OCENA AKTYWNOŚCI METABOLICZNEJ GRANULOCYTÓW OBOJĘTNOCHŁONNYCH W TESTACH REDUKCJI NBT U CHORYCH NA GRUCZOLAK I RAKA STERCZA
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 1984/37/4.

Uprzednie badania potwierdziły przydatność testu redukcji NBT w rozpoznawaniu zakażeń bakteryjnych i w ocenie wyników leczenia w tych stanach chorobowych (1, 5, 6). Wyniki prowadzonych badań w nie­których chorobach nowotworowych nie były jednoznaczne (2, 4, 5, 7, 9, 10, 15, 16). Dlatego podjęto próbę oceny aktywności metabolicznej granu­locytów obojętnochłonnych krwi obwodowej chorych na nowotwory stercza. Przebadano zdolność granulocytów do redukcji błękitu nitro-tetrazoliowego bez stymulacji oraz stymulowanych lipopolisacharydem E. coli (LPS).

MATERIAŁ I METODYKA

Badaniami objęto 56 chorych na gruczolak stercza i 104 na raka ster­cza, leczonych w Klinice Urologii AM w Krakowie w latach 1978?1981. Rozpoznanie ustalono na podstawie badań urologicznych, radiograficz­nych oraz badania mikroskopowego stercza. U chorych na raka stercza identyfikowano rozpoznanie badaniem cytologicznym (punkcja cienko­igłowa stercza) lub histopatologicznym (przezcewkowa resekcja stercza ? 12). U wszystkich chorych na gruczolak stercza wykonano adenomekto­mię i usunięty gruczolak badano histologicznie. Badania histopatologiczne wykonano w Zakładzie Patomorfologii Instytutu Patologii AM w Krako­wie (Kierownik: prof. dr hab. Anna Urban).

W oparciu o badanie kliniczne i badanie mikroskopowe zaliczono chorych na raka stercza do jednego z czterech stadiów zaawansowania kli­nicznego wg klasyfikacji Whitemore'a (20).

Ogólną liczbę granulocytów krwi obwodowej wyliczano z całkowitej liczby krwinek białych w 1 mm3 i wartości odsetkowych z rozmazów barwionych metodą May Grunwalda-Giemsy. Aktywność metaboliczną granulocytów obojętnochłonnych Określano w testach redukcji błękitu nitroterazoliowego NBT spontanicznym (NBTsp) i stymulowanym (NBTsł) w;g metody opisanej przez Parka i współpracowników (13). Parka i Gooda (14) oraz przez Grządzielską (5). Wyniki testów redukcji NBT podano w odsetkach i w wartościach bezwzględnych komórek NBT­-dodatnich. Przedstawiono je również za pomocą względnych współczyn­ników aktywności metabolicznej granulocytów WAMGsp dla testu spon­tanicznego i WAMGst dla stymulowanego (17, 18). Przy interpretacji róż­nicy wartości obu testów zastosowano współczynnik indeksu fagocyto­zy IF (17).

W grupie kontrolnej osób nie obciążonych nowotworem (N = 46) wy­niki testów redukcji przedstawiały się wg Grządzielskiej (5) następująco: NBTsp: 9,3°/o ? 3,7 oraz 309,0 ? 129,0 komórek NBT-dodatnich w mm1 NBTst: 40,9% ? 10,4 oraz 1385,0 ? 451,0 komórek NBT-dodatnich w mm3 W stanach prawidłowych względny współczynnik aktywności metabolicz­nej granulocytów WAMG przybierał wartość 1,0 a współczynnik indeksu fagocytozy IF wartość 1,0 ? 0,34.

Przedstawione wyniki w formie średnich arytmetycznych z odchyle­niami standardowymi poddano analizie statystycznej stosując test T-Stu­denta.

