Schorzenia związane ze zwężeniem ujścia zewnętrznego cewki moczowej u dziewczynek doniesienie wstępne
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1980/33/1.

Z doniesień piśmiennictwa (1, 2, 3, 4) wynika, że przyczyną niektórych schorzeń dróg moczowych u dziewczynek takich jak np.: nawracające zakażenie dróg moczowych, moczenie nocne i dzienne, a nawet odpływ wstępny pęcherzowo-moczowodowy — bywa przeszkoda w odcinku koń­cowym cewki moczowej. Nadal jednak trudności diagnostyczne wiążą się z ustaleniem zwężenia tego odcinka cewki moczowej.

Niektórzy autorzy (1, 4), rozróżniają dwa typy tego zwężenia. Zwęże­nie cewki w 1/3 dolnej jej części, które spowodowane jest pierścieniem tkanki łącznej (pierścień Lyona) oraz zwężenia samego ujścia zewnętrz­nego cewki moczowej. Oddzielny problem stanowi ustalenie wielkości światła cewki stosowanej dla danego wieku dziecka. Dane na ten temat, przyjęte przez wspomnianych autorów różnią się między sobą. Zgodne natomiast stanowisko dotyczy faktu, że światło cewki u noworodka jest znacznie szersze niż u dziewczynek w wieku 2—3 lat, co potwierdziły liczne wyniki badań (1, 3, 4). Przyjmuje się, że jest to związane z działa­niem estrogenów matki na płód.

Rozpoznanie zwężenia końcowego odcinka cewki moczowej najczęściej ustala się — w myśl cytowanych doniesień — na podstawie: dokładnego badania klinicznego dziecka, cystouretrografii mikcyjne], kalibracji cew­ki za pomocą cewnika z oliwką (Bougie a Boule), cytouretroskopii, po­miarze ciśnienia śródpęcherzowego i uroflowomertii.

Niektórzy spośród autorów (3, 4) bardzo krytycznie oceniają jednak wartość cystouretrografii mikcyjnej. Uważają oni, że różny kształt i sze­rokość cewki może być wywołany kurczem zwieracza zewnętrznego i zmianami w szybkości przepływającego przez cewkę moczu. Twierdząc więc, że przy badaniu światła cewki nie należy kierować się tylko bada­niem radiologicznym. Ich zdaniem wyłącznie uroflowometria jest obiek­tywną metodą badania funkcji pęcherza i cewki moczowej.

Materiał i metodyka

Nasz materiał, który przedstawiamy w tabeli I obejmuje 16 dziewczy­nek w wieku od 2—12 lat, które leczone były w Klinice Pediatrycznej w Katowicach w latach 1975—76.

Mimo kilkumiesięcznego leczenia farmakologicznego tych dzieci w Po­radni Nefrologicznej i w II Klinice Pediatrycznej w Katowicach nie uzys­kano spodziewanych efektów. W związku z tym dzieci te zostały prze­niesione na nasz oddział celem dokładnego przebadania urologicznego. U wszystkich dziewczynek wykonano: urografię, cystografię mikcyjną, cystokopię i kalibrację cewki moczowej. Na cystouretrografii mikcyjne] stwierdzono odpływ pęcherzowonerkowy obustronny u dwóch dziewczy­nek i jednostronny u 3 dziewczynek. Osiem dziewczynek wykazywało poszerzenie cewki w środkowym odcinku i zwężenie dystalnego odcinka. U pozostałych trzech dziewczynek nie stwierdzono wyraźnych zmian na cystouretrografii mikcyjnej. U wszystkich dzieci wykonano również ka­librację cewki.

Przyjęliśmy, że jeżeli po wprowadzeniu zgłębnika Nr 18 Charr do cewki moczowej wyczuwa się wyraźny opór, a dookoła zgłębnika napina się pierścień, który wykazuje zmniejszone ukrwienie śluzówki, przybie­rającej kolor biały, to mamy do czynienia ze zwężeniem ujścia zewnętrz­nego cewki moczowej.

U wszystkich 18 badanych dziewczynek stwierdziliśmy — za pomocą tej metody — zwężenie ujścia zewnętrznego cewki moczowej. U pięciu dziewczynek z odpływem wstecznym moczem pęcherzowo-nerkowym wykonano cystokopię, która w każdym przypadku wykazywała, że ujścia moczowodowe są szczelinowate i dobrze kurczliwe.

U wszystkich dziewczynek wykonano więc operacyjne poszerzenie dys­talnego odcinka cewki moczowej.

Technika zabiegu

U 6 najstarszych dziewczynek wykonano plastykę (V-Y) końcowego odcinka cewki moczowej. Zabieg wykonywano w znieczuleniu ogólnym, w następujący sposób: do cewki moczowej wprowadzano cewnik gumowy takiej grubości, ażeby spowodować napięcie zwężającego pierścienia tego odcinka cewki. Na godz. 6 wykonywano nacięcie śluzówki cewki w kształ­cie litery V, gdzie koniec nacięcia znajdował się w ujściu cewki Następ-nie usuwano cewnik, a cięcie pojedyncze przedłużano w kierunku światła cewki. Cięciem tym przecinaliśmy śluzówki cewki i zwężający pierścień.

Skuteczność nacięcia oceniano w ten sposób, że cewnik Foleya Nr 18 Charr można było z łatwością wprowadzić do cewki bez napięcia jej śluzówki. Następnie szczyt nacięcia litery V wciągano do światła cewki i przyszywano go do śluzówki cewki w miejscu szczytu nacięcia. Dwa — trzy szwy zakładano na boczne brzegi płata śluzówki. W ten sposób uzys­kaliśmy poszerzenie końcowego odcinka cewki moczowej płatem śluzów­ki z przedsionka pochwy.

U pozostałych dziewczynek jedynie na godz. 6 przecinaliśmy ujście zewnętrzne cewki wraz ze zwężającym pierścieniem. Nacięcia tego nie szyliśmy o ile nie było krwawienia. W przypadku wystąpienia krwawie­nia na brzegi rany zakładano pojedyncze szwy poprzeczne. Na jedną do­bę pozostawialiśmy cewnik Foleya Nr 18 Charr. Przebieg pooperacyjnego u wszystkich dziewczynek był bez powikłań. Wyniki przeprowadzonego zabiegu przedstawia tabela II.

Przedstawione wyżej wyniki wydają się godne polecenia, jakkolwiek liczba dzieci leczonych tą metodą nie jest zbyt duża. Dziewczynki, u któ­rych stwierdzało się zakażenie dróg moczowych zostały całkowicie wyleczone.

1. Hradec E. i wsp.: Significance of urethral obstruction in girls. Urol. Inst., 1973, 28, 440—452.
2. MacGregor and P. Freeman — Childhood urinary infection associated with vesico-ureteric reflux. Quarterly Journal of Merficne, New Series XLIV, 175, 484—489, 1974.
3. Mattelaer J. i wsp.: Distal urethral stenosis in young girls. Urol. Int., 1974, 29, 389—398.
4. Moormann J. G. i wsp.: Diagnose und operative therapie der distalen stenose der weiblichen Harnrohre Urologe A. 1974, 13, 213—216.