Zachowawcze leczenie nietrzymania moczu po prostatektomii
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1979/32/2.

Nietrzymanie moczu po prostatektomii, jakkolwiek występuje rzadko, należy do najcięższych powikłań związanych z tą operacją (1, 3, 6, 8, 13, 16). Decyduje o tym konieczność wykonania drugiej operacji oraz stan psychiczny chorego, który po przebytej ciężkiej operacji, jaką jest pro-statektomia pozostaje z dokuczliwą dolegliwością — nietrzymaniem mo­czu.

Materiał i metoda

W pierwszej serii prostatektomii sposobem Millina było 6 chorych z nietrzymaniem moczu wśród 45 chorych z różnego rodzaju innymi po­wikłaniami pooperacyjnymi (9). W drugiej serii operowanych sposobem Millina było 4 chorych z nietrzymaniem moczu wśród 42, u których wy­stąpiły powikłania pooperacyjne (10). Wynika więc, że pooperacyjne nietrzymanie moczu stanowiło 10,13% wśród wszystkich powikłań pro­statektomii. U 6 chorych uzyskano po kilku dniach całkowitą poprawę leczeniem zachowawczym. Pozostałych 4 zakwalifikowano do leczenia metodą Fryszmana. Do tej liczby dodajemy 3 chorych z pooperacyjnym nietrzymaniem moczu, u których wykonano prostatektomie w innych szpitalach.

Wiek chorych wynosił 53, 62, 63, 65, 68, 72 i 75 lat. Prostatektomię sposobem Millina wykonano u 4 chorych, sposobem Freyera u 1 cho­rego i sposobem Hryntschaka u 2 chorych — operowanych poza Kli­niką. U 1 chorego (53 lata) stwierdzono w badaniu histologicznym Ca prostatae i wykonano poza Kliniką dodatkowo elektroresekcję, po któ­rej wystąpiło całkowite nietrzymanie moczu. Wywiad chorobowy u wszy­stkich chorych trwał ponad 3 lata.

Z żyły łokciowej chorego pobierano 5 ccm krwi i pod kontrolą palca wprowadzonego do odbytnicy wkłuwano długą igłę w okolicę szyi pę­cherza. Wstrzykiwano po 2,5 ccm krwi z obu stron cewki bezpośrednio pod szyję pęcherza. Zabieg powtarzano co 2—3 dni.

U wszystkich chorych uzyskano już po drugim względnie trzecim zastrzyku wyraźną poprawę. U 4 leczonych wystąpiła pełna kontinencja po 5—7 zastrzykach. U 2 chorych po upływie 4 tygodni wykonano 2 serię leczenia, uzyskując po 5 zastrzykach pełne wyleczenie. Chorego, u którego stwierdzono Ca prostatae leczono 3-krotnie i po ostatniej serii uzyskano wyleczenie. Chory utrzymywał mocz nawet przy dużym wy­siłku fizycznym. Chorych kontrolowano w 6—12 miesięcy po zakoń­czeniu leczenia. Wszyscy utrzymywali mocz i oddawali go prawidłowo.

Omówienie

Powodem nietrzymania moczu po prostatektomii jest uszkodzenie zwieracza cewki. Uważa się, że do uszkodzenia dochodzi podczas ope­racji szczególnie wtedy, kiedy końcowy akt wyłuszczania gruczolaka wykonuje się na ostro, odcinając gruczolak od torebki stercza, wzglę­dnie kiedy istnieją rozległe, twarde zrosty i trudno jest znaleźć odpo­wiednią płaszczyznę łuszczenia.

Naszym zdaniem najlepiej przeprowadzona operacja może spowodo­wać nietrzymanie moczu. Dzieje się tak najczęściej u chorych z bardzo dużym gruczolakiem, których zbyt długo leczono zachowawczo i u któ­rych uszkodzenie włókien mięśniowych zwieracza nastąpiło już przed operacją. Dotyczy to rzecz jasna chorych, u których przedoperacyjne badanie neurologiczne wykluczyło istnienie zmian w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym.

Leczenie farmakologiczne oraz fizykoterapia jest mało skuteczne w prawdziwej postaci pooperacyjnego nietrzymania moczu. Operacja jest zabiegiem skomplikowanym, rozległym, a wynik nie zawsze jest dobry. Zresztą kryteria kwalifikacyjne uległy ostatnio zaostrzeniu i przed wykonaniem jej należy wykluczyć zwężenie cewki sterczowej, zmiany w obrazie cystometrycznym i trzeba całkowicie usunąć pooperacyjne za­każenie (13).

Poszukując rozwiązania pośredniego, kiedy leczenie zachowawcze nie dawało efektu, a chcieliśmy uniknąć ponownej operacji, sięgnęliśmy do metody Fryszmana, stosowanej do leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu u kobiet (5). Zasadą tej metody było wstrzykiwanie krwi chorej w okolicę cewki celem wywołania aseptycznego zapalenia i następowej blizny.

Metoda ta jest godna polecenia, nie obciąża chorego ani fizycznie ani psychicznie, jest łatwa do wykonania, leczenie można prowadzić w wa­runkach ambulatoryjnych i daje dobre odległe wyniki.

1. Abeshause B. S.: Repair of urinary incontinence following prostatectomy by transplantation of the gracilis muscle, J. Urol., 1935, 33, 28.
2. Berry J. L.: A new procedurę for correction urinary incontinence. Preliminary report, J. Urol., 1961, 85, 771.
3. Berry J. L., Dahlen C. P.: Evaluation of a procedurę for correction of urinary incontinence in men, J. Urol., 1971, 105, 105.
4. Elliot J. S.: Postope-rative urinary incontinence, a revised concept of the external sphincter, J. Urol., 1954, 71, 44.
5. Fryszman J.: Leczenie zachowawcze nietrzymania moczu u ko­biet własnym sposobem, Urol. Pol., 1954, 4a, 5, 100.
6. Gregoir W.: L'incontinence urinaire masculine, Etiologie et traitement, Acta Urol. Belg., 1956, 24, 5.
7. Kaujmann J. J.: Treatment of post-prostatectomy urinary incontinence using a silicone gel profcthesis, Brit. J. Urol., 1973, 45, 646.
8. Leńko J.: Prostatektomia sposobem Millina. Ocena 200 własnych przypadków, Biuletyn WAM, 1960, III, 1, 44.
9. Leńko J., Cieśliński St.: Millin's retropubic prostatectomy: report of 233 cases, Brit. J. Urol., 1965, 4, 450.
10. Leńko J.: Millin's retropubic prostatectomy. Clinical study, Intern. Urol. Nephrol., 1977, 9, 1, 25.
11. Mathisen W.: A new operation for urinary incontinence, Surg. Ginec. Obstet., 1970, 130, 606.
12. Pettersson S.: Free fascial sling to correct urinary incontinence after prostatic surgery, Scand. J. Urol. Nephrol., 1975, 9, 24.
13. Pettersson S., Bratt C. G.: Selection of patients for surgical correction of urinary incontinence after prostatic surgery, Scand. ,J. Urol. Nephrol., 1976, 10, 205.
14. Pettersson S., Nilsson S., Sundin T.: Evaluation of the Berry procedurę for correction of post-prostatectomy urinary incontinence, Scand. J. Urol. Nephrol., 1972, 6, 112.
15. Raney A. M.: Reevaluation of post-prostatectomy urinary incontinence with Berry procedurę, J. Urol., 1969, 102, 81.
16. Rolnick H. C, Arnheim F. K.: An anato­mie study of the external sphincter in relation to prostatic surgery, ,T. Urol., 1949, 61, 59.