WYNIKI

Średnia wartość liczby krwinek białych u chorych na gruczolak ster­cza była wyższa od średniej dla grupy kontrolnej. Różnica ta nie była znamienna. Obserwowano natomiast znamienny wzrost odsetka i bez­względnej liczby granulocytów krwi obwodowej (tabela I). U Chorych na raka stercza stwierdzono znamiennie zwiększenie liczby krwinek białych oraz odsetka granulocytów obojętnochłonnych. Bezwzględna liczba granulocytów obojętnochłonnych zbliżona była do średniej grupy kon­trolnej (tabela II) na stymulację LPS. Przejawiało się to w zwiększeniu odsetka i bez­względnej liczby komórek tworzących złogi formazanu w porównaniu z reakcją granulocytów bez stymulacji (tabela III).

U chorych na raka stercza odsetek i bezwzględna liczba granulocy­tów redukujących sól sodową NBT bez stymulacji były znamiennie wyż­sze niż w grupie kontrolnej, ale niższe od stwierdzonych u chorych na gruczolak stercza. Podobnie reagowali chorzy będący w stadium B, C i D klinicznego zaawansowania raka stercza. Wyniki w stadium A były prawie identyczne jak u chorych na gruczolak stercza' (tabela IV). Wzrost ten kojarzył się ze znacznego stopnia upośledzeniem odpowiedzi granu­locytów krwi obwodowej chorych na raka stercza na stymulację LPS E. coli. Przejawiało się to w znamiennym obniżeniu odsetka i bezwzględ­nej liczby komórek NBT-dodatnich w teście stymulowanym NBTst (tabela V). Upośledzoną reakcję na stymulację wykazywały granulocyty chorych grup klinicznych B i C. Odpowiedź w grupie A była prawidłowa, a w grupie D zbliżona do prawidłowej. Interesującym wydaje się fakt, że aż prawie u 57,0% chorych na raka stercza w grupie B i u 32,5% w grupie C współczynnik indeksu fagocytozy IF przybierał wartości ujemne (tabela VI).

Zamieszczone w tabeli VI współczynniki aktywności metabolicznej granulocytów WAMG u chorych na raka stercza dobrze ilustrują pod­wyższoną i upośledzoną aktywność metaboliczną granulocytów reagują­cych bez i po stymulacji LPS.

DYSKUSJA

W poprzednich badaniach wykazano, że u ludzi zdrowych odsetek i bezwzględna liczba granulocytów obojętnochłonnych redukujących sól sodową NBT w teście spontanicznym są niskie, ulegają natomiast znacz­nemu podwyższeniu po ich stymulacji LPS lub cząsteczkami lateksu (5). Stymulowany test redukcji NBT wprowadzili Park i współpracownicy przy badaniu chorych na ziarnicę złośliwą. Granulocyty obojętnochłon­ne chorych, obarczonych tą chorobą, nie wykazywały po stymu­lacji zdolności do redukcji NBT (13, 14). Test redukcji NBT stosowano przede wszystkim w chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego (2, 7, 10, 15, 16). Podkreślano przydatność testu NBT w rozpoznawaniu zakażeń bakteryjnych i różnicowaniu ich od zakażeń wirusowych (1, 6).

W badaniach własnych u chorych na gruczolak stercza stwierdzono znamienne zwiększenie odsetka i bezwzględnej liczby komórek NBT­-dodatnich w teście spontanicznym oraz prawidłową odpowiedź na sty­mulację LPS. Przyjmując, że test NBT jest wyrazem intensyfikacji przemian energetycznych zachodzących w granulocytach obojętnochłon­nych w procesie fagocytozy, to zwiększenie liczby komórek tworzących złogi formazanu ma miejsce wtedy, gdy następuje zaangażowanie ko-mórek w procesie fagocytozy. Pobudzenie fagocytozy u chorych na gru­czolak stercza może mieć miejsce z powodu zalegania moczu i przewle­kłego zakażenia dróg moczowych związanego z przeszkodą dolną, okre­sowym cewnikowaniem, czy też dołączającego się stanu zapalnego stercza.

