1993, 71, 2041-2047.
28. [U] Watanabe, H., Kaiho, H., Tanaka, M.: Diagnostic application of ultrasono-
29. graphy to the prostate. Invest. Urol. 1971, 8, 548-559.