KOD: 7.3 - Objawy uboczne radioterapii konformalnej raka stercza
Artykuł opublikowany w Urologii Polskiej 2006/59/Suplement 1.

autorzy

Piotr Milecki ¹, Tomasz Piotrowski ¹, Andrzej Antczak ², Zbigniew Kwias ², Tomasz Stachowski ³

¹ Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu
² Katedra Urologii AM w Poznaniu
³ Szpital MSW w Poznaniu

streszczenie

Wprowadzenie. Ocena poziomu powikłań związanych z radioterapią oraz analiza czynników predykcyjnych, które korelują z intensywnością powikłań późnych, a idealnie mogą być czynnikiem predykcyjnym w odniesieniu do wczesnych i późnych objawów ubocznych. Ocena ta stanowi kluczowy element badań klinicznych i może prowadzić do poprawy jakości leczenia.

Cel pracy. Celem pracy jest ocena profilu powikłań wczesnych i późnych u chorych z rakiem stercza leczonych radioterapią oraz znalezienie możliwych czynników ryzyka dla tych powikłań.

Materiał i metody. Analizowana grupa chorych obejmowała 432 chorych z rozpoznaniem raka gruczołowego stercza, która była leczona w okresie od czerwca 1999 do grudnia 2004 roku. Średni wiek chorych wynosił 69 lat (51- 81). Rozkład stopni klinicznego zaawansowania przedstawiał się następująco: T 1 (n=580, T2 (n=238), T3 (n=136). Średni poziom PSA przed leczeniem wynosił 22,2 ng/ml (0,2-99 ng/ml). Wszyscy chorzy byli leczeni konformalną radioterapią (3D CRT) średnią dawką 70 Gy (60-74 Gy). Spośród 432 chorych u 377 (87%) zastosowano leczenie hormonalne (neoadjuwantowe i lub uzupełniające po radioterapii). Wczesne powikłania (liczone <120 dni od rozpoczęcia radioterapii) i późne (>120 dni od rozpoczęcia radioterapii) ze strony przewodu pokarmowego (GI) i układu moczowego (GU) oceniano według klasyfikacji RTOG/EORTC. W analizie uwzględniono następujące czynniki prognostyczne dla powikłań popromiennych: wiek, historia schorzeń dodatkowych, stopień zaawansowani T, poziom sprzed rozpoczęcia leczenia PSA, stopień Gleason, zastosowanie radioterapii na obszar miednicy, dawkę całkowitą radioterapii >70 Gy, zastosowanie hormonoterapii oraz stopień nasilenia wczesnych powikłań. Minimalny czas obserwacji wynosił 12 miesięcy. W celu obliczenia skumulowanego ryzyka powikłań popromiennych wygenerowano krzywe przeżycia według Kaplan-Meiera.

Wyniki. Intensywność wczesnych powikłań w trakcie kursu leczenia rosła wraz z napromienianą dawką do poziomu stopnia 2: GU = 7% chorych, a dla GI = 6%. Ogółem 93% chorych odnotowało jedynie niewielkie powikłanie (0/1) dla GU, a dla GI 94%. Nie odnotowano powikłań w stopniu 3 i 4. Powikłania aktualizowane późne w stopniu 2 w okresie czteroletniej obserwacji wyniosły 16% (GU=8%, GI=8%). Ryzyko wystąpienia powikłań późnych w stopniu 2 ze strony GU wzrastało, kiedy stwierdzono nasilenie powikłań wczesnych w stopniu 2. Natomiast intensywność powikłań ze strony GI wzrastała, kiedy napromieniano układ chłonny miednicy małej. Z drugiej strony zastosowanie neoadjuwantowej hormonoterapii wiązało się ze zmniejszeniem intensywności powikłań wczesnych oraz późnych zarówno ze strony GU i GI.

Wnioski. Radioterapia konformalna wiąże się z niewielkim ryzykiem powikłań popromiennych. Zastosowanie neoadjuwantowej hormonoterapii może przyczynić się do zmniejszenia zarówno odczynów popromiennych wczesnych jak i późnych.