Stwierdzenie zakażenia jest istotne przy kwalifikowaniu chorych do operacji oraz przy prognozowaniu ewentualnego endogennego nadkażenia chorego po TUR. Odpowiedź granulocytów krwi obwodowej chorych na gruczolak stercza na stymulację LPS była jednak prawidłowa. Inaczej natomiast reagowali chorzy na raka stercza. Uprzednie badania wyka­zały, że u chorych na raka stercza ma miejsce znacznego stopnia upośle­dzenie reaktywności immunologicznej (3, 11, 19). W badaniach własnych stwierdzono znamienne zwiększenie odsetka i bezwzględnej liczby ko­mórek NBT-dodatnich w teście spontanicznym i znacznego stopnia upo­śledzenie odpowiedzi granulocytów na stymulację LPS w teście stymu­lowanym NBT. Na uwagę zasługuje fakt, że w stadium A zaawansowa­nia klinicznego chorych na raka stercza wyniki testu NBTsp były zbli­żone do wyników u chorych na gruczolak stercza oraz, że upośledzoną reakcję na stymulację wykazywali chorzy na raka stercza w stadium B i C. W stadium B upośledzenie to było największe. Podwyższone wartości testu spontanicznego, oprócz przyczyn związanych podobnie jak u cho­rych na gruczolak stercza z przeszkodą dolną, można interpretować jako nieswoistą stymulację fagocytozy przez produkty rozpadu tkanki guza, odczynu zapalnego związanego z proliferacją nowotworową, czy też do­łączającego się zakażenia.

Stwierdzenie upośledzonej odpowiedzi na stymulację LPS pokrywa się ze spostrzeżeniami poczynionymi u chorych na raka nerki (8, 9). Grzą­dzielska sądzi, że w ustroju ?zdrowym" istnieje dodatkowa, rezerwowa pula granulocytów zdolnych do fagocytozy (5). Analiza różnicy sponta­nicznie reagujących granulocytów w teście NBTsp i granulocytów redu­kujących błękit nitrotetrazoliowy pod wpływem stymulacji LPS wska­zywałaby na znacznego stopnia ilościowe zmniejszenie hipotetycznej ?re­zerwowej" puli granulocytów obojętnochłonnych u chorych na raka stercza, lub też na upośledzenie ich funkcji, przyjmując że test NBT jest tej funkcji odzwierciedleniem.

WNIOSKI

1.W badaniach immunologicznych u chorych na gruczolak i raka stercza wydaje się celowe określanie również aktywności metabolicznej granulocytów obojętnochłonnych w obu testach redukcji NBT, nieza­ leżnie od badań dotyczących funkcji i składu subpopulacji limfocytów krwi obwodowej.

2.U chorych na gruczolak stercza testy redukcja NBT łącznie z ba­ daniami bakteriologicznymi mogą być pomocne w rozpoznawaniu zaka­ żenia oraz w kwalifikowaniu chorych do operacji. Można sądzić, że wy­ niki badań laboratoryjnych będą ułatwiać prognozowanie ewentualnego endogennego nadkażenia chorego po TUR.

3.Interpretacja wyników testów redukcji NBT u chorych na raka stercza jest trudna. Uwagę zwraca fakt znacznego upośledzenia odpowie­ dzi granulocytów na stymulację LPS. Test NBT u chorych na raka ster­ cza może być nie tylko odzwierciedleniem zakażenia, lecz wyrazem za­ potrzebowania organizmu na fagocytozę komórek w procesie proliferacji lub rozpadu guza.

4.Współczynniki względnej aktywności metabolicznej granulocytów WAMG oraz współczynnik indeksu fagocytozy IF okazały się przydatne w ocenie reaktywności chorych na gruczolak i raka stercza.

1. 1. Bjórksten B., Ekstrand T., Gothefors L., Ostberg Y.: The nitroblue tetrazo­
2. lium (NBT) test and white blood cell count in acute throat infections. Scand. J.
3. Infect. Dis., 1975, 7, 45. ? 2. Chang J.C., Appleby J., Bennet J., Rochester N.Y.:
4. Nitroblue tetrazolium test in Hodgkin's disease and other malignant lymphomas.
5. Arch. Intern. Med., 1974, 133, 401. ? 3. Catalona W., J., Potvin C, Chretien P. B.:
6. T lymphocytes in bladder and prostatic cancer patients. J. Urol, 1974, 112, 378. ?
7. 4. Davidson W. M., Tanaka K. R.: Polymorphonuclear leukocyte (PMN) function and
8. metabolism in uremia. Clin. Res., 1976, 23, 442. ? 5. Grządzielska E. B.. Próba
9. oceny zdolności do fagocytozy granulocytów obojętnochłonnych za pomocą testu
10. redukcji błękitu nitroterazoliowego. Rozprawa doktorska, Akademia Medyczna,
11. Kraków 1976. ? 6. Humbert J. R., Marsk M. I., Hathaway W. E., Thoren C. H.:
12. The histochemical nitroblue tetrazolium test in differential diagnosis of acute in­
13. fection. Pediatrics, 1971, 48, 259. ? 7. Jędrzejczak W., Siekierzyński M.: Nitroblue
14. tetrazolium test in lymphoma. Am. J. Clin. Path., 1974, 62. 576. ? 8. Kwinta A.:
15. Próba oceny reaktywności immunologicznej u chorych na raka nerki z przerzutami.
16. Urol. Pol., 1983, 4, 323. ? 9. Kwinta A.: Ocena aktywności metabolicznej granulo­
17. cytów obojętnochłonnych w testach redukcji NBT u chorych na raka nerki. Urol.
18. Pol., 1984, 2, 117. ? 10. Lehane D. E., Watson S., Lane M.: The nitroblue tetra­
19. zolium test in patients with advanced neoplastic diseases. Cancer, 1975, 35, 1421.
20. 11. Leńko J., Turowski G., Dobrowolski Z.: Delayed-type hypersensitivity in
21. patients with nodular hyperplasia and carcinoma of the prostate. Acta Med. Pol.,
22. 1983, 24, 93. ? 12. Leńko J., Bugajski A., Augustyn M.: Przezodbytnicza biopsja
23. cienkoigłowa w diagnostyce raka stercza. Urol. Pol., 1983, 4, 269. ? 13. Park B. H.,
24. Fikrig S. M., Smithwick E. M.: Infection and nitroblue tetrazolium reduction by
25. neutrophils. A diagnostic aid. Lancet, 1968, 2, 532. ? 14. Park B. H., Good R. A.:
26. NBT test stimulated. Lancet, 1970, 2, 616. ? 15. Pilgrim U., Hitzig W. H., Pluss
27. W. J., Ruckli B.: Nitroblue-tetrazolium (NBT) reduction in leukoocytes of children
28. with acute leukemia. Helv. Paediat. Acta, 1974, 29, 315. ? 16. Silverman E. U.,
29. Reed R. E.. The nitroblue tetrazolium test In lymphoma. Am. J. Clin. Pathol.,
30. 1973, 59, 198. ? 17. Turowski G.: Względny współczynnik aktywności rozetowej
31. limfocytów (WARL) dla testów TEa i TEt oraz współczynnik aktywności metabo­
32. licznej granulocytów (WAMG) dla testów NBT w ocenie stanu immunologicznego
33. ?Immunologia w medycynie", Poznań, 28?30. IX. 1980 (Abstract). ? 18. Turowski G.,
34. Kapińska-Mrówka M.: Badania nad reaktywnością immunologiczną chorych na łusz­
35. czycę zwykłą. IV. Aktywność metaboliczna granulocytów obojętnochłonnych w tes­
36. tach redukcji błękitu nitrotetrazoliowego (NBT) spontanicznym i stymulowanym.
37. Przeg. Dermat., 1981, 68, 1. ? 19. Turowski G., Leńko J., Dobrowolski Z.: Opóźniona
38. skórna nadwrażliwość na antygeny przypominające u chorych na raka stercza
39. i raka pęcherza. XXVII Kongres Towarzystwa Internistów Polskich, Wrocław,
40. 23i?25. IX. 1979 (Abstract). ? 20. Whitemore J. F.: The natural history of prostatic
41. cancer. Cancer, 1973, 32, 1104.